• Өнөөдөр 2024-03-29

ТӨРИЙН СОЁРХОЛТ ЯРУУ НАЙРАГЧ Р.ЧОЙНОМЫН НУТГИЙН ШАРГАЛ ӨВС БӨХИЙСӨӨР, БӨХӨЛЗСӨӨР УГТЛАА

2022-09-30,   853

Есдүгээр сарын нар алгуурхан дээш хөөрч, Улаанбаатар хот туяаран гэрэлтэх цаг дор Төрийн соёрхолт яруу найрагч Р.Чойномын нэрэмжит “Өд” сангийн үүдэнд найрагчид тамхи нэрцгээнэ. Байшингийн ташуу сүүдэр тэдэн дээр тусаж, тамхины саарал утаа санаашрах мэт тэнгэр өөдөө аядуу тайван хөвөлзөж харагдана. Өөр хоорондоо мэндлэн тэврэлдэх яруу найрагчид цаанаа л гэгээн санагддаг. Хүний оюун санаа, сэтгэл, зүрхний дуудлага, мэдрэмжээ хөглөж, хөгжүүлж, бодрол, уяслаа уран үгээр дуулж явдаг тавилан хүн бүхэнд тохиохгүй. Угаас хүн төрөлхтний оюун санааг хөтлөн дуулж ирсэн хүмүүс эрт үеэс л цөөн төрсөн байдаг нь нууц биш билээ. Оюун санааны хөтөч болсон эдгээр найрагчид “Өд" сангийн гадаа цугласны шалтгаан гэвэл Төрийн соёрхолт яруу найрагч Х.Чойномын нэрэмжит "Оюухай" яруу найргийн наадамд оролцохоор Хэнтий аймгийн Дархан сум буюу хуучнаар Сэцэн хан аймгийн Ахай бэйсийн хошууг зорих гэж буй нь энэ юм. Наадамд оролцохоор Завхан, Булган, Дархан, Эрдэнэт, Архангай тэргүүтэй аймгаас найрагчид иржээ. Он цагийн хөх салхины эрчлээсийг мэдэрч, одон гарагийн тухай дүрсэлж, ирээдүйг зөгнөж, зарим үед улс төрийн тэрслэгч болдог бичгийн их мэргэдийн үргэлжлэлүүд энд цуглажээ. Удалгүй “Өд” сангийн тэргүүн Д.Ганболд гуай гарч ирэн яруу найрагчдыг автобусанд суухыг "даалгаж", хөдлөх цаг болсныг санууллаа.

               Газар, газраас ирсэн найрагчид суудалдаа тухлах даруй автобус хөдөллөө. Автобусны цонхоор харахад гудамжаар юунд ч юм яарсан хүмүүс алхалж, модноосоо тасран унасан навчис салхинд дур зоргоороо хийсэж байхад уур, уцаар нь оволзсон жолооч машиныхаа дуут дохиог ойр, ойрхон хангинуулж сонсогдоно. Харин “Их хотынхоо өргөн чөлөөгөөр цэнгэг залуустай мөр зэрэгцэн алхаад”  гэх аялгуу Улаанбаатарын гудам бүрээс цуурайлж, болжмор жиргэсээр их хот минь бага багаар алсарч хоцорлоо.

-НАЛАЙХААС ШАР НОХОЙН БУУЦ ХҮРТЭЛ-

           Налайх дүүргийн наад довцогт байрлах "Оргил" худалдааны төвийн зогсоолд автобус зогслоо. Нэлээд өндөрт хөөрсөн нар цацраг бүрээрээ туяарч байлаа. Автобуснаас буутал яруу найрагч Т.Амар-Амгалан “Ах нь хотод ирээд хоёр, гурав хонож байна. Ойрын үед сэрүүхэн байсан. Өнөөдөр харин дулаахан сайхан өдөр болох нь дээ. Удахгүй эхнэр маань Япон явах гэж байгаа” хэмээн хуучилж зогстол М.Амархүү ах марсайтал инээсээр бидний дэргэд ирэв. Яруу найрагч М.Амархүү ах нэлээд шогч, наргианч хүн болохоор аян замд хамт явахад хөгжилтэй гэж жигтэйхэн. "Болор цом"-ын эзэн яруу найрагч О.Цэнд-Аюуш ах газар доргиох мэт лагс лагс алхангаа тамхи татаж яваа харагдана. Харин Х.Нямхишиг, Н.Минжинсайхан ах нар хооронд хол ойрын сонин яриад, учиргүй инээлдэж харагдлаа. Ийн байтал автобусны дун бүрээ хариглаж, хөдлөх болсныг сануулав. Бид уван цувсаар автобусандаа сууж, Хэнтий аймгийн шаргалхан тал нутгийг зорихоор хөдөллөө.

-БАЯНТАЛ-

         Бусадтайгаа сонин сайхан ярьж, инээж, хөөрч яваад цонхоор хартал мэлийсэн шаргал тал, цэлийсэн хөх тэнгэр угтлаа. Хүлэг морьдын төвөргөөнд тоос тосож, зэргэлээ татан сүүмэлзэх их хөндий. Эрин зууны түүх, нууцыг хадгалж буй мэт мэлмэрэнхэн байна. Энэхүү талыг Баян тал хэмээн нэрийднэ. Говь-Сүмбэр аймгаас 20 км зайд орших тус газар хуучин аж, үйлдвэр цэцэглэж байсан газар гэдэг. Тал нутгийн тохой  өндөр ургасан өвс салхинд найгаж, үүлс, тэнгэр газар нийлсэн тэртээх хязгаар руу цувран нүүсээр....

          Энэ их талд шивээ өвс их ургасан харагдана. Их талын айзмыг зүсэн яваа автобусанд найрагчид дуулалдсаар, инээлдсээр. Шаргалтан байх хээр талд таван хошуу мал идээшиж, малчин залуус дээлээ сугалдаргалаад хятад мотоциклынхоо хаазыг нэмэн тоос манаруулан давхиж яваа харагдана. Баянталаас Дархан сум руу салж хоёроос гурван километр яваад зогслоо. Энэ нутгийн чулуу их өвөрмөц ажээ. Цагаан будаа шиг жижиг, жижиг ширхгээр тархсан байх юм. Шивээ өвс хатгаж, мангир, гогд үнэртсэн энэ газар бид цайлсан билээ. Зөөлөн салхи хацар илбэж, алаг далавчаа гайхуулсан хоёр эрвээхэй наран зөрөгт ниссэн, алтан чогчиго хашхираад тун ч чиг сайхан байлаа. Алсад торойх толгод зэрэглээтэн, хөх униар татанхан байлаа. Бид эндээс Хэнтий аймгийн Дархан суманд орших Шар нохойтын бууцанд очихоор хөдөллөө.

ШАР НОХОЙТЫН БУУЦ

           Тэнгэрт аргамжсан нар хэвийж, үдшийн сэрүүн салхи сэвэлзэх байх үесэд Шар нохойтын бууц хэмээх газар ирлээ. Энэ газар бол яруу найрагч Р.Чойномын эхээс мэндэлсэн "өргөө". Шаргал өвс халиурсан их талын дунд орших юм. Энэ газарт Р.Чойномын хоёр ч хөшөө сүндэрлэн байх аж. Нэгийг нь тэртээ 1990-ээд оны үед байрлуулсан гэнэ. Харин нөгөөг нь “Өд” сангийн тэргүүн Д.Ганболд байрлуулжээ. Энэхүү газарт ирэхийн тулд аяны хүн бүү хэл нутгийнхан ч  заримдаа төрөөд байдаг тухай учир мэдэх хүмүүс хуучилж байлаа. Яруу найрагч Д.Галсансүх “Чойном гуайн олон сайхан шүлэг дуу болсон доо. Үүний нэг нь "Гурван бүдүүн" хамтлагийн дуулсан “Гучин наймтай аав” шүү дээ" гэлээ. Хэлээд дуусаагүй байтал “Гучин наймтай аав” дуу гэрийн гадаа байх хөгжмөөр чанга гэгч нь эгшиглэж, огтолцов. 

        “Сайн яруу найрагч болсныг нь мэдье гэвэл нутагт нь оч” гэсэн үг байдаг. Энэ нутгаар үнэхээр яруу найрагчийн өлгий байхаар сайхан энергитэй газар ажээ. Энгийн л нэг тал нутаг юм шиг хэрнээ цаана л нэг ер бусын мэдрэмж төрүүлнэ. Шаргал өвс сугсарч, хээрийн салхи хөвөлзсөн энэ нутаг уужмаас уужим юм. Нутгийн хүмүүс ирж дуулж, хуурдаж, хөгжим тоглож, яруу найрагчид шүлэг уншихад Р.Чойномын нутгийн шаргал өвс халиуранхан бөхөлзсөөр, бөхийсөөр... 

Бөгтөртэй морьхон мэт талын намхан уулсын цаагуур нар тонгойж, яруу найрагчид автобусандаа суун Хэнтий аймгийн Дархан сумын төв рүү хөдөллөө. Бусдыгаа хөгжөөж, явдаг М.Амархүү элдвийг ярихад эмэгтэйчүүд тас, тас инээж, эрчүүд хачир нэмэн инээлдэнэ. Энэ ч жолоочид таатай байгаа бололтой хөгжмийнхөө дууг суллаж, инээд алдан явлаа. Хээрийн талын тоос үдшийн бүрийд манаранхан, аргамжаатай морь уулын ард торолзон байв. Шивээн толгой салхины үзүүрт бөхийж, шинэдийн саран тэнгэрт мэлтийн гарч ирэхийг автобусны цонхоор харлаа. Улаанаар туяаран, сүүлийг гэрэлтүүлэн харагдана. Бид энэхүү явсаар Дархан суманд ирлээ.

ДАРХАН СУМААС БУЦАХ ГУНИГТАЙ

Тал нутгийн ар тэртээ доороос мандаж, алгуурхан тэнгэр өөдөө хөөрлөө. Яруу найрагчид өглөөний цайгаа уугаа Р.Чойномын хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлэн цэцэг өргөж, хүүхдүүд Чойномын шүлгийг яруу сайхан уншлаа. Цэцэг өргөх үйл ажиллагаанд сумын ИТХ, иргэд гээд өргөнөөр оролцсон юм. Үүний дараа албан ёсоор Төрийн соёрхолт яруу найрагч Р.Чойномын нэрэмжит “Оюухай” яруу найргийн наадам эхэллээ. Тус яруу найргийн наадмын шүүгчээр Х.Чойдогжамц, Батсуурь, О.Цэнд-Аюуш, Болд, Д.Галсансүх нар ажиллаж байв. Нээлтийн үеэр сумын засаг дарга болон “Өд” сангийн тэргүүн Д.Ганболд нар үг хэлж яруу найргийн наадамд шүлгээр эгшиглэсэн юм. Тус яруу найргийн наадамд Б.Алтанхуяг тэргүүлж, Х.Нямхишиг удаалж, Т.Амар-Амгалан, гутгаар байран орсон юм. Тусгай байрт Т.Амархүү болон Н.Минжинсайхан нар орлоо. Яруу найргийн наадмыг үзэн сонирхож, суусан нутгийн иргэдийн магнай тэнийж байгаа бололтой алга ташин сууцгаана. Энэ нутгийнхан ч шүлэг, яруу найраг сонсох жигтэйхэн дуртай аж. Тэд “Энэ хүү чинь манай суманд зургаан жилийн өмнө ирж шүлэг уншиж байсан залуу байна. Сайн дэмжинэ ээ. Надад шүлэг нь таалагддаг юм” хэмээн ярина.  Үүнээс гадна яруу найрагчдтай зураг, даруулж, гарын үсэг зуруулан номыг нь авч байгаа харагдана. Яруу найргийн наадам дуус ч ирсэн зочин буцдагийн адилаар бид Улаанбаатар хотоо зорих боллоо. Энэ үед талын намхан уулс бөхийгөөд байх шиг санагдана. Сэвшээ салхин зогсож, цаанаа л нэг гунигтай. Нутгийн иргэд цай,сүүнийхээ дээжийг өргөж аян зам өлзийтэй байхыг ерөөж үдлээ. Буцна гэхээр гуниг төрж, цаанаа л нэг хорогдоод байсныг нуух юун билээ. Билэг танхай яруу найрагч  Р.Чойномын нутаг шаргалтанхан бидэртсээр л... Зөөлөн сэвэлзэх салхин шүлэг шиг яруухан...          


ТӨРИЙН СОЁРХОЛТ ЯРУУ НАЙРАГЧ Р.ЧОЙНОМЫН НУТГИЙН ШАРГАЛ ӨВС БӨХИЙСӨӨР, БӨХӨЛЗСӨӨР УГТЛАА
АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.

Нийт сэтгэгдэл: 0
Шинэ мэдээ
Нийтлэлчид
Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, VIII хороо, "Ардын эрх"-ийн байр, Гуравдугаар давхарт Эргэлт.мн редакц
7509-1188