-ШАЛГАСАН БОЛЖ ХАРАГДУУЛАХ МЭХ БУЮУ МУУРААР МУУРЫГ НЬ БАРИУЛЛАА ЮУ-

“ЭРДЭНЭТ” ҮЙЛДВЭРИЙГ ШАЛГАЖ АСАН ТАКТИКИЙН СХЕМ ЭНЭ УДААД ХӨГЖЛИЙН БАНКАНД ДАВТАГДАХ УУ

           Л.Оюун-Эрдэнийн фракцынханд ах нар нь улс төрийг нэг тийм классик хийдгийг зааж өгмөөр юм. Ар хударгаар биш, шударга харагддаг, юуханд ч юм үзсэн юм шиг загнаж чаддаг болмоор байна, хэн хэн нь. Нэг үгээр У.Хүрэлсүх шиг “Танхимаасаа сайд огцруулчихаад би, бид энд юугаа хийх вэ. Засгийн газраа огцрууллаа” гэж саймширхан олон нийтээс оноо авуутаа Ерөнхийлөгчид цэвэрхээн нэр дэвшчихдэг, гол нь ардаа илүү дутуу ярих зүйл үлдээхгүйгээр улс төр хийвэл зальтайхан хийчихдэг зангараг энэ Засгийн газарт ус, агаар шиг дутагдаж байна даа.

          Үүний тод илрэл нь, Хөгжлийн банкны найдваргүй зээлдэгчдийг нэг л өглөө Гүйцэтгэх захирлаар нь зарлуулчихаар монголчууд “Л.Оюун-Эрдэнэ үнэхээр шударга хүү юм. Ёстой луйвар, бузар булайг нь дэлгүүлж чадлаа” гэж шагшин магтана, итгэнэ гэж тооцоолсон явдал юм шүү дээ. Тэгээд болоогүй зээл олгоход нь бараг тусалж, нөлөөлж, бүтээж өгснийхөө төлөө шан харамж авсан ч байж болзошгүй нөхдөөр өнөөх бүхэл бүтэл Хөгжлийн банкыг бараг дампууруулж орхисон найдваргүй, хүнд гаруудаа хянуулна гэхээр нь нийтээрээ алгаа ташна гэж бодсон бололтой.

         Яг л гурван оны өмнө У.Хүрэлсүх Л.Оюун-Эрдэнийг ““Эрдэнэт” үйлдвэрт бугшсан элдэв арга заль, авлига, албан тушаалын луйвар, булхайг олж илрүүлээд, олон нийтэд зарлаадах. 49 хувийг нь худалдаж авсан гэх банкны хэдэн нөхөд тэнд очоод даам гарч дууслаа. Хөөж явуулаад, хамаг юмыг нь битүүмжлээд ир” гээд Ажлын хэсгийн ахлагчаар нь томилоод явуулж байсан шиг л үйл явдал Хөгжлийн банкан дээр өрнөж байна. Төд удалгүй 49-ийнхнийг “Эрдэнэтийн 49 хувийг Оросоос худалдаж авах мөнгөө тэндээс, эндээс хууль бусаар босгосон. Үндэслэлгүй ийм их хэмжээний мөнгийг тэд хаанаас босгосон гэж санаж байна” хэмээх мэдээллийг олон нийтэд тасралтгүй хэд хоног цацаж, Худалдаа хөгжлийн банкны дарга, цэргийг баривчлуулж, саатуулж байгаад Эрдэнэтээс “зайлуулж” байсныг уншигчид мартаагүй биз ээ. Тэгж “хүчиндсэн”-ий дүнд “Эрдэнэт” үйлдвэрийн одоогийн захирал Х.Бадамсүрэн хэчнээн булхай луйварыг нь дэлгэсэн ч суудалдаа бат үлдэж, У.Хүрэлсүхийн Ерөнхийлөгчийн, Л.Оюун-Эрдэнийн Ерөнхий сайдын, бас бус томчуудын сонгуулийн зардлыг торох юмгүй гаргаж, ковидын үед тэдний нүүрийг тахалж буй билээ. Үүнээс огтхон ч ялгаагүй үйл явдал Хөгжлийн банкан дээр өрнөх нь тодорхой болчихлоо.  

        Тодруулбал, УИХ-ын дарга Г.Занданшатарын захирамжаар Хөгжлийн банкны үйл ажиллагааг шалгах Ажлын хэсэг байгуулж, ахлагчаар нь УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөрийг томилов. Ажлын хэсэгт  УИХ-ын гишүүн  Ц.Даваасүрэн, Б.Бат-Эрдэнэ, Б.Пүрэвдорж,С.Чинзориг нар багтжээ. Тэд нэн тэргүүнд Хөгжлийн банктай холбоотой зээлийн мэдээллийг цуглуулж, хөндлөнгийн хараат бус аудит оруулах ажээ. Мөн Хөгжлийн банкнаас шүүхэд гаргасан мэдээллийг нэгтэн судлаад ирэх хаврын чуулган эхэлмэгц УИХ-д танилцуулна. Өнөөдрийн байдлаар нийт 26 аж ахуйн нэгжийн 841 тэрбум төгрөгийн өрийг шүүхэд шилжүүлсэн бол цаана нь  1.6 их  наяд төгрөгийн чанаргүй зээл байна. Мөн 40 гаруй аж ахуйн нэгжид холбогдох 800 тэрбум төгрөгийн зээлийн асуудлыг шалгах үүрэгтэй.

      Харин найдваргүй зээлдэгчдээ зарлаж, олны анхаарлыг татсан Н.Мандуул захирлын өнөөгийн үүрэг бол тэр үеийн Х.Бадамсүрэн захирлын хийснийг хийх. Тухайлбал, шаардлагатай, ил гаргахыг хүссэн баримтуудаа аудитад өгөх, “үгэнд орохгүй заримыг нь” олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслүүдэд мэдэгдэж байгаа нэрээр “ховлох”, бүр болохгүйг нь хууль, хяналтынхнаар олны нүдэн дээр баривчлуулж, саатуулуулах. Энэ мэт үйл явдлууд батлагдсан, зурагдсан төлөвлөгөөний дагуу энэ хаврын улс төрийг “чимэх” тул их зүйл хүлээх хэрэггүй.

ХӨГЖЛИЙН БАНКЫГ ШАЛГАХ АЖЛЫН ХЭСЭГТ ИТГЭХГҮЙ БАЙХ ШАЛТГААН ОЛОН БАЙНА

         Өөр нэг орхиж боломгүй зүйл нь муураар хулгана бариулдаг болохоос “Муурыг муураар бариулдаггүй”-г өмнөх хийгээд одоогийн Засгийн газрын томчуудын аль аль нь мартчихаад, ард түмэнд нэг тийм хэсэг бүлэг хүнийг хянасан, шалгасан “баатрууд” болгож харуулахыг чухалчлаад байх шиг. Тодруулбал, УИХ-даа ч төдийлөн үнэ хүндгүй, жинтэй үүрэг гүйцэтгээд байдаггүй, үргэлж л попорч байгаагаараа дуудуулдаг УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн, Б.Бат-Эрдэнэ, Б.Пүрэвдорж нарыг Б.Баттөмөр гишүүнээр ахлуулжээ. Ердөө хоёр жил гаруйн өмнө Л.Оюун-Эрдэнэ, Ж.Батзандан, Х.Нямбаатар, Л.Болд, Т.Аюурсайхан нар нэгдэн нийлж, сум багцалж зогссон шиг. Тэд “Бидний хэн нь ч ямар нэг албан тушаалд очихгүй. Монголын төрийг авлигач, луйварчдаас салгаж л байвал үүрэг минь тэр” хэмээж байсан ч өдгөө албан тушаалын хүчийг маш боломжийн хэмжээнд хүртээд байгааг мартаж болохгүй.

         Энэ өнцгөөс мөн Хөгжлийн банкны найдваргүй зээлдэгчидтай эрх ашгийн зөрчилтэй байж мэдэх Ажлын хэсгийн гишүүдэд итгэхгүй байх хэд хэдэн шалтгаан байна.

ЖДҮХС-Д ГАРАА ДҮРЖ ҮЗСЭН Б.БАТТӨМӨР

         Ерөнхийлөгчийн ойрын хүмүүсийн нэгд зүй ёсоор багтдаг, “Тэс петролиум”-ын үүсгэн байгуулагчаас гадна ГЕГ-ын дэд дарга, татварын ерөнхий газрын даргаар ажиллаж байсан УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр ЖДҮХС-гаас эрх мэдэл албан тушаалаа ашиглан үүсгэн байгуулж асан “Мондем” ХХК-даа 300 сая төгрөгийн зээл гаргуулсан нь тухайн үед дуулиан дэгдээж байв. Түүнчлэн “ЖДҮХС-гаас нэг гишүүнд тэрбум төгрөг ногдож байгаа гэнэ. Миний компаниудыг багтаа” хэмээн мэргэжилтэнг нь загнаж явсан нь нийтэд ил болж байлаа. Гэсэн ч энэ мэт намтар, түүх, алдаа, дутагдал нь Хөгжлийн банкны но-г илрүүлэхэд тэнцэхгүй байх шалтгаан болоогүй бололтой.

УУРХАЙ “ЗАРДАГ” Ч.ХҮРЭЛБААТАР

         “Хотгор шанага”-ын уурхайгаас эхлээд нэг л буруудвал, хүч нь суларвал аавын хаалга руу “чирэх” алдаа түүнд нэлээд бий. “Ах, дүү нартайгаа нийлж, БНСУ-ын нэгэн компанид Увс аймгийн Бөхмөрөн сумын Хотгор шанагын уурхайн лицензийг зарсан” гэх автор бол түүнд баргийн ажил даалгахгүй байх улс төрийн анхна шатны зарчим. Ингээд зосгохгүй Хөгжлийн банкны найдваргүй зээлдэгчдийн гүйлгээнүүд түүнийг Сангийн сайд хийгээд улс төрд ид мандаж байх үед хийгдсэн нь анхаарал татна. Сангийн сайд хийгээд Ерөнхий сайдын ойрын хүний оролцоо, хүртээлээс холуур Хөгжлийн банкны үйл ажиллагаа өрнөнө гэж байхгүй. Өөрөөр хэлбэл, Хөгжлийн банкны 10 жилийн бараан хийгээд гэгээн түүхтэй Ч.Хүрэлбаатар салшгүй холбоотой мөртлөө өнөөдөр огт мэдэхгүй дүрээр хянаж, шалгах багт тодорхой үүрэгтэйгээр орж ирж байгаа нь үнэндээ муухан өнгөлөн далдлалт ажээ.

“10 ХУВИЙН” Ц.ДАВААСҮРЭН

         Эрчим хүчний сайд асан Ц.Даваасүрэн мөн л Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн фракцад багтдаг нэгэн. Цагтаа “Арван сая ам.долларын авлига авсан байж болзошгүй” асуудалд орж, сандарч явсан хүнээр Хөгжлийн банкны хөрөнгө найдвартай эсэхийг шалгуулна гэхээр бодит үр дүн бол хүлээлтгүй гэмээр. Ганцхан энэ биш, “Ц.Даваасүрэн сайдыг Сангийн яаманд ажиллаж байхаасаа л зарим тендерээс 10 хувийн ашиг авдаг, үүнээсээ болж улс төрийн хүрээнд 10 хувийн гэх тодотголтой болсон” гэх мэдээлэл хэвлэлээр хааяа гардаг. УИХ-ын чуулганы танхимд хүртэл Ц.Нямдорж гишүүн “За, Ц.Даваасүрэн чи 10 хувийн асуудлаа цэгцэл” гэж дайрч байсан бол хариуд нь Ц.Даваасүрэн гишүүн “Ц.Нямдорж бол улс төрд шантаажаар албан тушаал авч амьдардаг хүн” гэж тайлбар хийж байлаа.  

АЛБАН ТУШААЛАА УРВУУЛАН ТӨСВӨӨС ЗАВШСАН ХЭРГЭЭР ШАЛГАГДАГЧ Б.ПҮРЭВДОРЖ

          Тэр бол авлига, эрх ашгийн хувьд намтар, түүх зузаантай гишүүдийн тоонд зүй ёсоор ордог нэгэн. Түүнийг 2017 онд Гадаадын иргэн харьяатын газар (ГИХГ)-аас төрийн 160-аад сая төгрөгийн хөрөнгийг шамшигдуулсан байж болзошгүй үндсэлэлээр ЭЦГ-ын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэст шалгаж байв. Мөн Ажиллах хүч гадаадад гаргах, гадаадаас ажиллах хүч, мэргэжилтэн авах тухай хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөний улмаас улсын төсөвт 236 сая 544 мянган төгрөгийн хохирол учруулсан гэх үндэслэлээр Б.Пүрэвдоржид эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байсан ч 2016 оны нэгдүгээр сард хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгосон аж. Гэвч УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж ИХШХЕГ-ын даргаар ажиллаж байхдаа албан тушаалаа урвуулсан дээрх үйлдлүүдийн улмаас улсын төсөвт нийтдээ 276.6 сая гаруй төгрөгийн хохирол учруулсан гэх хэргийг 2020 оны арваннэгдүгээр сард сэргээн шалгуулахаар прокурор шийдвэрлэж, өдгөө АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтэст прокурорын даалгаврын дагуу нэмэлт ажиллагаа хийж буй аж.

         Эдгээрээс гадна эрхэм гишүүнийг Засгийн газрын тусгай сангийн хууль зөрчиж, Мал хамгаалах сангаас нэн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр 40 тэрбум төгрөгийн зээл авахад эрх мэдлээ ашиглан оролцсон гэх үндэслэлээр шалгагдаж байгаа гэх мэдээлэл байна. Өөрөөр хэлбэл, өөрөө хууль, хяналтын байгууллагад шалгагдаж ирсэн ч гэлээ өрөөлийг бас шалгах үүрэг хүлээх нь хэр зохистой вэ.  

ЁС ЗҮЙН ХОРООГОО УДИРДАЖ “АМЖДАГГҮЙ” Ч ХӨГЖЛИЙН БАНКЫГ ШАЛГАХ Б.БАТ-ЭРДЭНЭ

         УИХ-ын гишүүн, Ёс зүйн хорооны дарга Б.Бат-Эрдэнийг Хөгжлийн банкны найдваргүй зээлдэгчдэд хяналт тавих Ажлын хэсэгт багтсаныг дуулсан олон нийт “Авлига, хүчин, албан тушаалын хэрэгт холбогдсон хариуцлагагүй гишүүддээ хатуухан үг хэлж чаддаггүй аварга маань Хөгжлийн банкны асуудлыг ойлгож, шалгаж, хянаж чадах уу” хэмээн ам асууж байна.

        Энэ мэтээр эрх ашгийн зөрчилтэй, юухнаас ч буцдаггүй хүмүүсийг Хөгжлийн банкны зээлийн асуудлыг шалгах Ажлын хэсэгт багтаасан нь үр дүнг бус хэлбэрийг чухалчилсан гэмээр.

У.ХҮРЭЛСҮХИЙН ХҮМҮҮС ХӨГЖЛИЙН БАНКЫГ ШАЛГАНА

            Ерөнхийлөгч өнөөг хүртэл Ерөнхий сайдыг дураар нь тавихгүй, хүссэнээ хийх эрхийг нь өгөхгүй байгаа бололтой. Юу гэвэл, Сангийн сайд асан Ч.Хүрэлбаатар бол Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн гарын хүн, авч үлдсэн гол тулгууруудынх нь нэг. Ерөнхий сайд байхдаа Сангийн сайдаараа томилж, улсынхаа санхүүг хамтран барьж байсан хийгээд өөр олон зүйлээр тэд нэгддэг. Энэ ч үүднээс тэдэнд Хөгжлийн банкыг шалгаж, хянахдаа ч биш, тэнд зохицуулах, цаашид хэрхэх замыг нь зурах тодорхой зорилго байгаа бололтой.

          Хамгийн чухал хийгээд Л.Оюун-Эрдэнийн хувьд энэ удаад хийсэн сонин сонголт нь Ч.Хүрэлбаатарын үгнээс огт гардаггүй УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн, Б.Пүрэвдорж, Б.Бат-Эрдэнэ, Б.Баттөмөр нарыг нэг баг болгон Хөгжлийн банкны замыг заах ажилд томилсон явдал юм. Өөрөөр хэлбэл, Хөгжлийн банкны асуудлыг цаашид Ерөнхийлөгчийн фракцынхан хариуцах дүр зураг илэрч байгаа ч Ерөнхий сайд “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ынхоо хөрөнгийг уг банкаар дамжуулан босгохоор төлөвлөсөн баймаар. Энэ тохиолдолд тэд нэг зүгт хараагүй байгаа нь үнэн бол ирэх хаврын улс төр илүү сонирхолтой хийгээд, халуухан өрнөхөөр байна.