Орон нутгийн сонгуулийн санал хураалтын цаг явж эхэлснээс хойш цаг дуусах дөхөх тусам мөнгө тараалт хавтгайрсаар. Нэр дэвшигчдийн нэг хэсэг нь мөнгө тараагаад, нөгөө хэсэг нь мөнгө тараасан хэдээ барьж авах гээд, барьж авсныгаа шууд дамжуулж булайг нь дэлгэх гээд бүгд тун ч завгүй байна. 50 сая төгрөг арын суудал дээрээ овоолчилсон, 100 сая төгрөгтэй цүнх багаажиндаа чихчихсэн нэр дэвшигч нэртэй “шинэ” баячууд хорооллын гудамжаар сүлжилдэж байна. Баригдсан хэд нь эхнээсээ бэлэн мөнгөө тэврээд цагдаагийн хэлтэс рүү ачигдаж байна. 

Өмнөх сонгуулиудаар мөнгө тараадаг л байсан. Тэр үед нь “Хэрвээ хэн нэг нэр дэвшигч мөнгө тарааж байвал тэрийг нь ав. Харин сонголтоо зөв хий” гэдэг байлаа. Гэвч мөнгө тараасан хүмүүс сонгогдсоор. Учрыг нь сайн нягтлаад байхнээ мөнгө тараалт нарийн технологитой явагддаг бололтой юм. Өөрөөр хэлбэл, зүгээр нэг гудамжинд явж байгаа сонгогчид шууд мөнгө өгчихдөггүй. Утас, регистр, хаяг зэргийг нь бүртгэж аваад, саналын хуудсаа дугуйлж дуусах хүртэл нь ажигладаг гэсэн үг. 

Жишээ 1. Өнөөдөр санал хураах байрны гадна зогсоод, хүн буулгаад хөдөлж байгаа машинууд ард, урд гупер дээрээ ижилхэн ногоон өнгийг жижиг хуулгатай байгаа тухай нэгэн иргэн баримт дэлгэжээ. 10 машин зогсоход багадаа зургаа нь ижил ногоон хуулгатай. Уг машинуудаар нэг нэр дэвшигчид санал өгүүлэхээр сонгогчдыг зөөж байгаа нь тэр аж. Тухайн санал авах байрны гадна нэг ажиглагч зогсож бүртгэл хөтлөх бөгөөд ногоон хуулгаар нь “Манай сонгогч ирлээ” гэж таньдаг байх нь л дээ. 

Жишээ 2. Санал авах байрны дотор интернэт цацагчтай камераар дүрс авч байсан зөрчил илэрчээ.  Тэр камерын тусламжтайгаар хэн саналаа өгч байгааг алсаас шууд хянах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл, “Надаас мөнгө авсан сонгогч яг надад саналаа өгч байна уу” гээд хараад сууж байхыг ч үгүйсгэх аргагүй. Ингээд харахаар “Би танай нэр дэвшигчид саналаа өгнө” гээд мөнгийг нь авсан л бол саналаа яг түүнд өгөх хүртлээ барьцаанд ордог бололтой. Өөрсдийн машинаар авч яваад санал хураах байранд хүргэнэ. Саналын хуудсаа дугуйлах хүртэл хэн нэгэн ажиглаж байна. Ингэхээр мөнгийг нь авсан л  бол сонголтоо дур мэдэн зөв хийх боломжгүй юм биш үү. Мөнгийг нь авсан хүнээ заавал сонгох албагүй гэж буруу боддог байсан юм биш үү. 

Эсвэл бүр,
Хэнийг дугуйлж буйг нь хянах боломжгүй, зүгээр л хянаж байгаа гэж мунхруулаад өөрийгөө дугуйлуулдаг гэх яриа ч хаа сайгүй. Саналаа мөнгөөр худалдаж байгаа сонгогчдод “Технологи хөгжсөн. Яаж л бол яаж хянана. Яг манай нэр дэвшигчийг дугуйлаарай, бид харж байгаа шүү” гэж итгүүлдэг байж болох юм. Мөнгө тарааж, төрийн эрхийг мөнгөөр авахаар санаархаж байгаа луйварчдад сонгочид тэгж итгүүлэх шиг амархан юм байхгүй байх. 

Аль нь ч бай хэнээс ч мөнгө авахгүйгээр сонголтоо хийх нь л зөв. Орой галдаа түлэх нүүрсгүй, хоолны махгүй байсан ч хэн нэгэн нэр дэвшигчээс бохир мөнгө авахгүй байх нь хамгийн зөв. 20 мянган төгрөгөөр саналаа худалдсан бол ирэх дөрвөн жил хэнээс юу ч битгий хүлээ. 

Ер нь сонгуулийн үеэр иргэдийн зайлшгүй мэдэж байх ёстой нэг логик бий. Хэрвээ санал худалдаж авахаар мөнгө тарааж байгаа бол тэр нэр дэвшигч сонгогдоод хэзээ ч юм хийхгүй. Харин албан тушаалд очмогцоо нэг сонгогчид өгсөн 50 мянган төгрөгөө таван сая болгоод, нийтэд нь тараасан 50 сая төгрөгөө таван тэрбум болгоод буцааж авна. Ингэхдээ бүр иргэдийн боломжийг хулгайлах аргаар буюу татвар, тендер будилуулах, завших, төрийн сангуудыг тонох замаар буцааж авна. Энэ бол шат шатны сонгуулийн дараах дөрвөн жилд батлагдсан үнэн. Гэхдээ энэ удаагийн сонгууль урьд урьдынхаас бүр арай ч дэндүү ёс суртахуунгүй, төрийн эрхийг мөнгөөр авахыг санаархагчдаар дүүрэн болж байгааг хууль хяналынхан ч, ард иргэд ч харлаа.