-Монголчууд малаа тоолдог болохоос хүнийхээ толгойг тоолж яваагүй юм шүү-

...Мөдхөн Баянхошууныхан толгойндоо улаан будагтай, Шархадныхан цагаан, Толгойтынхон хар, Тасганы-Овоо орчмынхон шар, Долоон буудлынхан хүрэн толгойтой нийтийн тээврээр зорчдог болох нь л дээ...

         Борог амьдралтай нийслэлийнхэн бор толгойгоо тоолуулж, нийтийн тээврээр зорчсон гэдгээ баталж, будагт “орох” нь гэнэ. Монголчууд малынхаа толгойг тоолоод, саахалт айлынхаа малаас ялгахын тулд эвэр, сүүл дээр нь өнгө, өнгийн будаг түрхдэг сэн. Гэтэл энэ нь орчин үед төгөлдөршөөд хүнийхээ толгойг тоолдог болох нь гэнэ, Монголд. Дэлхийн жишигтэй Монгол Улс хөл нийлүүлж чаддаггүй юм бол ухарч үзүүлье гэж шийдсэн бололтой, манай хотын удирдлагууд. Социализмын үе рүүгээ уруудаж байгаа гэдгээ мэдэхгүй байгаа бололтой, яг үнэндээ. Эсвэл албаар тийш нь чирээд, тэнд нь үлдээх гэж санаархаж байж мэдэх. Хорьдугаар зуунд амьдарч байгаа аятай зандраад, загнаад, тулгаад, тушаагаад, тоолох нь дамжиггүй боллоо. Юм, юм үзэх нь дээ, иргэд.

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар хэдхэн хоногийн өмнө ийм мэдэгдэл хийлээ. Эгдүүцмээр ч юм шиг, инээмээр ч юм шиг хачирхалтай шийдвэрээ тун удахгүй хэрэгжүүлнэ гэнэ.

        Тэрбээр “Хотын өмнөх даргын үед хийж байсан судалгаа, өгөгдлийг үндэслэн ажиллаж байгаа. Төрийн бодлого, ажлын залгамж халаа алдагдаагүй. Мөнгө зарж хийсэн ажлыг үнэгүйдүүлсэн асуудал байхгүй. Нийтийн тээврийн салбарын зардал нэмэгдэж байгаа шалтгаан нь жолооч нарын цалинг нэмж байгаатай холбоотой. Жолооч нарын цалинг 1-3.5 сая болгож нэмэгдүүлэхгүй бол энэ салбарт ажиллах хүчин дутагдаж байна. Гуравдугаар сарын 15-аас нийтийн тээврийн төлбөр тооцооны шинэ системийг олон нийтэд танилцуулж, шилжихээр төлөвлөж байгаа. Тухайлбал, зорчиж буй хүний толгойг тоолдог системийг бүх автобусанд суурилуулна. Оюутан, ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн, хүндэт донор зэрэг хөнгөлөлттэй зорчдог иргэдийн картыг нийтийн тээврийн салбарт өгч буй төсвөөс цэнэглэж өгнө. Ингэснээр тухайн иргэний толгой тоологдож, картаа төхөөрөмжид уншуулсантай нь таарах ёстой. Хэрэв энэ нь зөрвөл тухайн автобусны жолоочид шаардлага тавина. Бэлэн мөнгө хийх зориулалттай, шууд онгойдоггүй савыг жолоочийн хажууд байрлуулсан ч өдөрт 30-40 мянган төгрөг жолооч нарын халаасанд орж байна. Энэ асуудлыг шийдвэрлэж, нийтийн тээврийн салбарт орох ёстой орлогыг олуулахын тулд карт уншигч болон толгой тоолох төхөөрөмжийн зорчигчийг бүртгэсэн тоо таарах ёстой юм” гэж ярив.

          Иргэдийн толгойг тоолох шийдвэр хэдийнэ гараад, хэдхэн хоногийн дараа бүүр хэрэгжихээр болжээ. Арав хоногийн дараа нийслэлийнхэн хүрэлцэхгүй нийтийн тээвэртээ шахцалдаад, бор толгойгоо баруун солгойгүй тоолуулах юм байна. Монгол Улсын нийслэлийг удирдаж байгаа удирдлагуудад автобусанд суусан иргэдийнхээ толгойг тоолбол оновчтой, оносон шийдвэр гэдгийг зөвлөж байна гэдэг хөгжлийн хэддүгээр шат юм бэ, мэдэх юм алга.

      Тоолох хөрөнгө, тооцоо бодох толгой мундсан биш дээ. Монгол Улс өчнөөн хөрөнгөө алдсан. Хэдэн зуун, мянган тонн, тооны машинд багтахгүй дүнтэй хар алтаа хулгайд алдчихсан. Байгалийн баялагаа баруун солгоогүй ухаад, урд хил рүү гаргачихсан. Хөгжлийн банкыг нь хөрөнгөтэй хэд нь хуваагаад залгичихсан. Боловсролын зээлийн санг нь цагаан захтангууд нь зулгаагаад дуусгачихсан. Хотын удирдлагууд нь нийслэлийнхээ газрыг ах, дүү, амраг садан, танил талдаа зарчихсан. Одоо ердөө борог амьдралтай хэдэн иргэнийх нь бор толгой л үлдсэн. Тэрийг нь тоолж санаагаа амраах юм байна, тэд. Тэгээд цааш нь зарах юм уу, залах юм уу, мэдэх юм алга. Ямартай ч хотынхонд иргэдийн толгой л хэрэг болж.  Үнэндээ, борог амьдралтай иргэдэд нь бор толгойноос нь өөр хөрөнгө байхгүй. Тэрийгээ тоолуулахгүй гэвэл нийтийн тээврээр хүртэл зорчих эрхгүй болох нь. Нийтийн тээврийн хөлдүү автобусанд гэртээ харих гэж яарсан, амь зуух ажил руугаа тэмүүлсэн энгийн амьдралтай иргэд л зорчиж байгаа. Ихэс дээдэс, төрийн түшээд, “том”-чуудын хэн нь ч толгойгоогүй тоолуулахгүй юм байна. Тэгвэл тэдний толгойг хэрхэн тоолох вэ, тэдний толгой хотынхонд хэрэгтэй юу гэдэг асуулт хариултгүй байна, одоохондоо.

         Ийм л дэлхийн жишгийг монголчууд бүтээж байна. Тун ч эмгэнэлтэй үед амьдарч байна, бид. Энүүхэн урдах Хятадын нийтийн тээврийн салбараас туршлага судлаад, судлаад хүчирдэггүй юм гэхэд хуулбарлаад шийдвэр гаргачих сийрэг толгой алга, энэ хотод. Тэгээд толгой тоолно гээд байдаг. Мөн ч хачирхалтай юм. Баян-Өлгийн баруухан талд байгаа Казахстанаас, дайны он жилүүдэд сүйдэж байгаа Украинаас, ядуу орнуудын жагсаалтыг тэргүүлдэг Нигер Улсаас ч туршлага судалчих ухаан дутжээ. Тэд биднээс хавь илүү хөгжил дэвшил рүү тэмүүлж яваа улс. Харин бид урагшилж чаддаггүй юм гэхэд байрандаа ч байж чадахгүй, уруудаж байгаа нь эмгэнэлтэй.

        Хотын удирдлагуудын толгой тоолох шийдвэр цаашлаад, будаж, ангилах руу “дэвшвэл” ёстой баларлаа. Сонгууль өгсөн иргэдээ буддаг шигээ баруун, зүүн шанааг минь будаад унавал яана вэ. Энэ мэт шорвог шийдвэр гарч магадгүй л байна. Малаас л дор амьдарч байх шиг. Монголчууд малаа тоолдог болохоос хүнийхээ толгойгоо тоолдог байгаагүй юм шүү, хотынхоон. Хорвоод хүний толгой тоолохоос өөр ажил мундсан биш дээ. Хэдэн иргэнийхээ толгойг тоолж юунд “унагаах” гэж байгаа бол гэхээс хар хөдөлж байна. 

Үе үехэн нийтийн тээврээр энгэр замаа задгайлж, энгийн иргэдтэй уулзлаа, автобусаар ажилдаа явлаа гээд пи-ар хийдэг “том”-чуудын нийтийн тээврийн аялал үүгээр дуусаж байх шиг байна. Тэд “Аюгүй бол УИХ-ын гишүүн М.Оюунчимэг автобусаар зорчиж, толгойгоогоо тоолууллаа. Сайд асан Ж.Сүхбаатар автобусанд суухаар хүлээж байна, толгойг нь удахгүй тоолно” гэнэ гээд энэ пи-арын ажлаа орхих байх. Ингээд бүүр нийтийн тээврээс гишүүд маань алсарлаа, амьдрал мэдэхгүй болох нь.

Дахиад бид юу үзэх ёстойг Хотынхон л мэдэж байгаа.