Монголчууд ОХУ-ыг хэдэн үеэрээ аргадаж энэ хүрч байна. Бүтээн байгуулалт, үйлдвэрийн ажил сэдсэн ч, өөр гаднын оронтой хамтран ажиллахаар болсон ч хойд хөршөө чадах ядахаараа аргадаж, үе үеийн Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүд мөн ч олон удаа ОХУ-ыг зорьсон доо. Хэдэн үе дамжин бараг 100-аад жил аргадаж, ая тавыг нь хардаг ч арга нь олдохгүй юм даа, ОХУ.

-НЕФТИЙН СУДАЛ ДЭЭР СУУЧИХААД ДЭЛХИЙН ХАМГИЙН ҮНЭТЭЙ ШАТАХУУН ХУДАЛДАН АВЧ БАЙНА-

Манай орон, нийслэлийн асуудал түлш, цахилгаан хоёроор дутахгүй олон. Гэтэл дэлхий дээрх хамгийн үнэтэй шатахууныг ашигладаг атлаа хэд хоног шатахуунгүй, шараа асаачихаад ШТС-ын гадна шоргоолж шиг цувж, оочерлож суух юм. Дотоодынхоо битгий хэл гаднынхны ч анхаарлыг татсан бишгүй олон нефтийн судал  дээр амьдардаг хэрнээ шатахуун царайчилж, түлшний хомстолоос айж, шатахуун түгээгүүр бараадаад түгжирч зогссоныг монголчуудаас өөр хүн сонсвол гайхах биз. 200 сая гаруй тонн нефтийн нөөцтэй, жилд хэдэн тонноор олборлодог хэдий ч хамагхыг нь хойд хөрш рүүгээ зөөчихөөд эргүүлээд дэлхийн хамгийн үнэтэй шатахуун “болгоод” буцаагаад худалдаж авдаг.

                             Монгол Улс нэг сарын хугацаанд 38-40 мянган тонн АИ-92 автобензин хэрэглэдэг. Нэг сард хэрэглэх тухайн хэмжээний автобензины 95 хувийг ОХУ, таван хувийг нь БНХАУ-аас импортолдог. Гэтэл хойд хөрш дураа хүрсэн үедээ “крант”-аа хаачихад л Монгол бараг дусал ч шатахуунгүй болж, уул уурхай, эдийн засаг тэр чигтээ зогсчих гэдэг. Ингээд ч зогсохгүй олон улсад шатахуун дундаж үнэ навс унаж, шалдаа бууж байхад ч манайх л дэлхийн хамгийн үнэтэй шатахуунаа худалдан авсаар л байдаг. Хамаг олборлосон нефтиэ хойд хөрш рүүгээ нийлүүлж, хариуд нь хамгийн үнэтэй шатахуун худалдан авдаг ч “Орос ах нар хэзээ крантаа хаах бол” гэсэн айдас хүн бүрд. Оросууд “крант”-аа хаачихвал л улсаараа тэг зогсчих гээд Оросыг аргадна.

Уг нь Монгол Улс нефтийн үйлдвэр байгуулж, ажиллуулж ч байсан нефт, шатахууны асуудал дээр өөр орныг царайчлахгүй байж ч болох байсан түүхтэй. Гэсэн ч туршлага болгож барьсан нефтийн үйлдвэр маань 20 жил болоогүй дэлбэрчихсэн. Монголын хамгийн анхны Зүүнбаянгийн нефтийн үйлдвэр 1950 онд ашиглалтад орж байв. Гэтэл 19 жилийнхээ ойн босгон дээр үйлдвэр тэр аяараа дэлбэрч, олон ч хүний амь эрсэдсэн. Тухайн үедээ “Газрын тосны эх орон” гэгдэж байсан Зүүнбаян түүнээс хойш хэсэг хугацаанд хүн амьдрах аргагүй болж, хэдэн жилийн дараагаас нь цэргийн ангид түшиглэсэн аймгийн төвийн нэг баг болоод өнгөрсөн. Түүнээс хойш 50 гаруй жил өнгөрч байгаа ч бид одоог хүртэл шатахуунаа дотооддоо хангачихаар нефть боловсруулах үйлдвэрээ барьж чадаагүй л...

-ЭРЧИМ ХҮЧЭЭРЭЭ ТУСГААР ТОГТНОХ ЦАГ ХЭЗЭЭ ИРЭХ ВЭ-

Хойд хөрш “крант”-аа хааж хэд хоног сандаргаад зогсохгүй өнгөрсөн долоо хоногт “пускатель”-аа буулгах гэж айлгаж байна. Дотоодын цахилгаан станцуудад нь гарсан гэмтэл, шинэчлэлийн ажилтай холбоотойгоор Монгол Улсад нийлүүлэлдэг 345 МВт эрчим хүчээ 150 МВт хүртэл бууруулж, тодорхойгүй хугацаагаар эрчим хүчний нийлүүлэлтээ хязгаарлахаа мэдэгдсэн. Золоор, Монгол, Оросын Засгийн газар хоорондын комиссын Оросын хэлтсийн дарга эрчим хүчний хязгаарлалтаа ойрын үед авахгүй байх тухай мэдэгдсэн ч ОХУ эл үйлдэл Монголыг эрчим хүчээрээ тусгаар тогтнож чадаагүйг харуулсан явдал болоод өнгөрлөө.

Үнэндээ монголчууд өнөөг хүртэл ОХУ-ын Монголд байхдаа барьж өгсөн хэдэн ДЦС-аас гадна өөрийн гэсэн эрчим хүчний эх үүсвэрээ бий болгож чадаагүй. Энэ талаар ч ОХУ Монголыг “судсыг” барьчихсан. Ердөө хоёрхон жилийн өмнө ОХУ-аас нэгэн жижиг цахилгаан станцдаа урсгал засвар хийнэ гэж мэдэгдээд баруун аймгуудад цахилгааныг тэр чигт нь таслачихаж байв. Энэ намар ч Оросын талаас ямар нэгэн мэдэгдэл хийлгүйгээр Монгол руу нийлүүлдэг цахилгаанаа хэсэг хугацаанд зогсоосон талаар холбогдох байгууллагынхан мэдээлж байлаа.

Монгол эрчим хүчний эх үүсвэрээ бий болгож, дотооддоо эрчим хүч хангах боломж бий. Олон жилийн турш яригдсан Эгийн голын УЦС, Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-аас эхлээд дотооддоо бүтээн байгуулалт хийж, эрчим хүчээр хангах боломж байна. Гэсэн ч дээр дурдсаны адил бүтээн байгуулалт хийх болсон ч, эрчим хүчээ дотооддоо үйлдвэрлэх болсон ч дахиад л ОХУ-ын аргадах хэрэг гардаг. Арга бараад улсын хэмжээнд өндөр хүчдэл, цахилгааны тоног, төхөөрөмжийн шинэчлэл, өргөтгөлийн ажил хийе гэсэн ч Монголд байх дийлэнх тоног, төхөөрөмжийн ЗХУ-ын үед барьж өгсөн хуучны орос төхөөрөмж. Тэгээд шинэчлэл ч биш, байх ч биш “хана”-тай нүүр тулаад зогсчихдог. Энэ мэт түүхээс эхлээд монголчууд хэдэн үеэрээ дамжин ямар нэгэн ажил хэрэг хийж, гадаад руу явах болсон ч ОХУ-ын аргадаж, бүр ятгаж ирэв. Гэсэн ч арга нь олддоггүй, цаг ямагт л Монгол “төмөр нүүр”-ээ үзүүлж байна даа, ОХУ.