Ирэх оны төсвийг алх цохиж батлахтай зэрэгцээд УИХ-ын гишүүд том жийп хөлөглөн тойрог руугаа гараад явчихлаа. Ирэх жилийн сонгуульд горилогчид нь бүүр илүү идэвхтэй байх юм.

     Хэдэн малаа “Хэрхэн яаж онд мэнд оруулах вэ” гээд толгой гашилгаж суугаа малчдыг хурал цуглаанд дуудаж, сумын бүжгэнд уриалж явна тэд. Сайндаа ч биш тэд цас зудтай хүнд цаг үед “Танай суманд ийм ч соёлын төв, тийм ч зам тавина” гэж ирэх сонгуулийн “пи-ар”-аа хийх гээд улайрчихсан явна. Тэр байтугай сумдын сурагчдын спортын арга хэмжээг хүртэл ивээн тэтгэж, медаль, тэмдэг гаруудуулахаа холгүй явна. “Нийтийн бүжиг зохион байгуулж, сугалаа сугалуулна” гэж уриалаад нийтийн дуучдыг дагуулчихсан “суртчилгаагаа” хийж явах нь наад захын ажил болсон нь нууц биш юм.

     Үндсэндээ төсөв батлахтай зэрэгцээд Төрийн ордон эзгүүрч, тойргоо услагчдын арми хөдөөг зориод завгүй байна. Сонгууль дөхөхтэй зэрэгцээд гишүүд бидон сав, шанага, данх тарааж, мотоцикль, гар утасны сугалаа явуулах ажил эрчимждэг. Уг нь цаг үе хүндэрч, цас зуд нүүрлэх эрсдэлтэй энэ цаг үед малчдад боодол өвс, багахан тэжээл өгчихвөл илүү дэмтэй байх сан.

   Өнгөрсөн зун ихэнх нутгаар зуншлага тааруу болж, хаа сайгүй зутруухан өвөлтэй золгох нь малчид. Ес ч эхлээгүй цаг үед хамар хатгах өвсгүй, хаяаны багахан өвс нь цасанд даруулчихсан амаргүй л байна даа. Ийм л үед бариагүй байшин, тавиагүй зам, урлагийн тоглолт, мотоциклийн сугалаанаас илүү өвс тэжээл хэрэгтэй байна. Ядаж цаг хатуурахтай зэрэгцээд өвс тэжээлийн үнэ тэнгэрт хадаж, чадал нь хүрч авч чадах малчин ховор боллоо.

 Уг нь УИХ нийгмийн даатгалыг нь хөнгөлж, бэлэн мөнгө тараахаас илүүтэй, цаг үеийн байдалдаа нийцүүлсэн бодитой дэмжлэг болох шийдвэр гаргасан бол малчдаас өндөр оноо авах байлаа. Адаглаад тэд өвс тэжээлийн үнийг нь тогтвортой байлгаж, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнийг хязгаарласан бол малчид цагийн хатууг ажрахгүй давах байсан биз. Гэтэл цаг хатуурч, цас орохтой зэрэгцээд малчдын гол хэрэглээ болсон дизель түлшний үнэ тэнгэрт хадаж, хомстолд орчихсон нь бодит үнэнтэй нүүр тулж байна. Сандарсан малчид банкны зээл ч болох нь гаргуулж, хэдэн малаа тэжээх санаатай өвс, тэжээлийн эрэлд гарсан ч, шатахуун түлшний хомстолд орж, атга өвсөө ч дөхүүлж чадахгүй, хатуухан өвөлтэй нүүр тулж байгаа сурагтай.

Адаглаад цаг хүйтэрхээс өмнө хэдэн малаа амьд мэнд дээр нь зах зээлд оруулъя гэсэн ч мал, махны үнэ унаж, арьс шир түүхий эд нь үнэгүйдсэн гээд малчдын амьдрал хэцүүхэн байгаа нь илт. Арьс ширээ ачаад ирсэн ч ачааны хөлсөө дарж чадахгүй учир бууцан дээрээ хаяхаас аргагүй болтлоо үнэгүйдэж байна.

     Өнгөрсөн жил нэг ч шинэ хөрөнгө оруулалт тусгаагүй тул гишүүд тойрог руу очих нь битгий хэл хамраа ч цухайлгахгүй байсаар Үндсэн хуулийн ухуулга хийхээр аргагүйн эрхэнд уулзалт хийж, учирлаж гуйгаад, шалдаа буугаад ирсэн. Харин энэ жил гишүүн тус буүр төсвийг батлуулахаар гурван тэрбум төгрөг тойрог дээрээ тусгуулж аваад төсвөө батлав уу, үгүй юү хөдөөг зорьсон нь нууц биш. Энэ ердөө эхлэл нь энэ намрын чуулган ирц нь хүрэхтэй үгүйтэй хуралдах нь дээрх дүр зургаас тодорхой байна.

     Өөрөөр хэлбэл өөрсдийнхөө оруулсан хуулийн төслүүдийг батлуулахаас бусад дээр нь гишүүд төдийлөн ач холбогдол өгөхгүй л болов уу. Тэдэнд хууль батлаж, цагаа үрэхээс илүүтэй малчдыг эргүүлж, тойргоо тордох нь юу юунаас илүү чухал байгаа. Тиймдээ ч ирэх хавраас хөдөөг зорих улстөрчдийн цуваа тасрахгүй нь. Нэгэнт л одоогийн парламентаас сайн сайхан зүйл хүлээгээд нэмэргүй болсон. Төсвийн мөнгийг түнтийтэл нь “цүнхэлчихээд” түрийвчнээсээ гаргаж байгаа аятай аяглаж яваа төрийн түшээд нарт дүнг нь тавьж, адаглаад тулгамдсан асуудлаа шийдвэрлүүлдэг баймаар байна.

     Дурдахгүй өнгөрч болохгүй бас нэг асуудал нь, төрийн түшээд өөрсдийн баталсан Хэмнэлтийн тухай хуулиа “гууль” болгоцгоож харагдана. Жишээ нь, Үндсэн хуулийг өөрчлөх өөрсдийн ашиг сонирхлыг гүйцэлдүүлэхийн тулд 76-н тийш давхицгаахдаа хэдэн жийп хэрэглэж, хэдэн төгрөг зарцуулж, хэчнээн тайз засаж, хэдэн хулдаасан хэвлүүлсэн юм гэж асуумаар.  

     Энэ мэтээр Ардын намынхан ард түмний амьдрал ахуйг дээшлүүлэх чиглэлээр огт ажиллацгаахгүй, ам ч ангайхгүй мөртөө Үндсэн хуулийг өөрчлөх замаар үлэмж эрх мэдэлд хүрэх өөрсдийн ашиг сонирхлоо биелүүлэхийн төлөө бол тойрог болгон руугаа тарцгаадаг ажээ.

    Ам ташсан хэрээ 13 эргэнэ гэгчээр харин ч дахин сонгогдох эрхээ өвөртлөх гээд хөлөө цуцтал гүйж, гэрт нь орж аяга тавгийг нь угааж өгөхөөс л наагуур юм болж байна даа. Үндсэндээ улс төрийг зохиомлоор идэвхжүүлж, уриа лоозонгоор бөмбөгддөг тархи угаалтын үе эрин үе эхэлж байгаа энэ. Сонгууль ойртсоныг илтгэх хамгийн чухал үе шат өрнөж байгаа гэх юм уу даа.