-“Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг Монголын эзэмшил болгосныхоо төлөө “хууль бус луйварчид” хэмээн цоллуулж байсан залуусын эхлүүлсэн эрс шинэчлэлийн үр дүнд Монголын 900 мянган өрх, 120 гаруй мянган аж ахуйн нэгж долоон сарын хугацаанд цахилгаан, ус, хог, дулааны төлбөрт санаа зовохгүй байж болохоор боллоо-
Бусдын байгуулсан гавьяа, эхлүүлсэн үйл хэргийг булааж, өөрийн мэтээр олны өмнө бахархаж, түүгээр нэр алдах олох нь улстөрчдийн нийтлэг араншин болж байна. Тэр гавьяаг анх хэн байгуулсныг олон нийт мартаагүй, санаж байх атал улайм цайм “минийх” гэж өмчлөх нь даанч ичгүүртэй харагдах юм. Дамаа эрх баригч намын дарга, Ерөнхий сайд хүн ийм араншин гаргах нь бүр ч гутамшигтай харагдахыг яана. Ийм нэгэн явдал сүүлийн хоёр өдөр өрнөж байна.
Монгол Улсын Засгийн газар коронавируст цар тахлын хямралын шуурганд хамгийн их өртөж байгаа айл өрх, аж ахуйн нэгжүүдэд дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор 2020 оны арванхоёрдугаар сарын 1-нээс 2021 оны долдугаар сарын 1 хүртэлх долоон сарын хугацаанд 900 мянган айл өрх, 120 гаруй мянган аж ахуйн нэгжийн цахилгаан, ус, дулаан, хогны төлбөрийг тэглэх шийдвэр гаргасан. Үүнд шаардлагатай 650 орчим тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-аас гаргахаар болсон. Өөрөөр хэлбэл, Монголын нийт айл өрх, аж ахуйн нэгжийн цахилгаан, ус, дулаан, хогны төлбөрийг ирэх долоон сарын хугацаанд “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ төлөхөөр болж байна. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “2019 онд “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг төр 100 хувь мэдэлдээ авч, улсад нэг их наяд төгрөгийн татвар төлдөг болсон. Энэ үйлдвэр бол ард түмний өмч” хэмээн бахархалтайгаар ярьж, тус үйлдвэрийн Ерөнхий захирал Х.Бадамсүрэн ч “Ёстой л эзэн нь юм аа мэдэж, эрэг нь усаа хашдаг зарчмаар шийдвэр гаргалаа” гэж даган баясаж байна. Ард түмэн ч амьд яваа насандаа, тэр тусмаа аюулт цар тахлын хүнд үед “Эрдэнэт үйлдвэр”-ээрээ тэтгүүлэх нь гэж баярлаад сүйд.
Харамсалтай нь, “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг хэн Монголын эзэмшилд 100 хувь авчирсан бэ, улстөрчдийн эх захгүй шахаа, будлиантай гэрээний балгаар дампуурах гэж байсан “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг ашигтай ажиллуулах үндэсийг хэн тавьсан бэ гэдгийг Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ч, тус үйлдвэрийн Ерөнхий захирал Х.Бадамсүрэн ч дурссангүй. Зөвхөн өөрсдөө л “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг оросуудаас салгаж аваад, шинэ менежмент хийж, овойж оцойтол нь ашигтай ажиллуулж байгаа мэтээр өнөөх “бусдын гавьяаг өмчлөх” араншинг ёстой улайх ч үгүй гаргалаа.
Уг нь бол “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн ОХУ-ын мэдэлд байсан 49 хувийг худалдан авч, 100 хувь Монголын эзэмшилд авчирсан жинхэнэ гавьяатан нь “Монголын цэс корпораци”-ийн залуус. Тэр тусмаа санхүүгийн хувьд уналтад орсон, эрх баригч нам, улстөрчдийн гар, хөлөө шургуулдаг, ямар ч хэрэгцээгүй бараа материалыг өндөр үнээр шахаа хийж хөлждөг луйврын үүр уурхай болоод байсан “Эрдэнэт үйлдвэр”-т эрс шинэчлэл хийж, өдий зэрэгтэй ашиг орлоготой ажиллаж, 650 тэрбумын нэмэлт санхүүжилтыг хотойхгүй гаргах чадалтай болгосон, ард түмний алга ташилтыг хүртэх эрхтэй, хүмүүс нь “49 хувийнхан” буюу “Монголын зэс корпораци”-ийн залуус юм.
“Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ 2019 онд 933 тэрбум төгрөг, 2020 онд нэг их наяд төгрөгийн татвар улсад төлж байгаа нь 42 жилийн түүхэнд байгаагүй өндөр үзүүлэлт. Тиймээс ч айл өрх, аж ахуйн нэгжүүдэд 650 тэрбум төгрөгийн дэмжлэг үзүүлж байгааг эрх баригчид онцолж байгаа. Харин Худалдаа хөгжлийн банкны гэх тодотголтой “Монголын зэс корпораци”-ийн залуус “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн 49 хувийг ОХУ-аас худалдаж авахаас өмнө буюу 2016 оноос өмнө тус үйлдвэр өнөөдрийнх шиг айл өрх, аж ахуйн нэгжүүдэд туслалцаа үзүүлэх хэмжээний ашиг орлоготой байгаагүй. Харин ч эсрэгээрээ эрх барьж буй нам өөрсдийн хүмүүсээ шургуулдаг, улс төрийн намаас томилсон дарга нар өөрсдөдөө хэтэрхий өндөр цалин, урамшуулал өгдөг, үйлдвэрт ямар ч хэрэгцээгүй бараа материалыг тэнгэрт тулсан үнээр хайр найргүй шахдаг, арын хаалгаар томилогдсон дарга нар нь ажил хийхгүй сэлгүүцэж, үйлдвэрийн мөнгөөр гадаад дотоодод аялж, зугаалж, сургалтын төлбөрөө төлүүлдэг гэх мэт болохгүй бүхэн нүүрлэсэн, луйвар, булхайны үүр уурхай байсан цаг саяхан.
Харин “Монголын зэс корпораци” 2016 оны зургадугаар сард тус үйлдвэрийн 49 хувийг ОХУ-аас худалдаж авмагцаа бодлогын эрс шинэчлэл хийж, улстөрчид, эрх баригч намын эх захгүй, өндөр үнэтэй шахааг таслан зогсоож, үйлдвэрийн дотоод дүрэм журамд өөрчлөлт оруулах замаар ашиг орлого нь нэмэгдэх үндсийг тавьсан байдаг. Тухайлбал, “Эрдэнэт үйлдвэр”-т жилдээ 10 гаруй мянган албан бичиг ирж, үүний 5000 орчим нь ерөнхий захирлаар хянагддаг, үлдсэн нь алга болдог байсан. Харин албан бичгийн стандартыг өөрчилснөөр энэ байдал үгүй болж, илүү албажсан байдаг. Мөн үйлдвэрийн хөдөлмөрийн дотоод журмыг өөрчилсөн. Жишээ нь, тус үйлдвэр удирдлагын түвшний ажилтандаа хоёр, гурван жилийн хугацаатайгаар чөлөө өгөөд явуулах нь энгийн үзэгдэл болсон байсан. Харин хөдөлмөрийн дотоод журмыг өөрчилснөөр тус үйлдвэрт бий болоод байсан “назгайрал” алга болсон байдаг.
Түүнчлэн “Эрдэнэт үйлдвэр”-т улс төрөөс ангид байх зохицуулалтыг тэд зориг гарган анх удаа оруулсан байдаг. Жишээ нь, сонгуулиар ялсан намынхан өөрсдийн хүмүүсээ “Эрдэнэт үйлдвэр”-т албан тушаалд томилон шагнадаг, бүр нийт ажилтны 40 хүртэл хувийг сольж байсан удаа ч бий. Харин улс төрөөс ангид байх зохицуулалт хийснээр тогтвортой байдлыг тус үйлдвэрт бий болгосон юм.
Мөн хамгийн чухал өөр нэг өөрчлөлт нь тус үйлдвэрийн худалдан авалтын ерөнхий журмыг 2017 онд баталсан явдал. Өмнө нь худалдан авалтын бүх асуудлыг ганцхан ерөнхий захирал л шийддэг, мэддэг байсан. Тодруулбал, улс төрийн аль нэг намаас томилогдсон захирал “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн бүх худалдан авалтыг шийддэг байсан. Үүнээс үүдээд “Эрдэнэт үйлдвэр”-т ямар ч хэрэггүй бараа материал шахдаг, эсвэл тус үйлдвэр өөрөө бараа, материал, техник, тоног төхөөрөмжийг хэт өндөр үнээр авдаг асуудал хавтгайрч байсан. Харин журмандаа “Эрдэнэт” үйлдвэрт хэрэгцээтэй, чанар стандарт хангасан бараа, бүтээгдэхүүнийг зах зээлийн үнээр худалдан авна” гэж зааснаар үйлдвэрийн удирдлагууд эсвэл аль нэг улс төрийн нам, хэн нэг улстөрчийн тус үйлдвэрт дураараа дургидаг байдлыг зогсоосон юм. Жишээ нь, тус үйлдвэр хэд хэдэн төрлийн эксковаторыг хэзээ ч үйлдвэрээс нь авч байгаагүй бөгөөд дандаа дундын зуучлагчаас авч байсан байдаг. Ингэхдээ нэгийг нь долоон сая еврогоор худалдан авдаг байсан байгаа юм. Харин худалдан авалтын журманд өөрчлөлт орсноор энэ үнийг 4.6 сая ам.доллар болгож бууруулсан. Мөн өмнө нь 3.5 сая ам.доллараар нийлүүлэгдэж байсан термийг одоо 1.9 сая ам.доллараар худалдаж авдаг болсон юм.
Энэ мэтээр “Монголын зэс корпораци”-ийн залуус богино хугацаанд эрс шинэчлэл хийсний хүчинд “Эрдэнэт” үйлдвэр түүхэндээ анх удаа 2017 онд 320.8 тэрбум, 2018 онд 440 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан байдаг. Мөн шахааны гэрээнүүдийг цэгцэлж, эмхэтгэснээр 2016 онд дөрвөн тэрбум, 2017 онд 21.3 тэрбум төгрөг, 2018 онд 25.1 тэрбум төгрөгийг зөвхөн худалдан авалтаас хэмнэсэн байдаг. Дээр нь 2017 онд 478 тэрбум, 2018 онд 655 тэрбум төгрөгийг улс, орон нутгийн татварт төлж, дарга нарын бус ажилчдынхаа цалинг 30 хувиар анх удаа нэмсэн нь тэдний эхлүүлсэн ажлын эхний үр дүнгүүд байсан юм.
Ингэж “Монголын зэс корпораци”-ийн залуус “Эрдэнэт үйлдвэр”-т бугласан идээ бээрийг шахаж, ашиг орлогыг нэмэгдүүлж эхэлмэгц төр “Монголын зэс корпораци”-ийн эзэмшилд байсан 49 хувийг хүчээр шахам булааж авч, 100 хувь төрийн өмчит үйлдвэрийн газар болгосон. Гэхдээ нэр нь л төрийн өмчит үйлдвэрийн газар болсноос биш бодлого, дотоод журам нь үндсэндээ “Монголын зэс корпораци”-ийн залуусын эхлүүлсэн хоёр жил гаруйн эрс шинэчлэлийн суурин дээр л тус үйлдвэр өдийг хүртэл ашиг орлоготой ажиллаж байгааг хэлэх хүн олон байна.
Түүнчлэн үе үеийн эрх баригч улс төрийн намынхны “Эрдэнэт үйлдвэр”-т хоноцын сэтгэлээр хандаж, 40 орчим жил хэн дуртай нь хүссэн бараа, материалаа шахдаг гажиг тогтолцоог хувийн хэвшлийн залуус ийнхүү байгууллагын дүрэм, журамхан төдийхнөөр зассанд МАН-ынхан илт өс санаж, тэдгээр залуусыг “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн 49 хувийг хууль бусаар авсан, луйварчин, залилагч болгож, олон нийтэд ойлгуулж үлдээсэн байдаг. Гэсэн ч “Булавч бултайх, даравч далдайх” гэгчээр “Монголын зэс корпораци”-ийн залуусын эхлүүлсэн ажлын үр дүн өдгөө ч гарч “Эрдэнэт үйлдвэр” жилдээ нэг их наяд төгрөгийн татвар төлдөг болж, түүгээр ч зогсохгүй ард түмэнд туслалцаа үзүүлж байна.
“Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг 49 хувийг Монголын эзэмшил болгосныхоо төлөө “хууль бус луйварчид” хэмээн цоллуулж байсан залуусын эхлүүлсэн шинэчлэлийн ажлын үр дүнд Монголын 900 мянган өрх, 120 гаруй мянган аж ахуйн нэгж долоон сарын хугацаанд цахилгаан, ус, хог, дулааны төлбөрт санаа зовохгүй байж болохоор боллоо. Ард түмэн баяртай байна.
Түүнчлэн “Монголын зэс корпораци”-ийн залуус анх “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн 49 хувийг ОХУ-аас худалдаж авч, Монголын эзэмшилд 100 хувь авчраагүй бол цар тахлын энэ хүнд оросууд “Эрдэнэт үйлдвэр”-ээс 650 тэрбум төгрөг байтугай сохор зоос ч гаргахгүй байсан нь эргэлзээгүй. Тиймээс ард иргэд, аж ахуйн нэгжийн хэрэглээний төлбөрийг тэглэсэн шийдвэр наанаа Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх, “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын Ерөнхий захирал Х.Бадамсүрэн нарын гавьяа мэт харагдавч үнэн хэрэгтээ “Монголын зэс корпораци”-ийн залуусын “Эрдэнэт үйлдвэр”-т эхлүүлсэн эрс шинэчлэлийн үр дүн гэдгийг онцлох ёстой. “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг хөл дээр нь босгож, өнөөгийн ашиг орлоготой, ард түмэнд дэмжлэг үзүүлэх хүчтэй байх суурийг бий болгож чадсан “Монголын зэс корпораци”-ийнханд талархах нь зүйд илүү нийцнэ.
| “Эрдэнэт” үйлдвэр өгөөжөө өгч байгаа нь У.Хүрэлсүхийн биш, “49 хувь”-ийнхны гавьяа |
|
Х.Баттулга “Daewoo International” гэх компаниар дамжуулан нөөц нь тогтоосон ордыг зарах хүсэлт илгээжээ
“ХАЛУУН БОРОО” КИНОНООС ТЭМДЭГЛЭХҮЙ
“Нүүдэл-999” шатрын анхдугаар тэмцээний бүртгэл үргэлжилж байна
ОБЕГ: Нийт дуудлагын 14 нь ой, хээрийн түймрийн тохиолдол байна
“Хүүхэлдэй”, “Болзоо” моно драмын жүжиг нэгэн тайзнаа үзэгчдийн хүртээл болно
ИЛ ЗАХИДАЛ
ТАНИЛЦ: ХОТЫН ГААЛИЙН ТОЛГОЙ БАЯН БАЙЦААГЧИД
Д.ЭНХ-УЛИРАЛ: Аав минь цэргүүдээ жагсаагаад “Охиндоо Энх-Улирал гэж нэр өглөө ” хэмээн баяраа хуваалцахад цэргүүд нь “Бид ч анхны хүүхдээ Энх-Улирал хэмээн нэрлэнэ” гээд тарцгаасан гэдэг
АМЬДРАХ, АВРАХЫН ТӨЛӨӨХ ТЭМЦЭЛ
АРД ТҮМЭН САМБУУ НАЙРУУЛАГЧАА ҮГҮЙЛЭХЭД АРСЛАНГИЙН ДҮР ХЭЧНЭЭН ДОТНО
БОРГОЛЫН ӨРТӨӨ
Төрийн соёрхолт Ш.ГҮРБАЗАР: Бие давхар эхнэрээ дагуулаад “Зохиолч болно” гээд хотод ирж байлаа
ЗУРХАЙ: Үс засуулбал идээ, ундаа элбэг
ЦАГ АГААР: Улаанбаатарт 11 хэм дулаан
