100 жилийн ойгоо тэмдэглэж байгаа аймаг, сумд баяр наадмаа тэмдэглээд орон нутгийн сонин сайхан ихтэй дэлгэр сайхан зун болж байна. Гэхдээ “Сайны хажуугаар саар” гэдэг шиг зарим аймаг, сумын баяр наадам гаднынханд халтай, эрийн гурван наадмын түрүүгээ нутгийнхандаа өгөх гэж бөөн юм болж байгаа нь дуулдах. Ердөө хоёрхон жилийн өмнө монголчууд цар тахалтай жилийнхээ баяр наадмыг цуцалж, наадам зохион байгуулах төсвөө коронавирусийн эсрэг тэмцэхэд зарцуулж байлаа. Гэсэн ч энэ жил цар тахлын эсрэг зориулсан 10 тэрбум төгрөгөөс ч илүү төсөвтэй аймаг, сумд баяр наадмаа зохион байгуулж, аль аймаг нь илүү мөнгө гаргаж, эрийн гурван наадмынхаа түрүүд хэн нь илүү шагнал өгөхөөрөө өрсөлдөж байх юм.

-ХУУЛИАР ТОГТООСОН ТӨСВӨӨ ХЭД ДАХИН НУГАЛСАН АЙМАГ, СУМДЫН 100 ЖИЛИЙН ОЙН НААДАМ-

Энэ жил Монгол Улсын хэмжээнд таван аймаг, 43 сум 100 жилийн түүхт ойн баяр наадмаа зохион байгуулж байна. Ингэхдээ орон нутагтаа бүтээн байгуулалт хийх, наадмын түрүү бөх, хурдан хүлгийн уяач, мэргэнд өгөх бай шагналаа өндрөөр тогтох зэргээр наадам тэмдэглэх төсвөө нэгнээсээ харьцангуй дүнтэй гаргажээ. Тухайлбал, энэ жил Хэнтий, Архангай, Төв, Завхан, Говь-Алтай гэсэн таван аймаг 100 жилийн ойтой. Үүнээс Төв аймаг баяр наадмаа иргэдээс өгсөн хандивтайгаа нийлээд хамгийн өндөр буюу зургаан тэрбум гаруй төгрөгөөр тэмдэглэсэн байна. Үлдсэн дөрвөн аймгийнх нь наадмын төсөв 1-1.5 тэрбум төгрөг байгаа бөгөөд 100 жилийн ойгоо тэмдэглэсэн 43 сум дунджаар 500 сая төгрөгийн төсвөөр наадмаа зохион байгуулжээ.

                Үндэсний их баяр наадмын тухай хуульд орон нутгийн баяр наадмыг тэмдэглэх санхүүжилтын хэмжээг 5-10 сая төгрөг байхаар тусгасан байдаг. Гэтэл хуульд заасан 10 сая төгрөг 100 жилийн ойгоо тэмдэглэж байгаа аймаг, сумын хувьд наадмынхаа түрүү бөхийг байлж чадахгүй бага мөнгө болчихоод байгааг иргэд хэлж байна.

Ингээд харвал монголчууд энэ жил орон нутгийн 100 жилийн ойн баяр наадмаа зохион байгуулах, тэмдэглэхэд нийт 20 тэрбум гаруй төгрөг зарцуулжээ. Тэгвэл энэ дүнг бүтээн байгуулж болох байсан зарим ажилтай харьцуулбал:

• Монгол Улсын 2023 оны төсөвт Эрүүл мэндийн сайдын багцад дүүргийн эрүүл мэндийн төв, орон нутгийн эмнэлгийг 1-1.5 тэрбум төгрөгөөр байгуулах,
• Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын багцад 960 суудалтай сургууль, 240 ортой цэцэрлэгийг мөн 1-1.5 тэрбум төгрөгөөр байгуулахаар төлөвлөсөн байна.

Жаахан тоо бодоход л, 100 жилийн баяр наадмаа тэмдэглэж байгаа нэг аймаг эсвэл хоёр сумын төсвөөр дүүрэгтээ, орон нутагтаа шинэ эмнэлэг байгуулж болох байсан нь харагдаж байна. Бүр цаашилбал, 100 жилийн ойгоо тэмдэглэсэн таван аймаг, 43 сумын нийт төсвөөр Монгол Улсад 14 дүүрэг, орон нутгийн эмнэлэг эсвэл 26 сургууль, цэцэрлэг байгуулах байжээ.

-100 ЖИЛИЙН ОЙН БАЯР НААДМЫН ТӨСӨВ “ХААШАА” ОРСОН БЭ-

Жил жилийн баяр наадам тэмдэглэх төсвийн дийлэнх хувь нь наадмын түрүү бөх, хурдан хүлгийн уяачийн “гэдсэнд” орчихдог нь нууц биш. Бүр сүүлдээ цагаандаа гарч, эрийн гурван наадамдаа өндөр бай зарлачихаад, наадамд нь ирж оролцож байгаа гаднын хүмүүсийг будлиулж, нутгийнхандаа өндөр шагналаа өгөх гээд тал талд үзэж байгаа нь харагдах. Гэхдээ жил жилийн баяр наадмаас 100 жилийн түүхэн ой нь таарсан энэ жилийн наадмын төсвийн дийлэнх хувь нь ойн медаль, тэмдэгт явжээ. Бүр тодруулбал, баяр наадмаа тэмдэглэж байгаа сумдууд 100 жилийн ойн хүндэт медаль гадаадад хийлгэж, захиж авчруулахад 100-200 сая төгрөг зарцуулж байгаа гэнэ. Тэгвэл 100 жилийн түүхтэй аймгуудын 1-1.5 тэрбум төгрөгийн төсвийн бараг тал нь ойн медаль, шилдгүүдийн шагналд орчихсон гэх.

Монголчууд Ардын хувьсгалын 100 жилийн ойн баяр наадмаа цуцалж, төсвийг нь цар тахалтай тэмцэхэд зориулж байлаа. Бүр цуцалж, бүх төсвөө хандивлахаас илүүтэй хүртэж байгаа хүндээ ч хүндэтгэлтэй санагдахаа больсон ойн медаль, түрүү бөхийн “тэнгэр хадсан” шагналаа илүүчилж, эх орондоо, ирээдүйд хэрэгтэй байгаа эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэг бүтээн байгуулсан бол хэчнээн сайхан бэ.