Ах, дүү Намхай, Лувсанжамбаа аваргыг сөхрүүлж явсан энгүй хүчтэн, даншигийн даян аварга Х.Шаравжамцыг Маршал Х.Чойбалсан дэвээ шавааг нь үзэх гэж баяр наадамд урьж, Буур Н.Жамъян аварга өөрийн биеэр цолыг нь буудан хүндэтгэдэг байсан гэдэг. Өргөн олноосоо Их Монгол хэмээх алдрыг хүртсэн Хасын Шаравжамц аварга. Их Монгол Хасын Шаравжамц 1876 онд Далай вангийн хошуунд Хас гэдэг хүний хоёр дахь хүү нь болж одоогийн Өвөрхангай аймгийн Хужирт суманд мэндэлж, бага насаа тарчиг ядуу амьдрал дунд өнгөрүүлсэн гэдэг. 16 насандаа Дулаан уулын Ёл хайрхны тахилга барилдаанд түрүүлэн, бөх барилдах гараагаа эхэлсэн гэдэг. Түүнийг 1911 онд 31 настайд нь Түшээт хан Ханддорж Богд хаанд шавь оруулсан бөгөөд тэр жилээ анх удаа 1024 бөх барилдаж, уг барилдаанд түрүүлэхэд нь шууд Даян аварга цол олгосон түүх бий.
Түвдэндорж аваргыг улсад түрүүлчихээд байхад нь хажуудаа суулгаад тойг ясан дээр нь дарж үзчихээд босоод явахаар нь “Буураа, одоо ч хүний ёс муудаж дээ. Энэ цэргийн хүү бидний үеийн хатуухан ам юм даа" гэж Н.Жамъян аваргатай хуучилж суусан гэдэг.
Их Монгол Х.Шаравжамц аварга Маршал Чойбалсангийн зарлигаар улс хувьсгалын 25 жилийн ойгоор хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор шагнагдсан юм. Наадам эхлэхийн өмнө Маршал Х.Чойбалсан одонг нь зүүж өгөхдөө "Аварга та тав давна биз дээ” гэхэд, Маршал аа, ахад нь төрийн наадамд тав давах нүүр бий. Гэхдээ би өөрийнхөө хүчээр гурав давна аа гэжээ. Тэр наадамд Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр сумын харьяат, өөрийн шавь улсын арслан Молиго Бат-Очироор гурав давж, дөрвийн даваанд Мижидсүрэн арсланд тахимаа өгч байжээ. Тэр цагаас хойш 2-3 жил Маршал дэргэдээ авч хүндэтгэл үзүүлэн, дэвээ шавааг нь үзэж, түрүү бөхийн бай шагнал өгдөг байсан тухай ам дамжсан яриа бий. Түвдэндорж аваргыг улсад түрүүлчихээд байхад нь хажуудаа суулгаад тойг ясан дээр нь дарж үзчихээд босоод явахаар нь “Буураа одоо ч хүний ёс муудаж дээ. Энэ цэргийн хүү бидний үеийн хатуухан ам юм даа" гэж Н.Жамъян аваргатай хуучилж суусан гэдэг. Үүнээс гадна Шаравжамц аварга Манжийн үед худагт орж үхсэн тэмээ татаж гаргаад таван тэмээгээр шагнуулж явсан гэдэг.
Маршал Х.Чойбалсан одонг нь зүүж өгөхдөө "Аварга та тав давна биз дээ” гэхэд, "Маршал аа, ахад нь төрийн наадамд тав давах нүүр бий. Гэхдээ би өөрийнхөө хүчээр гурав давна аа" гэжээ
Бөхийн түүхэн ном товхимолд Шаравжамц аваргыг Галсанравжаа хэмээн тэмдэглэсэн нь бий. Юуны учир тийм нэрээр дуудуулах болсныг бөх судлаачид ийн тайлбарласан байна. Нутаг хошууны нэгэн наадамд Шаравжамц барилдах хүсэлтэй иртэл хоёрын даваа эхлэх гэж байсан гэнэ. Тэгтэл Галсанравжаа гэх хүн түүнд өөрийнхөө өмнөөс гарч барилдахыг зөвшөөрч, би юу шалихав дээ сайндаа л гурав давна. Харин миний дүү сайн барилдана шүү гэж захижээ. Түүнээс хойш Их Монгол аварга зарим нэгэн даншигт Галсанравжаа нэрээр барилдаж байсан ажээ. Аваргын хүч тэнхээ болоод их иддэг байсан тухай амнаас ам дамжин хэлцэгдсэн түүх домог болсон яриа олон байдаг. Нэгэн удаа Шарав хэмээх айлд зочлохуйд Халхын алдарт аварга манайхаар ирлээ хэмээн бэлгэшээгээд бүдүүн эр хонь гаргаж хоёр гуяыг нь, бүтэн өвчүү, цоройных нь хамт чанаж өгөхөд бүгдийг идчихсэн гэх. Мөн Хангай хайрханы наадамд очиход угтан авсан олон зуун тавин бууз, хоёр шил архины хамт өгөхөд “Монголын ёсоор гурвыг үлдээе” гээд бусдыг нь идэж, архиар нь даруулга хийжээ.
Их Монгол аварга 79 настайдаа 1955 онд бурхан зүг одож, Халхын домогт хүчтэнг Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын “Уу хөтөл” гэдэг газар нутаглуулсан байна. Тэр хавиар явсан хүмүүс түүхт аваргаа хүндэтгэн, баруун дөрөөгөө мулталж өнгөрдөг юм гэсээн. Монгол бөхийн түүхэнд ховор заяах, ард түмнийхээ дунд Их Монгол хэмээн хайрлагдан хүндлэгдсэн, домогт их аваргын түүхээс өгүүлэхэд ийм байна.
ИХ МОНГОЛ Х.ШАРАВЖАМЦ АВАРГЫН ЭГЭЛ НЭГЭН ТҮҮХ |
|
2025-04-02 06:00:00
2025-04-02 06:00:00
2025-04-01 18:33:37
2025-04-01 17:03:00
2025-04-01 15:51:51
2025-04-01 15:43:06
2025-04-01 15:42:34
2025-04-01 15:40:22
2025-04-01 15:36:53
2025-04-01 15:35:04
2025-04-01 15:07:10
2025-04-01 13:49:50
2025-04-01 13:47:49
2025-04-01 13:01:31
2025-04-01 12:33:50
2025-04-01 12:28:01
2025-04-01 07:59:43
2025-04-01 07:00:00
2025-04-01 07:00:00
2025-04-01 07:00:00
2025-04-01 07:00:00
2025-04-01 07:00:00
2025-04-01 07:00:00
Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, VIII хороо, "Ардын эрх"-ийн байр, Гуравдугаар давхарт Эргэлт.мн редакц |
7509-1188 |