Саяхан Ерөнхий сайдын Хятад хийсэн айлчлалд дан болон “давхар дээл”-тэй 22 УИХ-ын гишүүн багтсан. Засгийн газрын есөн сайдаас гадна 11 УИХ-ын гишүүн явжээ. Парламентын 27 хувь нь айлчлалын багт багтсан учраас чуулганыг хуралдуулаагүй өнжөөсөн. Айлчлал дуусаад маргааш нь улсын төсвийг ганцхан өдрийн дотор хэлэлцүүлэн гар өргүүлэн баталснаар төсөв тойрсон асуудал намжаад байна.

       Уг нь ирэх оны төсвийн төсөл УИХ дээр унаж мэдэхээр ноцтой асуудлууд үүсээд байлаа.   Өөрөөр хэлбэл, Ерөнхий сайдыг Хятад руу мордмогц МАН, АН-ын таван гишүүн “Ирэх оны төсвийн шаардлагагүй урсгал зардлыг бууруулж, 3.6 их наядын хөрөнгө оруулалтыг танах боломжтой” гээд олны дунд шуугиан тарьж, дэмжлэг аваад Төрийн ордныг “түймэрдэх” дөхөж байв. Тэд багахан дэмжлэг авч, хүч нэмсэн бол төсвийн төслийг яаж, ийгээд унагааж мэдэх эгзэгтэй үед ирсэн гэж хэлж болно. Гэвч “Төсвийн төслийн хэлэлцүүлэг бусад хуулийн хэлэлцүүлгээс өөр дэгээр явдаг” гэх гэдэг ганцхан үгэнд УИХ-ын гишүүдийн акц үнэгүйдэж, “Төсөвт тодотгол хийнэ” гэдэг нүглийн нүдийг гурилаар хуурсан үгэнд итгээд 69 гишүүний дэмжлэгтэй төсвийг баталсан.

        Харин хурал болгон дээр шуугиан тарьж, хэрүүл хийдэг мөнөөх “поп” гэгдэх гишүүд ирэх оны төсвийн хэлэлцүүлэг дээр ганц үг ган хийгээгүй нь анхаарал татаж байна. Уг нь тэд улсын төсөв хэлэлцүүлэх үеэр аль болох олны анхааралд өртөж, чуулганы хуралдааныг үймүүлж, согтуу сууж, аягаа нүдээд ч хамаагүй тойрогтоо төсөв тавиулах нэрээр улс төрийн “авилга” авдаг байлаа. Нэг ёсондоо ингэж улстөржиж, жижиг эрх ашгаа гүйцэлдүүлж байсан УИХ-ын гишүүд Ерөнхий сайдын  Хятад Улсад хийсэн айлчлалаас хойг ус балгасан аятай чимээгүй болсон гэхэд болно. Зүй нь бол улс төрийн гол тоглолт өрнөдөг улсын төсвийг хэлэлцүүлэх үед хууччуул хойш сууж, хуруугаа ч хөдөлгөсөнгүй.

        Ялангуяа АН-ынхан дундаа популист үйлдлээрээ алдартай УИХ-ын гишүүн Д.Ганбат, Б.Пүрэвдорж, С.Ганбаатар тэргүүтэй гишүүд улсын төсөв дээр ч, уул уурхайн асуудлууд дээр ч ус балгасан аятай чимээгүй сууцгааж байгааг ард түмэн анзаарах болсон.  

        Тэгвэл төсвийн төслийг хэл чимээгүй батлуулахын тулд Ерөнхий сайд хамгийн их хэл амтай гэгдэх тэднийг  Хятад руу айлчлалын багт багтааж, зөрүүд гишүүдийг номхотгосон сурагтай. Тэр тусмаа АН-ын дарга, тэргүүн Шадар сайд Л.Гантөмөрт намынх нь  гишүүдийг хариуцуулж, төсвийг гар өргүүлэн дэмжүүлэх даалгавар өрснөөр Ардчилсан намын гишүүд “амаа үдүүлж”, улс төрийн хатуухан сануулгууд ч авсан гэх.

        Угтаа бол удахгүй ураны төслийг УИХ-аар оруулж ирнэ. Хамгийн гол эсэргүүцэгчид нь “Босоо Ганбаа” тэргүүтэй УИХ-д удаан суусан цөөн хэдэн гишүүн. Тиймээс Ерөнхий сайд Засгийн газрын энэ мэт төслөө гар өргөн дэмжүүлэхийн тулд популист улстөрчдийг эхлээд найрч, дараа нь дарж авах кампанит ажил өрнүүлсэн нь энэ юм байна. Ингээд “амаа үдүүлсэн” тэд 2025 оны төсвийн төслийг гар өргөн дэмжсэн шиг цаашдаа Засгийн газрын шийдвэрүүдийг ногоон гэрлээр батлуулах даалгавар аваад чимээгүй болцгоосон юм байна.

        Санаж байгаа бол төсвийн төсөл дөнгөж хэлэлүүлж эхлэхэд төсөв танилуулах нэрээр гишүүдийг Соёл спорт, залуучуудын сайд Ч.Номингийн хамаарал бүхий “Тэрэлж сүйх” зочид буудалд “шоудуулсан” гэх дуулиан дэгдсэн. Угтаа бол улсын төсвийг УИХ-ын гишүүдээр гар өргүүлэн дэмжүүлэх эхний алхамаа тэд ингэж хийсэн. Удалгүй уулзалтад оролцоогүй гишүүд гомдол гаргаж, телевиз, сонин хэвлэлээр яриад эхэлмэгц “Шанхай экспо”-д оролцуулах нэрээр мөнөөх хэл амтай гишүүдийг авч яваад сануулга өгч, найр тавьж амжсан байна. “Шанхайн экспо”-т энэ олон гишүүнийг яваагүй бол төсөв дээр Засгийн газар том эсэргүүцэлтэй нүүр тулж мэдэх улс төрийн нөхцөл байдал ч бий болж байжээ.

ЕРӨНХИЙ САЙДЫН АЙЛЧЛАЛЫН АРД ӨРНӨСӨН УЛС ТӨРИЙН ХУВИЛДААН

          Цаашлаад Ерөнхий сайдын айлчлалын ард улс төрийн гол хувилдаан өрнөж, багаа зузаатгах кампанит ажлыг Л.Оюун-Эрдэнэ өрнүүлсэн гэнэ.

      Харин айлчлал хийгээд албан тушаалын ард үлдсэн МАН-ын гишүүд гомдогсодын арми бүрдүүлснээр МАН-ынхан том “зодоон” эхлүүлэх дөхжээ. УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн, Д.Энхтүвшин нар Ерөнхий сайдыг Хятад руу хөдлөхтэй зэрэгцээд Төрийн ордонд “бослого” дэгдээж, араас нь түүний багын найз Ч.Анар сошиал орчинд дуулиан тарьсан. Тэрбээр Ерөнхий сайдыг “Үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөх хэмжээний ноцтой хэлэлцээр хийлээ” гэх агуулгатай мэдээлэл цахим орчинд түгээсэн нь Ерөнхий сайдыг сандаргасан сурагтай. УИХ-ын гишүүн Ч.Анарын энэ мэдэгдэлд Л.Оюун-Эрдэнээс илүү  түүний ах Б.Баатар ач холбогдол өгч, ихэд ууралсан байна. Ийн өрөм дотроосоо өтдөг гэгчээр Л.Оюун-Эрдэнэ АН-ын гишүүдийг “урвуулсан” ч, нам дотроосоо эсэргүүцэгч, гомдогдогсдын арми бүрдсэн бололтой. 

 Цаашдаа, Л.Оюун-Эрдэнийн улс төрд улайрахын хэрээр зөрүүд гишүүд идэвхжиж, төрийн айлчлал нэмэгдэх нь эндээс харагдаж байна.