Манай төрд төрлүүд олон. Төрийн ордонд тохой нийлүүлж суусан нь ч олон. Жишээ нь, 2012-2016 оны УИХ-д Ховд аймгаас С.Бямбацогт, Д.Батцогт гэх нэг айлын баз хүргэчүүл хамтдаа сонгогдож байлаа. 2012-2016 онд УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж, Батлан хамгаалахын сайд Ц.Цолмон гэх худууд төрд байлаа. Харин 2016-2020 онд Л.Оюун-Эрдэнэ, Х.Нямбаатар гэх үеэлүүд, Н.Энхболд ба А.Цогцэцэг гэх худууд төрд хоршиж байв.

Тэгвэл өнгөрөгч УИХ-ын сонгуулиар А.Ариунзаяа, О.Саранчулуун гэх хадам эгч, бэр дүү хоёр, Д.Рэгдэл, Ж.Чинбүрэн гэх хадам ах, хүргэн дүү нар хамтдаа УИХ-ын гишүүн болцгоосон.

Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнгийн эхнэр Б.Лхагважаргал гэж эмэгтэй бий. Харин Б.Лхагважаргалын аав нь Говь-Алтай аймгийн Бигэр сумын уугуул Дүгэрийн Балтсүх гэж хүн байдаг. Тэгвэл УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнгийн хадам аав Д.Балтсүхийн төрсөн дүү нь өнгөрөгч УИХ-ын сонгуулиар МАН-ын жагсаалтын тавд бичигдэж, УИХ-ын гишүүн болсон Д.Рэгдэл юм. Гол нь, УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн, УИХ-ын гишүүн Д.Рэгдэл хоёр жилдээ ганц сар шинийн баяраар таарч золгодог төдий хадам, хүргэн биш, тун ч дотно гэж хэлж болно. Жишээ нь, УИХ-ын гишүүн Д.Рэгдэл 2016 оноос хойш Шинжлэх ухааны академийн Ерөнхийлөгчөөр найман жил ажилласан. Тэгвэл энэ хугацаанд УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнгийн эхнэр Б.Лхагважаргал, түүний төрсөн эгч Б.Оюунтуяа нар авга ах Д.Рэгдэлийнхээ удирддаг Шинжлэх ухааны академид ажиллаж ирсэн. Тэгээд болоогүй, Б.Оюунтуяагийн нөхөр Ц.Хатанбаатар нь Шинжлэх ухааны академийн харьяа Археологийн хүрээлэнгийн Ерөнхий нягтлан бодогчоор ажиллаж ирсэн. Өөрөөр бол, өнгөрсөн хугацаанд УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнгийн эхнэр, хадам эгч, баз хүргэн нь Д.Рэгдэлийг түшиж, тулж өдий хүрцгээсэн гэсэн үг.

Мөн УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнгийн аав С.Жигжидсүрэн нь хадам ах Д.Рэгдэлтэй нь Шинжлэх ухааны академид олон жил хамт ажиллаж нөхөрлөсөн, Шинжлэх ухааны академийн хүндэт доктор цолтой хүн байв. Мөн Ж.Чинбүрэнгийн ээж нь ШУТИС-ийн Нэхмэлийн хүрээлэнгийн Инновацийн төвийн захирлаар ажиллаж асан, Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн цолтой хүн бий. Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн Д.Рэгдэлийн төрсөн ахад хүргэн орохоосоо ч өмнө аав, ээжийнхээ найз Д.Рэгдэлийг мэддэг байсан гэсэн үг.

Тэгэхээр өнгөрөгч УИХ-ын сонгуулиар УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн аав, ээжийнхээ эртний найз, басхүү хадам ах Д.Рэгдэлийгээ МАН-ын жагсаалтын тавд “бичүүлж”, УИХ-ын гишүүн болгосон байж болзошгүй дүр зураг гарч ирж байгаа юм. Хадам ах Д.Рэгдэлийнх нь тухайд, өдгөө 74 настай, 1976 оноос хойш Шинжлэх ухааны академид ажилласан, сүүлийн 15 жил Шинжлэх ухааны академийн Тэргүүн дэд ерөнхийлөгч, Ерөнхийлөгчөөр нь ажиллаж байгаад, өнгөрсөн жил тэтгэвэртээ суухаар яригдаж байсан ч эсрэгээрээ ийнхүү төрийн түшээ болсныг нь дурдах нь зүйтэй юм.

Цаашилбал, УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн хадмууддаа тун ч элэгтэй хүргэн бололтой юм. Тодруулбал, Ж.Чинбүрэнгийн эхнэр Б.Лхагважаргалын төрсөн ах Б.Цэдэвсүрэн нь өнгөрөгч 2024 оны Орон нутгийн сонгуулиар Говь-Алтай аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчөөр сонгогдсон. Тэгээд болоогүй, 2024 оны арванхоёрдугаар сард “Алтай-Улиастайн эрчим хүчний систем” ТӨХК-ийн Гүйцэтгэх захирлаар томилогджээ. Гэтэл УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнгийн хадам дүү Б.Цэдэвсүрэнгийн удирдаж эхэлсэн “Алтай-Улиастайн эрчим хүчний систем” ТӨХК нь доороо “Тайширын усан цахилгаан станц”, “Богд голын усан цахилгаан станц”, “Тосонцэнгэл усан цахилгаан станц” гэсэн гурван охин компанитай, нийт 360 гаруй ажилчинтай, Говь-Алтай, Завхан аймгийн 2800 аж ахуйн нэгж, 24 мянган айл өрхийг цахилгаан эрчим хүчээр хангадаг нүсэр том компани. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнгийн хадам дүү Б.Цэдэвсүрэн нь асар том сэнтийд заларчихсан гэсэн үг юм.

Мөн УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнгийн эхнэр Б.Лхагважаргалын төрсөн дүү нь Б.Цээндэри гэж залуу бий. Ж.Чинбүрэнг Хавдар судлалын үндэсний төвийн Ерөнхий захирал байх үед хадам дүү Б.Цээндэрийнх нь эхнэр Г.Энхжаргал нь Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвд ажилд орж байсан бөгөөд өдгөө Худалдан авах ажиллагаа буюу тендер хариуцсан мэргэжилтнээр нь ажиллаж буй аж. Тэгвэл Ж.Чинбүрэнгийн хадам дүү Б.Цээндэри нь “Эрхэст алтай констракшн” ХХК-ийг эзэмшдэг. Тус компани нь Говь-Алтай аймгийн Бигэр, Тонхил сумыг тохижуулах 503 сая төгрөгийн тендер, Шарга сумын ЗДТГ-ын байрыг засварлах 100 сая төгрөгийн тендерт шалгараад буй ажээ.

ТӨРИЙН СОЁРХОЛТ, СҮХБААТАРЫН ОДОНТ ТЕНДЕРЧИН

     УИХ-ын гишүүн Д.Рэгдэл В.Путинээс нэг насаар, Ши Жиньпинээс хоёр насаар ах. Дэлхийн дунджаар “үеийнхэн”-тэйгээ хөл нийлүүлж яваа боловч, дотоодод бол ахмаддаа тооцогдож буй. Төрийн ордонд тохой нийлүүлэн суугаа С.Цэнгүүнээс л гэхэд 46 насаар ах. Өтөлсөн, өвгөрснөөр нь дуудаж, тэтгэвэрт нь суулгасан Ц.Нямдоржоос тав, Ц.Элбэгдоржоос 12, М.Энхболдоос 13 ах.  Тиймдээ ч Д.Рэгдэлийг бусад түшээдэд аав, ах шиг нь байх настай, намбатай хүн, нөгөө талаас, шинжлэх ухаанд амьдралаа зориулсан, шүүхийн хонгил гэж мэдэхгүй, төрийн хулгай, тендерийн наймаа гэж танихгүй хүн хэмээн МАН-ын жагсаалтын тавд бичиж, Төрийн ордонд “оруулж” ирсэн.

Гэтэл Д.Рэгдэл Шинжлэх ухааны академийн Тэргүүн дэд ерөнхийлөгч байхдаа буюу 2012 онд “Гантоонот констракшн” ХХК-ийг байгуулж, барилгын бизнест хүч үзэж эхэлсэн. Өдгөө “Гантоонот констракшн” ХХК-ийг нь бага хүү Рэгдэлийн Хангай нь удирдаж буй. Р.Хангай нь 1980 онд төрсөн, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэтэй нас чацуу залуу бий.

Ноцтой нь, УИХ-ын гишүүн Д.Рэгдэлийн “Гантоонот констракшн” ХХК нь төсвийн санхүүжилттэй барилгын тендерүүдийг түүдгээс гадна, Улаанбаатар хотыг бетонон ширэнгэ болгоход “хувь нэмэр” оруулж буй компаниудын нэг.

Жишээ нь, “Гантоонот констракшн” ХХК нь:

2020 оны гуравдугаар сард “Техник спортын төв” ТӨҮГ-ын буудлагын спортын заалыг засварлах 979 сая төгрөгийн тендер,

2020 оны гуравдугаар сард Баянзүрх дүүргийн 4, 5, 14-р хорооны орон сууцны байруудын фасадыг засварлах 1.1 тэрбум төгрөгийн тендер,

2020 оны тавдугаар сард “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын архивын байрны барилгын ажлыг гүйцэтгэх 7.0 тэрбум төгрөгийн тендер,

2023 оны дөрөвдүгээр сард Хан-Уул дүүргийн XVIII хороонд 640 хүүхдийн суудалтай сургууль барих 10.1 тэрбум төгрөгийн тендер,

2024 оны УИХ-ын сонгуулийн санал хураалтаас хоёр хоногийн өмнө буюу зургадугаар сарын 26-нд Баянгол дүүргийн  XVI хороонд сургууль барих 7.7 тэрбум төгрөгийн тендерт тус тус шалгарсан байна.

     Цаашилбал, УИХ-ын гишүүн Д.Рэгдэлийн “Гантоонот констракшн” ХХК нь Сүхбаатар дүүргийн IX хороо, Ерөнхий боловсролын IV сургуулийн ард, олны хэлж дадсанаар Дөлгөөн нуураас 32-ын тойрог явах зам дагуу “Дөлгөөн нуур апартмент” I, II, III, IV нэртэй хотхонуудыг барьж, борлуулж буй. Өнгөрөгч 2024 онд “Дөлгөөн нуур апартмент-4” хотхоныхоо эхний ээлжийн 96 айлын орон сууцыг ашиглалтад оруулсан. Орон сууцнууд нь 37м2-77м2 талбайтай, нэг м2 нь 4.4 сая төгрөгийн үнэтэй. Дунджаар 50м2-аар тооцвол, 96 айлын орон сууц нь 21.1 тэрбум төгрөгөөр зарагдана гэсэн үг юм. Уг нь УИХ-ын гишүүн Д.Рэгдэл 1976 оноос Шинжлэх ухааны академид ажиллаж, сүүлийн 23 жил Эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга, Тэргүүн дэд ерөнхийлөгч, Ерөнхийлөгчөөр нь ажилласан. Энэ намтарт нь төр, түмэн хүндэтгэл үзүүлж, Төрийн соёрхол хүртээж, Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн цол, сүүлд 2021 онд Төрийн дээд шагнал Сүхбаатар одонгоор мялааж байлаа. Насыг нь бодсон ч, намтрыг нь харсан ч төрийн түшээдэд үлгэрлэл болох ёстой хүн. Харамсалтай нь, тэр төрөөс хэрхэн тендер авахыг, гэр хорооллыг газрыг хэрхэн чөлөөлүүлж, орон сууц болгож хэрхэн худалдахыг  хэний ч санаанд оромгүйгээр үлгэрлэх нэгэн бололтой. Шинжлэх ухааны академийн ерөнхийлөгч нь чимээгүйхэн тендер түүж, бетонон ширэнгэ “босгож” ажлыг гарддаг байсан гэхээр бусдаас нь юу ч хүлээх билээ.