-Өвөлжөөг долоон сая төгрөгөөр түрээсэлж байна-

Өвөлжөөний түрээсийн үнэ хаданд гарчээ. Худаг ус ойр, өвстэй өвөлжөөний сарын түрээс 1.5 сая төгрөгт хүрч. Бүр өвлийн эхэн сараас хавар дөрвөн сар хүртэл долоон сая төгрөгөөр өвөлжүүлдэг болсон байна, Зүүн болон төвийн аймгуудын малчид. Түрээсийн мөнгө төлж чадахгүй, хэдэн малаа онд оруулчих гэсэн хүсэлттэй оторчид хаана, ямар газар буухаа мэдэхгүй энд тэнд хөөгдөж туугдан, нүд үзүүрлэгдэж явна.  Өвөрхангай, Дундговь, Баянхонгор аймгийнхан энэ жил оторт гарсан. Дээрх гурван аймаг сүүлийн гурван жил бороо хур орж, олигтой зун болоогүй. Өвсний үндэс ч үгүй болж, улаанаараа эргэлдэж, мал тогтох, бэлчээрлэх ямар ч боломжгүй болсон. Хоёр сар гаруй хугацаанд тасралтгүй малаа тууж явна. Намраар мал турж, энэ өвлийг эсэн мэнд давах нь эргэлзээтэй болоод байгаа. Энэ жил отрын бүс нутагт 16386 өрхийн 8.6 сая орчим толгой малыг отроор өвөлжиж, хаваржуулах хүсэлтийг аймаг орон нутгаас ХХААХҮЯ-нд хүргүүлсэн байна.

Өвөлжөөний түрээсийн үнэ хаданд гарчээ. Худаг ус ойр, өвстэй өвөлжөөний сарын түрээс 1.5 сая төгрөгт хүрч. Бүр өвлийн эхэн сараас хавар дөрвөн сар хүртэл долоон сая төгрөгөөр өвөлжүүлдэг болсон байна, Зүүн болон төвийн аймгуудын малчид

“Эндээс зайлахгүй бол бөөгөөр хараал хийлгэнэ.  Шөнө гэртэй чинь шатаана шүү. Хэдэн малаа туугаад зайл”

Төв аймгийн Угтаалцайдам суманд отрын малчдыг нутгийнхан болоод сумын Засаг даргын тамгын газрын  дарга нар хөөж туусан гэнэ. Мөн Сэлэнгэ аймгийн Орхонтуул суманд ч энэ байдал давтагджээ. Отрын бүс нутагт өвөлжиж байгаа Өвөрхангай аймгийн Төгрөг сумын малчин Г.Батбаатартай холбогдож цөөн асуултад хариулт авлаа.

-Дорнод аймагт өвөлжилт ямар байна вэ. Оторлож байгаа тэд хэдэд ямар нэгэн хүндрэл байна уу?

-Өнгөрсөн зун зүүн аймгуудад хур бороо элбэг байсан болохоор үнэхээр сайхан өвс ургажээ. Аль ч жалганд өвөлжиж болохоор байна. Даанч хөөгдөж туугдаж явсаар Дорнод ороод ирлээ. Багахангай дүүргээс эхлээд л хөөлгө эхэлсэн. Нутгийнхан нь нутаг орноо харамлаад мөн ч их ууртай, авиргүй хүмүүс байдаг юм байна. Ерөөсөө л “Ална, эндээс зайл, яв. Цагаач, гуйлгачин” гээд л захын малчин залуу ирээд хөөж тууна. Бүр мал услуулахгүй гээд худгаа харамлаад унах юм. Эндээс зайлахгүй бол бөөгөөр хараал хийлгэнэ.  Шөнө гэртэй чинь шатаана шүү. Наад өвөлжөө чинь сүнстэй гээд л янз бүрээр хэлүүлж явж байна. Хүний чанар муудсан юм байна даа гэж харж байна. Хээр бэлчээр дээр таарсан залуучууд хүртэл мэндлэхгүй зөрөөд явчихдаг болчихжээ. Отроор яваа олон малчид “Эндээс зайлахгүй бол буудаж ална шүү” гэж заналхийлсэн байна лээ.

-Дорнод аймагт ямар байна вэ?

-Энд оторчид олон байна. Жирийн малчид бид мөн л нүд үзүүрлэгдэж байгаа. Харин баян мөнгөтэй, олон хурдан морьтой уяачид даам гарчихсан байдаг юм байна. Нэртэй уяачийн адуу гэхэд хэдэн зуугаараа бэлчээрлэж байх. Адуучид нь бөөнөөрөө явна. Биднийг битгий хэл нутгийн хэдэн малчидыг дээрэлхээд байх. Адууны эзэд сумын Засаг даргатай биш Аймгийн Засаг даргатай харьцдаг. Хэрэв ямар нэгэн асуудал үүсвэл УИХ-ын гишүүд харилцдаг болохоор ар тал сайтай юм. Хоёр сар гаруй хугацаанд ханан дугуй хийж, олигтой ч унтаж амарч чадахгүй явсаар энэ хүрлээ. Өнгөрсөн долоо хоногт л гэрээ барьж ямар ч нөмөр нөөлөг байхгүй шахуу өвөлжөө биш газарт буучихлаа. Цас орохгүй бол мал усгүйдэх шинжтэй байна.

“Ална, эндээс зайл, яв. Цагаач, гуйлгачин” гээд л захын малчин залуу ирээд хөөж тууна. 

“Эхнэртэй чинь унтмаар байна. Тэгвэл чамайг эндээс хөөж туухгүй”

Хэнтий аймагт өнгөрсөн жил Хэрлэнбаян улааны отрын бүс нутагт оторлож байсан малчиныг нутгийн залуус дээрэлхэж, малыг нь адалсан тохиолдол гарч байсан. Бүр нутгийн залуу гэрт нь ирээд “Чи энд аятайхан өвөлжиж хэдэн малаа онд оруулмаар байгаа бол бидний хүслийг биелүүлчих. Эхнэртэй чинь тэгмээр байна” гэж хүртэл тулгаж шаардсан тохиолдол гарчээ. Бүр манай туслах малчинтай эхнэрээ унтуул гэж дарамталсан байна. Сумын удирдлагуудад дарамтуулж Булган аймагт оторлож яваа Ж.Цэрэндоржтой мөн холбогдлоо. Тэрбээр “Монгол хүн, нүүдэлчин ард түмэн гэдгээ үнэхээр алдчихсан байна. Нутгаасаа гараад л дарамтад орж эхэлсэн. Үнэндээ хэдэн малаа онд бүрэн оруулчихвал амьдралд хэрэгтэй юм гэж бодоод л хэдэн малаа зарж, замын зардал хийгээд гарсан. Гэтэл гарсан цагаасаа хойш дарамтлууллаа. Малаа туугаад байхаар турж эцээд байх юм. Тэгээд амрааж хоёр хонохын хооронд хамаг өвс идчихлээ. Хурдан яваач гээд л хараагаад байх. Тухайн сумын багийн дарга, Засаг дарга нь хүртэл ирээд загнаж, маргааш эндээс яв. Манай сум өөрийнхөө малыг яая гэж байна. Чиний мал хамаг өвс идчихээр манайхан өлдөж үхнэ. Одоо гэрээ ачаад хөдөл” гээд загнах. Бүр худаг, усныхан нь малыг чинь услахгүй. Дээрээс тэгж шийдсэн юм. Чиний хэдэн мал харангадаад үхнэ үү, байна уу надад ямар хамаатай юм” гэсэн хариулт өгөөд зогсоод байна лээ. Буянт мал ангаж цангаж үхэх гэж байгааг мэдэж байгаа шинж алга. Нүүдэл тосоод цай бариад ирдэг байсан монгол ёс заншил алга болоод өдөөс харааж зүхдэг хүмүүстэй гурван сар гаруй хугацаанд таарлаа. Бог, бод нийлсэн 40 гаруй малаа өгч айлын өвөлжөөнд буухаар болчихоод сууж байна” гэв. Мөн нутгийн залуус шөнө орой гэрт нь ирж, архи нэхэх, агсан тавих асуудал хэрээс хэтэрсэн байна.

Бүр нутгийн залуу гэрт нь ирээд “Чи энд аятайхан өвөлжиж хэдэн малаа онд оруулмаар байгаа бол бидний хүслийг биелүүлчих. Эхнэртэй чинь тэгмээр байна” гэж хүртэл тулгаж шаардсан тохиолдол гарчээ 

Нутгийнхан, сумынхаа дарга нартай хамт оторчдын малыг хөөж, гэрийг нь хүчээр буулгаж байна

Улс даяар хөл хорио тогтоосон энэ үед Сэлэнгэ аймгийн Орхонтуул сумын засаг даргаар ахлуулсан ажлыг хэсэг мачдыг хөөж, нутгаасаа гаргахыг шаардаж, албан хүчээр бэлчээр чөлөөлөх ажил зохион байгуулсан талаарх мэдээлэл цахим хуудсанд цацагдсан билээ. Энэ талаар Орхонтуул сумын Засаг дарга П.Батбаатараас тодруулахад “Манай суманд Өвөрхангай, Төв, Булган гэх гурван аймгийн малчдын 10382 толгой мал ирсэн. “Тэднийг та нар ядаж нутгийн гүнээс холдож, хил дагуу буу гэж хэлсэн. Мөн малчдыг нүүлгэж, ачаалж байгаа зураг нь нутгийн гүнээс зах руу бууж байгаа айлын зураг” хэмээх тайлбар өгсөн билээ.

Малчдын зовлон үүгээр дуусахгүй бор шороотой хондон дээр хоёр саяас дээш төгрөгөөр өвөлжихөөр малчид хоорондоо тохиролцдог байна. Өвлийг арай хийн давж хүйтний эрч сулраагүй, цасан шуурга нүдгүй шуурсан хатах хавартай залгана уу, үгүй юу нутгийнхан отрын айлыг хөөж худаг усаа харамлан тагийг нь битүүмжилж, худгийн ховоо, онгоцыг нь ачиж явдаг юм билээ. Бэлчээрт идээшилж буй адуу малыг бөөн цөөнөөр нь тасдаж хөөж, нутгийнхэн эр эмгүй хар хурдаараа давхилдан ирж, отрын айл гэрийг эрээ цээргүй буулгаж, эхнэр хүүхдийг нь  айлгадаг гэсэн. Хэн хүний ой тойнд багтахааргүй  үзэгдэл байгаа биз. Гэтэл бүх үнэн бодит байдлыг цахим хуудас, зураг, бичлэгээр батлагдлаа.  Оторчдын ядарч цөхсөн дүрс бичлэгийн доор “Монголоо алдсан юм, уудам тал нутагт багтахгүй байна гэж үү” хэмээн шагшин уулга алдацгаасан сэтгэгдэл хөвөрнө. Уг нь хэцүү цагт нэгэндээ дэмтэй л байхсан. Цаг цагаараа байдаггүй гэдэг шүү дээ. Ийнхүү  малчдыг отор нүүдэл хийж явахад хөөх, нутагтаа оруулахгүй байх тохиолдол цөөнгүй гарч байгаа учраас нутгаас хөөсөн Засаг даргад хариуцлага тооцно гэдгийг Монгол Улсын Шадар сайд Я.Содбаатар мэдэгдсэн юм. Малчид нь бэлчээр усаа харамлаж, хөөж туусан бол тухайн малчныг Засаг даргад нь хэлж хариуцлага тооцуулах юм билээ. Малчид малаа маллаж гэр бүлийн гишүүд шигээ арчилж, жилийн дөрвөн улиралд аж төрөн амьдардаг даа. Гантай, зудтай хэцүү цагт биенээ хөөж тууж адлах нь малчдад тэнгэр хөмрөх шиг л болдог байх даа. Хэл, хил, мал гуравтайгаа байхад хэн баян “Монгол” баян гэдэг эх орны эд баялаг мал сүрэг, малчин түмнээ нүдэнд орсон хог мэт үзэхээ больцгооё.

Бэлчээрт идээшилж буй адуу малыг бөөн цөөнөөр нь тасдаж хөөж, нутгийнхэн эр эмгүй хар хурдаараа давхилдан ирж, отрын айл гэрийг эрээ цээргүй буулгаж, эхнэр хүүхдийг нь  айлгадаг