“Эргэлт"-ийн онцлох нийтлэл: "Хөл хорионы өдрүүдийн бодит байдал-I" сурвалжилга

Б. Цогтбаяр:
Монголчуудын амьдрал- Мэдээ мэдээлэл

2020-12-06, 592

Ergelt.mn мэдээллийн сайт өнгөрөгч долоо хоногийн “Онцлох нийтлэл”-ээрээ “Хөл хорионы өдрүүдийн бодит байдал-I” видео сурвалжилгыг онцолж байна. Монгол Улс коронавирусийн халдварыг дотооддоо алдаж, бүх нийтийн бэлэн байдлын зэрэгт шилжиж, хатуу хөл хорио тогтоосноос хойш 19 дэх хоногт иргэдийн амьдрал бодит байдал дээр хэрхэн өрнөж байгааг энэхүү видео сурвалжлагаар хөндсөн юм. Ингэхдээ хогийн цэгээс хоногийн хоолоо залгуулдаг иргэд, группын мөнгөнөөс өөр орлогогүй өрх, хоосон шуудайтай шил лааз түүгч, орлогогүй хүнсний дэлгүүр, талх аваад харьж яваа энгийн нэг өрхийн тэргүүнийг сонгож, хөл хорионы өдрүүдэд нийгмийн бодит амьдрал ямар байгааг тодруулсан юм.

“Буяны хоолоор л аргалж байна даа”

Нийслэлийн баруун, зүүн хоёр талд байх “Цагаан даваа”, “Улаан чулуут” гэх хоёр том хогийн цэгээс амжиргаагаа залгуулдаг иргэд хөл хорионы өдрүүдэд хэрхэн амь зууж байгааг сурвалжилсан. Тэд хогийн цэгээс шил лааз, хуванцар, төмөр, зэс, гууль зэрэг хоёрдогч түүхий эд түүж, түүнийгээ зарж, 5-10 мянган төгрөг олоод хоногийн хоолоо залгуулдаг. Гэтэл хоёрдогч түүхий эд авдаг ченжүүд хөл хорионы улмаас хогийн цэг дээр гарч ирэхгүй байгаа гэнэ. Иймээс тэд түүсэн түүхий эдээ зарж чадахгүй, шуудайнд хийн овоолж, хулгайд алдчихгүйн тулд манаж хонож байгаа аж.

Иймд тэд бодит байдлаа“Хогийн цэг дээр сүмийнхэн эсвэл буяны хоол тарааж байгаа хүмүүс л ирдэг. Атга чихэр, аяга хоол өгнө. Хөл хорионоос хойш ер нь буяны хоолоор л амьдарч байна” хэмээж байлаа. Мөн “Хогийн цэг дээр ажиллаж, амьдарч байгаа бидэнд төрийн дэмжлэг гэх юм огт байхгүй. Харин ч хэзээ цагдаа хүрээд ирэх бол, авч яваад тусгаарлах болов уу гэсэн айдастай байгаа.Тэгвэл ард байгаа хэдэн хүүхдүүд өлсөж үхнэ шүү дээ” хэмээн учирлаж байсан.

Үндсэндээ тэд гэртээ бус бүхэл бүтэн нийгмээс тусгаарлагдсан нь харагдаж байлаа.

“Гурил, тос байхад өлсөж үхэхгүй л юм шиг байна”

Сонгинохайрхан дүүргийн XXVI хорооны иргэн Б-гийнд очсон. “Хөл хорио тавигдсанаас хойш гэртээ талх барьж, гамбир шарж л бор хоногийн өнгөрүүлж байна даа” гэсээр биднийг угтсан. Тэрбээр охин, хүргэн хоёртойгоо цуг амьдардаг. Өөрөө “Улаан чулуут” хогийн цэгт ажилладаг байсан ч эрүүл мэндийн шалтгаанаар ажиллаж чадахгүй болсон. Хүргэн нь барилгын туслах хийдэг байсан ч хөл хорионы улмаас ажил нь зогссон. Охин нь сардаа 280 мянган төгрөгийн группын мөнгө авдаг. Энэ өрхийн сарын орлого нь группын мөнгө л болоод байгаа гэсэн үг.

Иргэн Б бодит байдлаа “Хөл хорионий урд орой 25 килограмм гурил, таван литр ургамлын тос, хоёр уут гоймон, 10 шуудай нүүрс авсан. Одоо бараг л дуусч байна. Уг нь гурил, тос байхад өлсөж үхэхгүй л юм шиг байна” хэмээн зовинонгуй ярьж байсан. Мөн “Төр засаг ядуу айл өрхүүдээ ингэж тусаллаа, тэгж дэмжлээ гэж яриад байгаа хэрнээ манайд л лав ирж байгаа тусламж алга. Уг нь хороо ядарсан өрхүүдээ ялгаж, салгадаг л баймаар юм” хэмээж байсан юм.

Төр ядарсан, задарсан иргэдээ ялгаж салгадаггүй, дэмжлэг туслалцаа нь өрхөө олдоггүйн тод жишээ юм.

“Архи зарахгүй байгаа болхоор түүх шил лааз ч олдохгүй байна”

Бид Чингэлтэй дүүргийн XV хороо, хайлаастын зам уруудаад шуудайтай хуванцар сав үүрээд алхаж яваа иргэн З-тэй таарсан. Өмнө нь манаач, харуулын ажил хийдэг байсан. Гэвч нас нь 50 гараад ажил олход хэцүү болжээ. Иймээс архины шил, пивоны лааз, ус ундааны хуванцар сав мэтхэн түүдэг болжээ. Харин хөл хорионоос хойш архи согтууруулах ундааг зарахаа больсон учир түүнд шил лааз ч олдохоо больжээ. Тэрбээр энэ тухай “Шил лааз л арай үнэтэй авдаг юм. Гурван шуудай хуванцар түүснээс нэг шуудай шил лааз түүх нь ашигтай. Гэвч одоо шил лааз олдохгүй, орцны хогийн саванд ус, ундааны сав л байна. Тэглээ гээд хоосон хонолтой шиг, түүж л байна. Өдөрт 5-6 мянган төгрөг олоод хөгшиндөө талхтай л очиж байна даа” хэмээн ярьж байсан.

Амеркид 76 настай хүн ерөнхийлөгч болж байхад манай улсад 60 настай хүнд ажил олдохгүй, гудамжинд гардаг.

“Зээл авчихаад мөнгөтэй болохоороо тойроод зугтаад байдаг хүмүүс ч бий”

Сонгинохайрхан дүүргийн XXXXI хороонд, гудамжний буланд байх найман нэрийн хүнсний дэлгүүрт очсон. Тус хороо орон нутгаас шилжиж ирсэн өрх олонтой, нэн ядуу иргэд ч маш их. Тэр айлуудын тэг дунд нь байх хүнсний дэлгүүрийн эзэн Л “Хүмүүс зээл өгөөч гэж орж ирэх нь улам л ихэсч байна. Зээл өгөх хэцүү, өгөхгүй байх бас хэцүү юм. Ганц хоолны материал зээл өгөөч гэхээр нь өгөхгүй гээд байх хэцүү. Гэтэл тэднээс хэзээ мөнгөө олж авна гэж өгөөд явуулах вэ, бас л асуудал шүү дээ. Зээл авчихаад мөнгөтэй болохоороо манайхаар орж ирэхгүй, тойроод зугтаад байдаг хүмүүс ч бий. Бид хэдэн бараагаа зараад дундаас нь маш бага ашиг хардаг. Өмнө нь архи, пивоноос овоо хэдэн төгрөг олоод байдаг байж. Гэтэл одоо зөвхөн гурил, будаа, төмс, ургамлын тос л зарагдаж байна. Чихэр, ундаа авдаг айл ер нь ховорхон боллоо. Дээрээс нь өдөр бүр ариутгал хийж, агаар оруулж, амны хаалтаа сольж байхгүй бол халдвар хамгаалал зөрчсөн гээд хаачих гээд байх юм” гэсэн юм.

Хөл хорионы үед хүнсний дэлгүүрүүд ажиллаж байгаа боловч худалдан авагчид нь мөнгөгүй байхаар яах вэ.

“Одоо түрийвчинд 20 мянган төгрөг л байна, энэ бол манай гэрийн бүх мөнгө”

Бид захын гэр хорооллын гудамжаар тортой хүнс бариад гэртээ харьж яваа энгийн нэг өрхийн тэргүүнтэй уулзаж, хөл хорионы өдрүүдэд хэрхэн аж төрж байгааг нь тодруулсан юм. Иргэн Г эхнэр хоёр хүүхдийн хамт амьдардаг. Зам засварын компанид ажилладаг бөгөөд хөл хорионоос ч өмнө хүйтэрмэгц ажил нь зогссон. Тэрбээр “Хүүхдүүдийнхээ ирээдүйг бодоод хүүхдийн мөнгийг нь авахгүй шууд хадгаламж руу нь татуулдаг юм. Харин миний ажил зогсоод, дээрээс нь хөл хориотой болчихоор зутрах шинжтэй болох нь. Одоо талх, гурил аваад харьж явна. Түрийвчинд 20 орчим мянган төгрөг л үлдэж байна. Энэ бол манай гэрийн бүх мөнгө” гэсэн юм.

Түүний сүүлчийн мөнгөөрөө талх авах тэр өдөр хорио тавигдах өдөр байгаасай.

Энэ мэтээр захын гэр хорооллоор явж, дурын иргэн, айл өрхийг сонгож, хөл хорионы өдрүүдийн бодит байдлыг нь тодруулахад бүгд л “Амьдар хүнд байна” гэх ижил тайлбар хэлж байна. Эндээс төр засаг хөл хорионы үед иргэдээ дэмжиж байгаа, хороо, дүүрэг нь иргэдээ анхаарах бүү хэл анзаарч харахгүй байгаа нь харагдаж байсан. Мөн хүнсний дэлгүүрүүдийн өрийн хар дансны дэвтэр өдөр ирэх бүр зузаарч, дампуурлын ирмэгт тулсан байгааг, хогийн цэг дээр нийгмээс тусгаарлагдсан иргэд өлсгөлөнтэй тэмцэлдэж байгааг ч харж болох юм.

"Хөл хорионы өдрүүдийн бодит байдал-I" сурвалжилгыг бүтнээр нь үзнэ үү.