МАН Үндсэн хуулийн цэцээр улс төр хийж эхлэв үү

Б. Цогтбаяр:
Улс төр- Анхаарлын төвд

2021-03-22, 998

Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг дахин нэр дэвшүүлэхгүй байх МАН-ын явуулга эцэстээ Үндсэн хуулийн Цэцийг самрах нь ээ. “Х.Баттулга дахиад Ерөнхийлөгчөөр сонгогдох вий” гэх айдас гүн хургасан МАН өнгөрсөн хугацаанд “Муу л бол хойд хар овоохой” гэх тактикаар Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг мөн ч их ноолсон. Яах вэ, цахим сүлжээ, олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслүүдээр Х.Баттулга бол маш муу, МАН бол онц сайн гэдэг мессэж тараах нь нэг хэрэг, өнөөгийн улс төрийн “дүрэм” нь тийм хойно. Харин Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүд Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын шууд удирдлагын хүмүүс мэтээр нийгэмд ойлголт өгч, дахин нэр дэвшихийн тулд Цэцийн гишүүдэд нөлөөлж байна гэх мэдээллийг тарааж улс төр хийх нь үндэсний аюулгүй байдалд ч нөлөөлж болохуйц хор хохиролтой асуудал. Нөгөөтэйгүүр Үндсэн хуулийн Цэцийг ашиглан Х.Баттулгыг дахин нэр дэвшүүлэхгүй байх оролдлого хийх нь бүр ч ноцтой асуудал. Энэ бол зөвхөн Х.Баттулгад хамаатай төдий зүйл биш. Өөрөөр бол, Монгол Улсын Иргэн бүр “...сахигтун, мөрдөгтүн” гэж төгсдөг Үндсэн хуульдаа захирагдаж амьдардаг. Гэтэл иргэн бүрийн дагаж мөрдөх учиртай Үндсэн хуулиараа улс төр хийгээд, нэгнээ харлуулах, улс төрөөс зайлуулах хэрэгсэл болгож хувиргавал энэ улс орны ирээдүй харанхуйлна. Тиймдээ ч МАН, Х.Баттулга хоёрын тэмцлийн золиос нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, тэр хуулийн үйлчлэлийн үнэн шударгыг хариуцаж байдаг Үндсэн Хуулийн Цэц байж болохгүй юм.

ҮХЦ-ийн есөн гишүүний зургаа нь МАН-ынх гэдэг биш бил үү

Үндсэн хуулиа шинэчлэн баталснаас хойш Х.Баттулга дахин нэр дэвших эрхтэй эсэх асуудал таавар болж хувирсан. Улмаар он гараад удаагүй байхад нэр бүхий иргэд, Т.Доржханд тэргүүтэй ХҮН-ынхан Ерөнхийлөгч Х.Баттулга дахин нэр дэвших эрхгүй талаар Үндсэн хуулийн Цэцэд гомдол гаргасан байдаг. Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн Д.Солонго энэ асуудлаар маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаа үүсгэж, Үндсэн хуулийн Цэцийн дунд суудлын хуралдаанаар шийдвэрлэхээр бэлтгэж эхэлсэн. Улмаар Үндсэн хуулиар олгогдсон сонгох, сонгогдох эрхээ боймлуулсан Х.Баттулга Үндсэн хуулийн Цэцэд биеэр очиж уулзаж, тайлбар өгсөн. Асуудал эндээс эхэлж, өдгөө Ерөнхийлөгч Х.Баттулга дахин нэр дэвшихийн тулд Үндсэн хуулийн Цэцэд өөрийн биеэр очиж, Цэцийн гишүүн Б.Буяндэлгэр, Ш.Цогтоо нарыг өмнөөсөө ажиллуулж эхэлсэн нэр зүүчихлээ.

Энгийнээр бол Х.Баттулгад зориулж “Чи нэр дэвших эрхгүй” гэдэг урхи тавиад, “Би нэр дэвших эрхтэй” гээд өөрийн биеэр тайлбар өгөнгүүт нь “Үндсэн хуулийн цэцэд нөлөөллөө” гээд урхиндаа оруулчихаж байгаа л хэрэг. Үндсэн хуулийн цэцийг хүртэл өмнөөсөө “хөдөлгөдөг” гэж олон нийтэд харуулах нь Х.Баттулгыг дахиж нэр дэвшүүлэхгүй байх, нэр дэвшлээ гэхэд муу нэртэй байлгах гэсэн л санаархал. Гэвч “Нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохлов” гэгчээр Х.Баттулгыг Үндсэн хуулийг цэцэд нөлөөлсөн гэж харлуулах гэж яваад Үндсэн хуулийг цэцийн нэр хүндийг бүр мөсөн үгүй хийж, иргэдийн итгэлийг үгүй хийх вий.

МАН Үндсэн хуулийн цэцийг бүрэн эзэмшихийг хүсэв үү

Үндсэн хуулийг манах үүрэгтэй Үндсэн хуулийн цэц үнэхээр хэн нэг эрх мэдэлтэн, намын харьяаллын хүмүүсээр дүүрсэн гэж зарлахдаа хүрвэл тэнд МАН-ынхан л олон байгаа. Үндсэн хуулийн Цэцийн дарга Н.Чинбат, Д.Одбаяр, Ш.Солонго, Г.Туулхүү, Г.Баясгалан, Ц.Нанзаддорж, Б.Буяндэлгэр нар цөм МАН-ын харьяалалтай, засаг барих үед нь энд тэндхийн албан тушаалд байсан хүмүүс гэдгийг олон нийт мэддэг. Харин Д.Солонго, Ш.Цогтоо нар л намын харьяалалгүй гэгдэж явсан. Гэвч намын харьяалалгүй гэгдэж явсан Д.Солонго Х.Баттулгыг нэр дэвших эрхтэй эрхгүй асуудлаар Үндсэн хуулийн бус маргааныг Үндсэн хуулийн маргаан хэмээн үзсэн нь МАН-д дагаар орж буйгаа илэрхийлсэн үйлдэл боллоо гэж зарим эх сурвалж хэлж буй. МАН-аас бүрэлдсэн Үндсэн хуулийн цэц Х.Баттулгыг нэр дэвшүүлэхгүй байхаар үгсэж, энэ маргааныг эхлүүлсэн Д.Солонго гадаадад суух элчин сайдын эрх өвөртлөж буй сураг дуулдаж эхэллээ.

Дээрээс нь Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүн Ш.Цогтоо, Д.Солонго нарын бүрэн эрхийн хугацаа 2019 оны арванхоёрдугаар сарын 26-нд дуусгавар болсон байдаг. Үндсэн хуулийн цэцийн тухай хуульд зааснаар бүрэн эрхийн хугацаа нь дуусгавар болж буй гишүүний орны хүнийг урьд нь санал болгосон байгууллага нь нэр дэвшүүлж, УИХ томилох ёстой. Гэвч Ш.Цогтоо, Д.Солонго нарын орны гишүүнийг Улсын дээд шүүхээс нэр дэвшүүлэхгүй, үл мэдэгдэх шалтгаанаар өдийг хүртэл гацаасан. Гэтэл Ерөнхийлөгчийг Үндсэн хуулиар нэр дэвших эрхтэй эсэхтэй холбоотой дуулианаар хоёр гишүүнийг томилох асуудлыг гэнэт яриад эхэллээ. Зарим эх сурвалжуудын мэдээллэж буйгаар Ш.Цогтоог Х.Баттулгын талд үйлчилж буй хэмээн үзэж Цэцээс “зайлуулах” арга хэмжээг шуурхай авч эхэлсэн нь энэ аж.

Улмаар Улсын дээд шүүхээс Цэцийн гишүүнд нэр дэвшигчийг нээлттэй сонгон шалгаруулж эхэлсэн бөгөөд 17 хүн нэрээ дэвшүүлээд буй гэх. Өнөөдөр Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчдийн хуралдаанаар уг 17 хүнээс хоёрыг нь сонгоно.

Тухайлбал, Хууль зүйн ухааны доктор, шүүгч П.Амаржаргал, Г.Гантөмөр, Д.Зүмбэрэллхам, Л.Мөнхсайхан, Д.Солонго, Ч.Отгонбаяр, Т.Уранцэцэг, МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн захирал Ж.Эрдэнэбулган, Хууль зүйн ухааны магистр Х.Батчимэг, Д.Баянбилэг, Монгол өмгөөлөгчдийн холбооны ерөнхийлөгч асан Б.Ганбаатар, Эрх зүйч, эдийн засгийн ухааны доктор Б.Ганзориг, Эрх зүйч, улс төр судлаач, удирдахуйн ухааны магистр В.Удвал, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүн асан Д.Эрдэнэчулуун нарын 17 хүн Үндсэн хуулийн гишүүнд нэр дэвшсэн гэх мэдээлэл байна.

Үндсэн хуулийн Цэцийн хоёр гишүүний томилгоонд эрх баригч МАН шууд оролцохгүй гэх газаргүй. Шинэчилсэн Шүүхийн тухай хууль хэрэгжиж эхэлснээр Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнд нэр дэвшигчийг сонгон шалгаруулж, Улсын Дээд шүүхийн шүүгч нарын дотоод санал хураалтаар нэр дэвшүүлж, УИХ-д өргөн барих болсон. Өөрөөр бол хэнийг ч нэр дэвшүүлээд, тэрийг нь шүүгчид нууцаар хэлэлцэж, дэмжээд УИХ-аар оруулах боломжтой. Шүүхийн тухай хуульд ихээхэн анхаарал хандуулсан МАН энэ хуулийн ид шидийг одоо л гаргах цаг нь.