Бөхчүүдийн авлигын гэмт хэргийг таслан зогсоох цаг нь болжээ

           Улсын баяр наадмын бөхийн барилдаан алдар цуут аваргууд зүүн, баруун магнайгаа булаацалдсанаар эхэлсэн бол түүний дараа аймгуудын баяр наадам арслан, заан цолоо наймаалцсанаар үргэлжиллээ. Аймаг, аймгийн наадам хэсч түрийвчээ зузаалсан улсын цолтнууд хаана ч явсан хэл ам дагуулж, найраа, наймаа хийсээр ард иргэдийн дургүйцлийг ихэд төрүүлэх аж. Монгол бөхийн дэвжээнээс авлигал, найраа, допингийн асуудал салахгүй бололтой. 

Асар майхнаа авч шидэн, тавагтай идээгээ өшиглөсөн нанчилдаантай Хөвсгөлийн наадам   

              Хөвсгөл аймгийн түүхт 90, 91 жилийн ойд зориулсан аймгийн цол олгох 128 бөхийн барилдаан долдугаар сарын 29-ний өдөр эхэлсэн. Гэтэл тавын давааны дараа бөхийн асар хөмрөөд, наадамчид нутгийхаа арслан руу ундааны сав шидлэн төв цэнгэлдэхээс хөөж үдсэн юм. Монгол түмэн хэчнээн бухимдсан ч үндэсний бөх рүүгээ хог шидэлж, харааж зүхсэн удаа үгүй. Энэ удаа юу тэгтлээ их наадамчдын дургүйцлийг хүргэв.

                 Тухайлбал, бөхийн барилдааны тавын даваанд Улсын арслан Ц.Содномдорж өөрийн төрсөн эгчийхээ хүүхдийг амлан авч, элэг бүсээ тайлан өгч дараагийн даваанд үлдээв. Мөн Улсын харцага Элбэгийн хүү аймгийн начин Батсуурийг, “Даяар Монгол” хөдөлгөөний тэргүүн улсын харцага Ганхуяг, түүний аав Элбэг хоёр нь битүүхэндээ аймгийн арслан цолонд хүргэчих гээд хэд хэдэн хүний дэмжлэгтэйгээр гаргаж ирсэн гэх. Чухам энэ хүртэл найраа хийж аймгийн арслан цолонд хэн хэнийх нь бөх нэг даваагаар ойртоход, асар дотор арсалдаан болох шалтгаан үүссэн бололтой. Цол дагасан мөнгөний хэрүүл маргаан  бөхийн асарт удаан хугацааны турш үргэлжлэн, хоорондоо маргалдсаар гар зөрүүлэх дээрээ тулсан байна. Энэ үед наадамчид асрын гадаа байдлыг ажиглахын зэрэгцээ арслангаа ад үзэж, сав шидэлсээр. Эцэст нь Улсын начин Давааням асрыг нурааж, тавагтай идээг өшиглөх гэх мэт зохисгүй үйлдлээрээ ард түмний цөсийг хөөргөн арслангаа адалсаар байгаад явуулчихлаа. Мөнгө түүнийг асар нураахад хүргэв үү, аль эсвэл найраа нь бүтэлгүйтчих гээд тэвдсэн үү. Хүмүүс тухайн үед үнэн учрыг тунгаах ч сөхөөгүй нутгийхаа арслан руу дайрч байв. Наадамчин олон зүлэг ногоон дэвжээн дээр үнэн хүчийг үзэж үзүүр түрүүнд үлдэх бөхчүүдийг хүлээснээс биш аль мөнгөтэй, танилтай нэгнийх нь тавилттай жүжгийг харах гэсэнгүй. Нанчилдаан үүгээр дуусч хөвсгөлчүүд Элбэгийн Батсуурь гэх шинэ аймгийн арслантай болсон юм.  

Бөхийн цэцийн буруу шийдвэр Дорноговийнхныг догшруулав

               Асуудал нэгээр дууссангүй. Энэ жил аймаг болгон тэгш ойгоо давхцуулан тэмдэглэж, найр наадмын хоймор өргөн, өтгөн болсон хэдий ч бөх дамжсан хэрүүл маргаан ар араасаа дуулиан тарьж байна. Монгол бөх үнэхээрийн мөнгөнд хоргодсон хэсэг хүмүүсийн үүр болсон гэхэд хэлсдэхгүй болжээ. Дорноговь аймаг үүсэн байгуулагдсаны 90,91 жилийн ойд зориулсан бөхийн барилдаан мөн долдугаар сарын 30-ны өдөр дөрвийн даваагаар үргэлжилж байх үед наадамчид бөхийн асарлуу дайрч орон турхирч амжсан.

            Учир нь, аймгийн арслан Пүрэвсүрэн, аймгийн начин Баатарчулуун нарын барилдаан хэт удааширсан учраас, үндэсний бөхийн шинэ дүрмээр барилдааны идэвхтэй 10 минутын хугацааг идэвхжүүлэн, илүү идэвх гаргасан бөхийг давсанд тооцох болсон байна. Барилдааны явцад аймгийн залуу начин Баатарчулуун илүү идэвхтэйгээр барьц тавилгүй барилдсаар хугацааг дуусгахад, бөхийн цэц аймгийн арслан Пүрэвсүрэнг давсанд тооцсон. Бөхийн цэц хэн нэгний мөнгөний халаасанд шургасандаа тухайн шийдвэрийг хэвээр үлдээх шиг болов. Түүнээс ч өөр гарцгүй биз. Үүний улмаас наадамчин үзэгчид эсэргүүцэж, төв асарлуу цагдаа нарын хамгаалалтыг сэтлэн орж эсэргүүцэл илэрхийлэн, хэсэг үймээн дэгдээжээ. Уг нь бөхийн спорт бол Монголын ард түмний хийморь лундааг сэргээх, өв соёлыг авч үлдэх цорын ганц өв байтал эсрэгээрээ хуурч мэхлэх, авлига явуулах, наадамчдыг бухимдуулах спорт болгожээ. Ард иргэд үнэн шудрагаар нүдээрээ харсан зүйлдээ итгэлтэйгээр дүгнэлт гаргасан хэдий ч нөгөө л найраа, булхайны аргаар наадамчдыг доромжилж, монгол бөхийн үнэ цэнийг үгүй хийх аж. Ийм болохоор л бөх хүнээс жудаг, ёс зүйн хэм хэмжээг огт олж харж чадахгүй байсаар өдийг хүрсэн. Ганц аймгийн наадам бус олон наадам дээр ийм асуудал гарсан нь бөхчүүдийн авлига, гэмт хэргийн асуудал хэтийдсэн хэмжээнд хүрсэн гэдгийг харуулж байна.

Нутгийхаа нэрийг умартаж, найраанд өвдөг шороодсон гэх Өмнийн говийн ганц заан 

         Мөн өмнөговь аймгийн түүхт 90,91 жилийн ойн баяр наадмын шөвгийн дөрөвт Өмнөговь аймгийн арслан Ц.Лувсан-Адъяа, Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын уугуул улсын начин Д.Амарсайхан, Өмнөговь аймгийн Ханхонгор сумын уугуул Улсын заан Ц.Одбаяр, Төв аймгийн Өндөрширээт сумын уугуул Улсын начин Д.Хүдэрбулга нар шалгаран үлджээ. Өмнөговьчууд өөрийн нутгийн хоёр бөхийг үзүүр түрүүнд үлдэнэ гэж горьдож байсан нь мэдээж. Гэтэл Улсын заан Ц.Одбаяр, Булган аймгийн Улсын начин Амарсайханд өвдөг шорооджээ. Энэ нь мөн нутгийн иргэдийн дургүйцлийг хүргэж, Одбаяр зааныг найраагаар унасан гэх. Аймаг болгоны бөхийн барилдаан энэ мэт олны хэл амыг дагуулж, авлигад идэгдсэн бөхчүүдийн нэр хүнд аль хэдийнээ шалан дээр унажээ. 

       Аймгийн наадмыг гутааж, ард түмнийг доромжилсон бөхчүүд наадамд зодоглохдоо даваа болгоныг мөнгөөр үнэлж, ил цагаан хуурамчаар өвдөг шороодсоор эцэстээ монголчуудын өв соёл шороон дээр сөхөрлөө. Хэзээ бид үнэн хүчтэнийг тодруулж, баяр наадмаа худал хуурмагаас аварч үлдэх бол. Улсын наадмын дараах Улсын цолтнуудын мөнгө олох мэргэшсэн башир аргыг таслан зогсоохын тулд бөхийн холбооны шийдвэр гаргах цаг нь болсон байна. “Мөнгө улаан, нүд цагаан” найраанд дийлдсэн монгол бөхийн нэр төр дахин сэргэх болтугай.