Уран гэхээр Улаанбадрах сумыг, Улаанбадрахыг зургаан хөл, хоёр толгойтой төл малаар төсөөлдөг болоод олон жил өнгөрлөө. Улаанбадрах сумын мал уранд хордож, зургаан хөл, хоёр толгойтой хурга, ишиг төрж байна гэх дуулианы мөрөөр нэхэн сурвалжиллаа.

       Өнгөрсөн хугацаанд Улаанбадрах сумын малчид Төрийн бус байгууллагынхантай хамтраад ““Бадрах энержи” компанийн балгаар гажигтай төл гарах байгаа” талаар хэд хэдэн удаа хэвлэлийн бага хурал зарлаж байлаа. Улаанбадрах сумын талаар дүүрэн гажиг, согогтой мал бэлчиж, бэлчээр нь тахлагдаж байгаа мэтээр олборлоогүй уранд олон зүйлийг “тохсон”. Нутгийн малчид “Бадрах энержи” компанийн талбайгаас 30 хүрэхгүй километрийн зайтай малаа маллаж, аж төрдөг. Компанийн талбайд хамгийн ойрхон нутагладаг малчин нь О.Эрдэнэсумъяагийнх гэнэ. Тус сумын хэмжээнд он гарсаар малын өвчлөл, согог, гажиг төлийн дуудлага бүртгэгдээгүй гэнэ. Харин өнгөрсөн жил албан ёсоор бүртгүүлээгүй ч механик гэмтлийн улмаас хоёр ч төл гажигтай гарчээ. 

УЛААНБАДРАХ СУМЫН ЗАСАГ ДАРГА Г.ГАНБҮРЭН: ЦАХИМ СҮЛЖЭЭНД ЦАЦАГДААД БАЙДАГ ГАЖИГТАЙ ТӨЛ МАЛ МАНАЙ СУМЫНХ ГЭДЭГ НЬ ТОГТООГДДОГГҮЙ

        Малын өвчлөлийн талаар Улаанбадрах сумын Засаг дарга Г.Ганбүрэнтэй холбогдож, тодрууллаа. Тэрбээр “Би 2020 онд Засаг даргаар томилогдсон. Намайг Засаг даргын ажил авснаас хойш гажиг төл малтай холбоотой дуудлага, мэдээлэл албан ёсоор ирээгүй. Өөрөөр хэлбэл, сүүлийн гурван жилийн хугацаанд дуудлага өгч, бүртгүүлээгүй гэсэн үг. “Бадрах Энержи” ХХК нь Улаанбадрах сумын Аргалант буюу III багт үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Нөлөөллийн болон орчны бүсэд нь Улаанбадрах сумын 20 орчим айл нутаглаж, амьдардаг. Гэхдээ тус компанитай хаяа залган амьдарч байгаа малчдаас гомдол, мэдээлэл ирж байгаагүй. Харин өнгөрсөн жил Баянбогд буюу II багт амьдардаг малчны хотонд зургаан хөлтэй ишиг гарсан гэж аймагт мэдэгдсэн байсан. Шинжилгээний хариу нь ихэр ишиг байсан, ургийн гажгаас үүдэлтэй гэж гарсан. Түүнээс биш, ураны цацраг, металлын хорноос үүдсэн нь тогтоогдоогүй. Харин цахим сүлжээнд Улаанбадрах суманд  гажигтай хурга, ишиг, тугал, ботго мэндэлж байна гээд байдаг. Тэр нь яг манай сумын төл мал мөн юм уу, биш юм уу гэдгийг нь баталсан зүйл байхгүй. Манай сумынх гэдэг нь тогтоогдоггүй шүү дээ. Энийг хууль хяналтын байгууллагынхан нарийвчлан шалгах байх. Манай суманд Мал эмнэлгийн тасаг гэж байгаа ч одоогоор ажилтангүй байна. Энэ асуудлыг аймгийн Мал эмнэлгийн газрынхан сайн мэдэж байгаа. Нэгдсэн мэдээлэл нь тэнд байгаа” гэсэн юм.

АРГАЛАНТ БАГИЙН ДАРГА: СҮҮЛИЙН ХОЁР ЖИЛ ГАЖИГТАЙ ТӨЛ МАЛЫН ДУУДЛАГА БҮРТГЭГДЭЭГҮЙ

        “Бадрах энержи” ХХК нь Аргалант багийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг. Нутгийн иргэд компанийн үйл ажиллагааг эсэргүүцэж, тэмцэх нь ховор. Харин Улаанбаатар хотод байрлах төрийн бус байгууллагын гишүүд нутгийн иргэдийн өмнөөс шийдвэр гаргаж, ураныг эсэргүүцдэг бололтой. Учир нь, суманд бүртгэгдээгүй, гараагүй, шинжлүүлээгүй гажиг, согогтой төл малыг хэдэнтээ Улаанбаатар авчирч, Улаанбадрахын мал гэж тэмцдэг гэнэ.

Бид Аргалант багийн даргатай холбогдож, гажиг, согогтой төл мал төллөсөн талаар тодрууллаа.

Тэрбээр “Намайг томилогдсоноос хойш буюу 2021 оноос өнөөдрийг хүртэл манай багийн хэмжээнд “Төл мал гажигтай гарлаа” гэсэн дуудлага, мэдээлэл бүртгэгдээгүй. Харин манай багийн нутагт амьдардаг, Эрдэнэ сумын харьяат малчин Б.Ариунболдын ингэнээс ургийн гажигтай ботго гарсан гэсэн. Өөр сумын харьяалалтай учраас тэндээ шалгасан болов уу. Гэхдээ нүдээр хараагүй учраас мэдэхгүй. Гажигтай төл мал гарсан, гараагүй гэх цуу яриа үеийн үед байсан. Гэхдээ баталсан, шинжилж, тогтоосон зүйл байхгүй. “Бадрах энержи” ХХК-ийн нөлөөллийн бүсэд манай багийн арав орчим малчин айл байдаг. Тэр айлуудаас дуудлага, мэдээлэл ирж байгаагүй” гэсэн юм.

УЛААНБАДРАХ СУМАНД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ МАЛ ЭМНЭЛГИЙН ЗАХИРАЛ Б.МӨНХ-ЭРДЭНЭ: МАЛЧИД ГАЖИГТАЙ ТӨЛ МАЛ ГАРСАН ГЭДЭГ Ч МАЛ ЭМНЭЛЭГТЭЭ ХАНДДАГГҮЙ, ТББ-ЫНХАН ИРЭЭД АВААД ЯВЧИХДАГ

          Улаанбадрах сумын улсын Мал эмнэлгийн тасаг байдаг ч одоогоор ажилтангүй байгаа ажээ. Харин хувийн хэвшлийн гурван Мал эмнэлэг үйл ажиллагаа явуулдаг гэнэ. Бид Улаанбадрах суманд 2017 оноос хойш үйл ажиллагаа байгаа Мал эмнэлгийн газрын эмч Б.Мөнх-Эрдэнээс тодруулсан юм.

Тэрбээр “2023 он гарснаас хойш ургийн гажигтай төл малын дуудлага манай эмнэлэгт ирээгүй. Бусад газарт хэрхэснийг би сайн мэдэхгүй байна. Улаанбадрах сумын хэмжээнд олон хөлтэй, хоёр, гурван толгойтой гажигтай төл мал мэр сэр гардаг гэсэн. Гэхдээ малчид малын эмчдээ дуудлага өгдөггүй, мэдэгддэггүй. Албан ёсоор бүрдүүлэлт хийгээд, шинжилгээнд явуулаад, юунаас болоод ийм төл гарсныг тогтоох ёстой шүү дээ. Гэтэл энэ зүйлийг огт хийдэггүй нь харамсалтай. Харин Улаанбаатараас Төрийн бус байгууллагынхан нь ирээд өнөөхийг нь аваад явчихдаг гэсэн. Хэрэв үнэхээр хотонд нь гажигтай төл мал төллөсөн бол малын эмчдээ дуудлага өгөөд, шинжилгээнд явуулаад, албан ёсны байх ёстой шүү дээ. Өнгөрсөн жил малчин Б.Ариунболдын хотонд ботго гажигтай төрсөн гэх мэдээлэл гарсан. Ихэр ботго хавсарчихсан байсан юм билээ. Аймгийн мал эмнэлгийн газрынхан ирээд, шинжилгээ хийсэн. Гэмтлийн улмаас ботго тийм байдалтай төрсөн нь тогтоогдсон. Задлан хийхэд ямар нэгэн генийн өөрчлөлт байхгүй, механик гэмтлийн улмаас үүссэн байна гэсэн” гэлээ.

Сумын хэмжээнд гажиг, согогтой төл мал, тэр дундаа цахим сүлжээнд яваад байдаг зургаан хөл, хоёр толгойтой төлийн талаар мэдэх албаныхан ховор байна. Тэгэхээр малчид суманд мэдэгдээгүй юү, эсвэл Төрийн бус байгууллагынхан худал мэдээлэл тараасан уу гэдэг асуулт эндээс урган гарч ирж байна.

ДОРНОГОВЬ АЙМГИЙН МАЛ ЭМНЭЛГИЙН ГАЗРЫН ДАРГА Б.БАЯРМАНДАХ: ӨНГӨРСӨН ЖИЛ УЛААНБАДРАХ СУМААС УРГИЙН ГАЖИГТАЙ МАЛ ТӨЛЛӨСӨН ГЭХ НЭГ ДУУДЛАГА ИРСЭН

Иймээс бид Дорноговь аймгийн Мал эмнэлгийн газрын дарга Б.Баярмандахтай холбогдлоо.

Тэрбээр “2022 онд аймгийн хэмжээнд ургийн гажигтай төл төллөсөн гэх гурван дуудлага бүртгэгдсэн. Тодруулбал, Эрдэнэ, Улаанбадрах, Айраг сумаас нэг, нэг дуудлага ирсэн. Дуудлага ирсэн газруудад аймгийн Мал эмнэлгийн газрынхан шуурхай очиж ажилласан. Уран, хүнцэл зэргээс болоогүйг тогтоосон. 2023 онд төл малтай холбоотой нэг ч дуудлага, мэдээлэл аймгийн хэмжээнд ирээгүй. Харин энэ оны эхэнд Улаанбадрах суманд бог малын гоц халдварт мялзан өвчин гарсан дуудлага бүртгэгдсэн” гэлээ.

        Өнгөрсөн хугацаанд Засгийн газраас гурван ч удаа Ажлын хэсэг гаргаж, Улаанбадрах сумыг “судлуулж” байжээ. Үндсэндээ, нутгийн иргэдийн хардлага, гомдлыг эцэслэх шалгалт хийсэн гэсэн үг л дээ. Судалгааны үр дүнгээр уранаас болж мал хордсон, өвчилсөн нь тогтоогдоогүй, ундны усны хатуулаг, зарим химийн элемент байх ёстой түвшнээс өндөр гарсан нь байгалийн өвөрмөц тогтцоос үүдэлтэй тул ундны усаа цэвэршүүлж хэрэглэхийг зөвлөсөн ажээ. ШУА-ийн судалгаагаар олборлолт хийхээр төлөвлөж буй талбайн ургамал, хөрс, малчдын хэрэглэж буй мах, сүүнд ямар нэгэн хортой нөлөө үзүүлэх химийн элемент гараагүйг мэдээлжээ.