ХАВРЫН ЧУУЛГАНЫ ХААЛТ БУЮУ ҮНДСЭН ХУУЛЬД ОРУУЛАХ ӨӨРЧЛӨЛТ

2025-05-02, 2798

Хаврын чуулган хаахаас өмнө Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудал Саарал ордноор яригдах болжээ. Угтаа бол Ерөнхийлөгчийн сонгуульд зориулагдсан өөрчлөлтийг хэрхэн хийх вэ гэдэг асуудал эрх баригчдын шүдний өвчин болж байгаа сурагтай.

Зүй нь бол Ерөнхийлөгчийг улираах асуудал дахин сөхөгдөж байгаа талаар улс төрийн хүрээнийхэн жиг жуг гэлцэх болжээ. 2019 оны Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр Үндсэн хуулийн 30.2-т “…Ерөнхийлөгчөөр тавин нас хүрсэн, сүүлийн таваас доошгүй жил эх орондоо байнга оршин суусан, Монгол Улсын уугуул иргэнийг зургаан жилийн хугацаагаар зөвхөн нэг удаа сонгоно” гэсэн заалт нэмж оруулсан. Ингэснээр өмнөх болон одоогийн Ерөнхийлөгч дахин сонгогдох эрхгүй болсон нь эрх баригчдад халгаатай шийдвэр болж хувирсан бололтой.

Ерөөс 1992 оны Үндсэн хуулийг эрх баригч намынхан үнэмлэхүй олонхоор сонгогдсон цаг хугацаандаа хүч түрэн баталж ирсэн. Тухайлбал, 2000, 2019, 2023 онуудад нэмэлт, өөрчлөлт орж байлаа. Хамгийн сүүлд 2019 онд Засгийн газрын сайд нарын “давхар дээл”-ийг тайлж, “дан дээл”-тэй болгосон. 2023 онд ганцхан зүйл заалтад өөрчлөлт оруулж, сайд нарын дээлийг дахин давхралсан. Уг нь Үндсэн хуулийн 3.3 дугаар заалтад Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлтийг нэгэнт оруулсан бол уг нэмэлт, өөрчлөлт хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш найман жилийн дотор уг асуудлаар нэмэлт, өөрчлөлт дахин оруулахыг хориглоно гэх заалт 2019 оноос хэрэгжиж эхэлсэн атал 2023 онд сайд нарын “дээлийг давхарласан” удаатай. Энэ жишээнээс харвал олонхоор сонгогдсон МАН Үндсэн хуульд дахин гар хүрч, Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбоотой зүйл заалтыг төвөггүйхэн өөрчилж мэдэхээр байна. Нэг ёсондоо Ерөнхийлөгчийг улираан томилох асуудал эрх баригч намыханд өдрийн будаа идэхээс ч хялбар байж мэднэ.

Тэгвэл энэ хаврын чуулганаар Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулна гэдэг нь оргүй яриа ч биш бололтой. Бид Үндсэн хуульд дахин гар хүрч болох эсэх асуудлаар хуульчдын байр суурийг хүргэж байна.

ХУУЛЬЧ Д.ҮҮРЦАЙХ: ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙГ ДАХИН СОНГОХТОЙ ХОЛБООТОЙ ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЗҮЙЛ ЗААЛТЫГ ӨӨРЧЛӨХ БОЛОМЖГҮЙ

-2019 оны Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт өмнө нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан хүн дахин Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших эрхгүй гэсэн агуулгатай болохыг Үндсэн хуулийн цэц 2021 онд эцэслэн шийдвэрлэсэн.

Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах журмын тухай хуулийн гуравдугаар зүйлийн 3.3 дахь хэсэгт “Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлтийг нэгэнт оруулсан бол уг нэмэлт, өөрчлөлт хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш найман жилийн дотор уг асуудлаар нэмэлт өөрчлөлт дахин оруулахыг хориглоно” гэж заасан.

Тэгэхээр хууль зүйн хувьд 2019 онд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан уг заалтад 2026 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдрөөс хойш нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хууль зүйн боломж нээгдэнэ гэсэн үг. Нөгөө талаас энэ хууль нь ердийн хууль учир УИХ харьцангуй хялбараар өөрчилж болно. Энэ найман жилийн хязгаарлалтыг өөрчилсөн ч араас нь заавал Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт батлаж байж урьд болон одоо Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байгаа хүмүүсийн нэр дэвших эрх нээгдэнэ. Яг одоогоор бол хууль зүйн боломжгүй гэсэн үг.

Хууль зүйн хувьд тавигдсан эдгээр хязгаарлалтуудыг улайран зүтгэж, хүч түрэмгийлэн давж гараад 2027 оны зургадугаар сард болох Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшлээ гэхэд сонгогчид хүлээж авахгүй л болов уу. Тиймээс ийм үйлдэл нь маш эрсдэлтэй, ер нь бол ямар ч ашиггүй үйлдэл болох нь тодорхой гэж би үзэж байна.

Гэтэл мөн Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэрээр одоогийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх болон экс Ерөнхийлөгч Х.Баттулга нар нэр дэвших эрхээ нээлгэж авах гээд байна гэдэг нь цуурхалыг байнга явуулаад байгаа. Та цэцийн одоогийн бүрэлдэхүүнийг сайн ажиглавал харьцангуй залуу, үндсэн хуулийн эрх зүйгээр харьцангуй мэргэшсэн гишүүд байгаа. Тэд хэдийгээр хараат бус байдал нь хангагдаагүй, улс төрчдөөс, ялангуяа 80 орчим хувь нь одоогийн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс хараат байдалтай байгаа нь бодитой боловч эрхбиш ирээдүйн мэргэжлийн зам мөрөө бодоод элдэв мунхаг шийдвэр гаргахгүй байх гэж найдаж байна. Тэгэхээр дан Цэцийн шийдвэрээр ийм үндсэн хуульт байгуулалд халдсан бусармаг шийдэл, нөхцөл байдал бүрдэх боломжгүй гэж би харж байна.

Ийм агуулгатай мэдээ, мэдээллийг олон нийтийн сүлжээ, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр тараагаад байгаа тэр этгээдүүд бол харин Монгол Улсын Үндсэн хууль дахь төрийн эрх мэдлийн хуваарилалтын ноцтой суурь алдааг засаж залруулах тэрхүү зайлшгүй шаардлагатай Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт хийх санаа зорилгыг саатуулах, монголын хөгжлийг хойш татаж, харийн гүрний хамжлага хэвээр байлгах хорон санаа өвөрлөсөн бусармаг этгээдүүдийн олон нийтийг айдсаар удирдах гэсэн бузар арга гэж ойлгох хэрэгтэй.

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өнөөдөр яагаад өөрийнх нь бодлого шийдвэр УИХ-ын дэмжлэг авч чадахгүй, популист улс төрчдөө давж гарч чадахгүй, бодит байдал дээр огцорсонтой адил нөхцөл байдалд орчихоод, аргаа барахдаа эмэгтэй гишүүн рүү хардсан сэтгэлээр хамаагүй үг хэлээд сууж байгаагийнхаа шалтгааныг эрхбиш ойлгож байгаа байх гэж бодож байна. Улс төрд золиос гаргах зориг зүрх хэрэгтэй байдаг юм. Тиймээс Ерөнхий сайдыг энэ зайлшгүй Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөө зоригтой барьж аваад, тууштай гүйцэлдүүлэх хэрэгтэй гэж зөвлөмөөр байна.

ХАВРЫН ЧУУЛГАНЫ ХААЛТ БУЮУ ҮНДСЭН ХУУЛЬД ОРУУЛАХ ӨӨРЧЛӨЛТ

АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.