Монголчууд сүүлийн хэдэн жил төрд төлөөллөө илгээхдээ бизнест хөл тавьсан толгой баячуудыг төр, хууль тогтоох дээд байгууллагад илгээж, итгэл хүлээлгэсэн нь олон. Нэг ёсондоо бизнес эрхлэгчдийг эдийн засгийн тооцоолол сайтай, бизнесийн зарчим ойлгодог, төрд боловсрол мэдлэгээрээ арай дөнгүүр, зангарагтай улстөрчид хэмээн итгэж байгаа нь тэр.

         Анх улс төрд аль болох танигдсан, олны дунд нэр хүнтэй гэгдэх дуучид, бөхчүүдээс эхлээд сонгодог байсан бол сүүлдээ бизнесийн зарчим ойлгодог эдийн засгийн наад захын мэдлэгтэй гэдэг шалгуураар бизнес эрхлэгчдийг олноор нь сонгох болсон. Тэднийг адаглаад 1990-ээд оны хүнд үеэс хөл дээрээ зогссон, бизнесийн орчин, татварын асуудлын жаргал зовлонг мэдэх юм гэсэн дэ хуууль эрх зүйн орчинг сайжруулах чиглэлд арай дөнгүүр, ажиллана гэж итгэл хүлээлгэсэн хүмүүс ч бий. Гэвч энэ иргэдийн итгэлийг нэг ч монголын төрд ажиллах хугацаандаа бүрэн ойлгож, бизнес эрхэлгчдийг дэмжсэнгүй гээд хэлчихэд буруудахааргүй байна. Өөрөөр хэлбэл, төрд олон жил суусан бизнес эрхлэгчидйн өөрсдийнх нь бизнес өдрөөс өдөрт томорч, түрүйвч нь “томорсноос” монголд бизнес хөгжиж, хувийн аж ахуйн нэгжүүд нэмэгдэж,  татварын орчин сайжирсан зүйл сүүлийн хэдэн жил лав байсангүй. Тэр байтугай монголын төр хувийн хэвшлийнхээүйл ажиллагаанд халддаг, татвар хураамжаар дарамт үзүүлдэг гэх шүүмжлэл ч олны дунд өдөр ирэх тусам газар авах болсон.

        Харин төрд төлөөлөл болгож явуулсан түшээд нар өөрсдийн бизнестэй ашигтай хуулийн төслүүдийг ил далдаар зүтгүүлж, мэдээлэлд ойрхон байдлаа ашиглаж, төрийн боломжийг хулгайлж, ард түмний өмнө хүлээсэн хариуцлагаасаа удааа дараа ухарсаныг санаж байгаа биз. Угтаа бол өмнөх парламентын үед ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх сангийн зээлийг УИХ-ын 49 гишүүн хамаарал бүхий этгээдүүдийнхээ компаниар дамжуулж, ард түмний боломжоос хулгайлсан. Түүнчлэн Хөгжлийн банкний зээлийг ч мөн улс төрд нөлөө бүхий томчууд эрх мэдэл албан тушаалын байдлаа урвуулан авсан гэх дуулиан дэгдэж байлаа. Түүгээрч зогсохгүй нүүрсний хулгайн гэх хэрэгт нэр холбогдсогсдын олонх нь УИХ-ын гишүүд, төрийн түшээд байсныг олон нийт санаж байгаа биз. Ингээд харахаар төрд бизнесийнхнийг төлөөлөл болгож илгээсэн нь мэдээлэлд ойрхон байдлаа ашиглаж, ард түмний боломжийг хулгайлах, цаашлаад өөрт ашигтай хуулийн төслүүдийг батлуулах, хуулийн цоорхой ашиглах явдал хэрээс хэтэрсэн байна.

          Засгийн газарт гэхэд л “давхар дээл”-тэй толгой баячууд олон бий. Тодруулбал, Б.Чойжилсүрэн, С.Бямбацогт, Х.Болорчулуун, Ж.Ганбаатар, Л.Энх-Амгалан гээд төрийн яамдад суух толгой баячууд ар араасаа хөврөнө.

        Өөрөөр хэлбэл, Б.Чойжилсүрэн “Хурд”-ын эзэн, Ж.Ганбаатар “Энканто”-нуудыг “өндөглүүлдэг” “Оргил”-ын босс, Х.Болорчулуун Дорнодчуудын хүнсийг “атгасан” “Дорнод гурил”-ын эзэн, С.Бямбацогт Ховдыг “эзэгнэсэн” “Ньюпрогресс групп”-ийн эзэн, Л.Энх-Амгалан гэхэд “МСS”-ийн бүлэглэлийн төлөөлөл гээд харвал тэд Ардын намын гол “хандивлагчид”. Тиймдээ ч, баячуудаа “тойглож”, ирэх сонгууль хүртэлх жил найман сарын хугацаанд сайдын суудал эзэгнэх эрх олгосон байж болох.

       Тэдний олонх нь ирэх сонгуулиар нэр дэвших эрхээ баталгаажуулсан. Төрд суусан дархан эрхтэй, “давхар дээл”-тэй сайд нарыг зах зухаас нь танилцуулахад ийм, УИХ-д түүнээс олон бизнесийн төлөөллүүд бий. Тухайлбал, Сү.Батболд, Ц.Анандбазар, Б.Баттөмөр гэхчилэн бизнесмэнүүд, МАН-ын гол санхүүжүүлэгчид гэгдэх толгой баячууд хууль тогтоох байгууллагад чамлахааргүй олон жил суусан ч хувийн бизнес эрхлэгчдийг дэмжих хуулийн төсөл өргөн бариад батлуулах гээд гүйсэн нь тун ховор. Тэдний араас шил даран орж ирсэн улстөрч бол бөхөөс бизнесийн салбарт уравсан УИХ-ын гишүүн Ц.Цэрэнпунцаг. Жем групп”-ийг байгуулан, архи, шар айргаар ард түмнээ овоо ч “сэгсэрсэн”. Дараа нь “Жем групп” ХХК-аа салбарт “өндөглүүлж”, өдгөө үүрэн холбооны “Жи-Мобайл” ХХК, орон нутагт олон сувгийн үйлчилгээ үзүүлэгч “ДДэштв” ХХК, интернэт сүлжээний “Жем нет” ХХК, амралт сувиллын “Хужирт тур” ХХК, уул уурхайн салбарт Хөвсгөл, Булган, Дархан, Сэлэнгийн бүсийн нүүрсний ордуудыг бүхэлд нь шахуу эзэмшдэг “Хургатай хайрхан” ХХК, Австралийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “Аспайр майнинг лимитэд” компаниудын эзэн болсон.

     Сөрөг хүчин гэгдэх Ардчилсан намаас ч бизнесийн салбараар улс төр рүү урвасан цөөнгүй гишүүд бий. Тухайлбал, “Тэсо” группын захирал О.Цогтгэрэл, “Номгон санчир”-ийн гэх А.Адъяасүрэн, Баян-Өлгий аймагт эмнэлэг, эрүүл мэндийн салбарыг “атгасан” гэгдэх Б.Бейсэн гэхчлэн бизнесийн салбарт хөлөө олчихсон баячууд цөөнгүй байна. Гэвч тэд парламентад орж ирэхдээ л авилга албан тушаалын хэрэгт холбогдсон. Нэг ёсондоо тэд УИХ-ын гишүүний халдашгүй дархан гэх эрхээр хамгаалуулах гэж орсон аятай гишүүн болсноосоо хойш хэрэг “хайцаалуулсаар” өнөөдрийг хүрлээ.      

       Угтаа бол тэд бизнесийн орчинг сайжруулах төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг дэмжих эрх зүйг орчин бүрдүүлэхээс илүүтэй төсөв, тендер түүж, ядарсан иргэдийнхээ халаасыг “тэмтэрдэг” задарсан засаглалыг бий болгоод удаж байна. Тэр байтугай төрд эрхэлсэн бизнес эрхлэгчид өөрийн бизнесээ өндөглүүлээд зогсохгүй гаднын улсад оффүор хөрөнгөтэй болтлоо баяжиж, оффшорт нуусан хөрөнгөө мартах хүртлээ амьдралаас тасарчих нь ч өнөөдрийн бодит үнэн болоод  буй.

         Эндээс харахад Монголын төрд бизнес эрхлэгчид огт хэрэггүй юм байна.