Их хуралд хоёр удаа сонгогдсон ч өнөөг хүртэл “хэл”-д ороогүй, хэнэггүй гишүүд бий. Тэдний нэг нь Баян-Өлгий аймгийг төрд төлөөлж суугаа Тилеуханы Аубакир. Уг нь Т.Аубакир Сэлэнгэ аймагт төрж өссөн. Улс төрд орохоосоо өмнө тэр улсын аварга тариаланч байлаа. Аав К.Тилеухан нь Баян-Өлгий аймгийн Ногоон нуур сумын уугуул, ээж Ахан Көкенай нь Баян-Өлгий аймгийн Алтанцөгц сумынх. Аав, ээж хоёр нь 1960-аад онд илгээлтээр Сэлэнгэ аймгийн Цагаан нуур суманд суурьшсанаар Т.Аубакир тэндээ төрж, өссөн гэдэг. Т.Аубакир 2000 онд “Отгонтэнгэр” их сургуулийг эрх зүйч мэргэжлээр төгссөн гэх товч намтартай.  Газар тариалангийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг “Тариан цацал” ХХК-ийг ааваасаа өвлөн авч, 2019 он хүртэл буюу УИХ-ын гишүүн болтлоо удирдсан  бол дэд захирлаар нь түүний ээж Ахан Көкенай нь ажиллаж байжээ.

    Сонирхуулахад, 2020 оны УИХ-ын сонгуульд Баян-Өлгий аймагт МАН-аас Х.Баделхантай хамт ХХААХҮ-ийн дэд сайн асан Ж.Сауле нэр дэвшихээр бэлтгэл хангаад байсан ч түүний оронд Т.Аубакирыг нэр дэвшүүлсэн. Үүнд уурссан Ж.Сауле “Т.Аубакир бол УИХ-ын гишүүн Х.Баделханы эгчийнх нь хүүхэд. Мөн УИХ-ын гишүүн асан Г.Солтаны ахынх нь хүүхэд. Т.Аубакирын эхнэр нь УИХ-ын гишүүн асан А.Тлейханы хамаатан. Тэд бол мафийн сүлжээ. Тиймдээ тэд Т.Аубакирыг шууд нэр дэвшүүлж, танил талгүй намайг унагаалаа” гэж байв.  Түүнчлэн Т.Аубакир Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сангаас авсан зээлээ төрд эргүүлж төлөөгүй хар түүхтэй. Тэрбээр 2010 онд “Тариан цацал” ХХК-аараа 94 сая төгрөгийн зээл авсан ч буцааж төлөлгүй “ширэн нүүрлэсэн” байдаг. 

      Улс төрийн замналын хувьд, 2008 онд Х.Баделхан МАН-аас анх удаа УИХ-ын гишүүнээр сонгогдож, харин Т.Аубакир тус онд МАН-ын дэргэдэх Баян-Өлгий аймгийн НАМЗХ-ны тэргүүн, Баян-Өлгий аймгийн МАН-ын хорооны тэргүүлэгч, Өлгий сумын ИТХ-ын төлөөлөгч гэх гурван албан тушаалд зэрэг очиж байсан түүхтэй. Ингээд болоогүй, 2016 оны УИХ-ын сонгуулийн дараа Х.Баделхан Т.Аубакирыг ХХААХҮ-ийн дэд сайдад зүтгүүлсэн ч АТГ-аас “Хувьдаа газар тариалангийн компанитай учир ашиг сонирхлын зөрчилтэй” гээд томилгоог нь зөвшөөрөөгүй. Гэсэн ч Т.Аубакир хоосон хоцроогүй, Гаалийн ерөнхий газрын харьяа Буянт-Ухаа дахь Гаалийн газрын орлогч даргаар томилогдож, 2019 он хүртэл ажилласан. 2020 онд Баян-Өлгий аймагтаа МАН-аас УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшиж, УИХ-ын гишүүн болж байв. Үгүйсгэх гээд ч няцаагдах аргагүй үнэн гэвэл УИХ-д суусан цагаасаа тэр Х.Баделханы санаачилга, эрх ашгийг чимээгүйхэн дэмжиж, түүнд “кноп”-ны тус нэмэр болон хормойдсоор яваа. Энэ ч үүднээсээ түүнийг УИХ төдийгүй ард түмэн “Баделханы кноп” хэмээдэг. 

Т.АУБАКИРЫН ТӨРИЙН АЛБАНД ТӨВХНҮҮЛСЭН ТӨРЛИЙН ХЭЛХЭЭ

      УИХ-ын гишүүнээр хоёр удаа улирч буй Т.Аубакирыг Баян-Өлгийд эзэн сууж, төрийн албаны томилгоонд нөлөөлдөг гэх яриа бий. Тухайлбал, Т.Аубакирыг гишүүн болсныхоо дараа хүргэнээ аймгийнхаа Онцгой байдлын даргаар томилуулж, эгчийгээ МСҮТ-ийн дарга болгосон гэх мэдээлэл гарч байсан. Тэгвэл түүний төрсөн дүү Т.Айгуль нь 2022 онд Хөдөө аж ахуйг дэмжих сангийн менежерээр ажиллаж байгаад, 2023 онд Хөдөө аж ахуйн корпорацийн Ерөнхий менежер болжээ. Харин Т.Айгулийн нөхөр Т.Аубакирын хүргэн дүү А.Сандагдорж нь Дархан-Уул аймаг дахь Санхүүгийн хяналт, аудитын албанд аудитороор ажилладаг юм байна. Харин төрсөн эгч Т.Алтангул нь Гаалийн ерөнхий газарт гаалийн ахлах байцаагчаар ажилладаг бол түүний нөхөр н.Серикжан Барилгын хөгжлийн төвийн мэргэжилтнээр ажиллаж байна. Харин удаах дүү Т.Аайнагул нь “Тариан цацал” компанийнхаа үйл ажиллагааг хариуцдаг.  УИХ дахь МАН-ын бүлэг Т.Аубакирыг өнгөрсөн хугацаанд хүнс хөдөө аж ахуйн салбартай холбогдох хуулийн төслийг боловсруулах ажлын хэсгийн ахлагч, ажлын хэсгийн гишүүнээр сонгон ажиллуулж байв. Гэвч Т.Аубакир хөдөө аж ахуйн салбарт хамгийн их ашиг сонирхлын зөрчилтэй нэгэн.

    Түүний “Тариан цацал” ХХК нь 2008-2018 онд Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сангаас 106.9 сая төгрөгийн зээл аваад 86.1 сая төгрөгийн зээлээ төлөөгүй. Улмаар зээлийн хугацаа хэтэрсэн 79.1 сая төгрөгийн өртэй гарч байлаа. УИХ-ын гишүүн Т.Аубакир жилийн орлогоо 259 сая төгрөг, 220 сая төгрөгийн үл хөдлөх хөрөнгөтэй, хадгаламжиндаа 27 сая төгрөгтэй, 60 сая төгрөгийн зээлтэй гэж хөрөнгө орлогоо тун даруухан мэдүүлсэн. Гол нь 4.5 тэрбум төгрөгийн авлагатай гэдгээс нь түүнийг хэр хөрөнгөтэй вэ гэдэг нь тодорхой харагдана.