Монгол Улсын цэвэр эрчим хүчний технологид шилжих зорилт нь цөмийн үйлдвэрлэл, цаашлаад цөмийн зэвсгийн үйлдвэрлэлийн эхлэл болж байна уу.

-Нүүрсэнд суурилсан эрчим хүчнээс цэвэр эрчим хүчний технологид шилжих зорилт тавив-

          Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх НҮБ-ын уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаарх дэлхийн удирдагчдын дээд түвшний уулзалтад оролцох үеэрээ Монгол Улсын 2050 он хүртэлх зорилтын хүрээнд нүүрсэнд суурилсан эрчим хүчнээс цэвэр эрчим хүчний технологид шилжих зорилт тавьснаа зарласан. Тэгвэл энэ зорилтын хүрээнд ураны нөөцөөрөө баялаг Монгол Улс цэвэр эрчим хүчний технологид шилжихийн тулд цөмийн эрчим хүч үйлдвэрлэх боломжтой юм. Гэсэн ч ураны нөөцөөрөө эрчим хүч үйлдвэрлэхийн тулд энэ асуудлаар мэргэшсэн ОХУ, БНХАУ нарын хөршөөсөө тусламж эрэхээс зайлшгүй байдалд хүрнэ.

Одоогийн Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх олон жилийн турш цөмийн эрчим хүчийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлж байсан нь Бээжинд геополитикийн сонирхлыг бий болгож байна.

          2021 оны зургадугаар сард болсон Монголын Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар У.Хүрэлсүх нийт сонгогчийн 68 хувийн саналаар үнэмлэхүй ялалт байгуулсан. Гэсэн У.Хүрэлсүх болон түүний эрх баригч Монгол Ардын Намыг БНХАУ-аас дэмжиж, санхүүжүүлсэн, хүчтэй цэрэгжсэн гэж буруутгадаг. Тэгвэл энэ оны долдугаар сард Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх болон БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нар стратегийн харилцаа, тэр дундаа уул уурхайн салбарын харилцааг үргэлжлүүлэн хөгжүүлэхээр тохиролцсон Монгол Улсын зорьж байгаа цөмийн салбарын гаргалгаа гэж ойлгож болохоор байна. Одоо Монгол Улс БНХАУ-тай ойр дотно харилцаатай байгаа нь Монгол Улс цөмийн салбараа хөгжүүлэхийн тулд БНХАУ руу хандаж байх магадлалтай гэсэн үг.

-БНХАУ Монгол Улсын хилийн бүс орчимд цөмийн пуужингийн силос барьж эхэлжээ-

          2021 оны долдугаар сараас БНХАУ Шинжаан, Ганьсу, ӨМӨЗО зэрэг Баруун Хятадын бүс нутгаар 250 орчим силос (пуужинг хөөргөхөд зориулсан газар доорх төхөөрөмж) барьж байгаа талаар эх сурвалжууд мэдээлсэн. Силос барьж байгаа газар нь Монголын хамгийн баялаг ураны ордуудын ойролцоох хилийн бүсэд байрлаж байна. Харин Монголын ураны үйлдвэрлэл, Хятадын силос барьж эхэлсэн нь БНХАУ-ын хамгийн том цөмийн зэвсгийн өргөтгөл байж болзошгүй гэж олон улсын зарим бие даасан шинжээчийн үзэж байгаа аж.

ТААМАГЛАЛ: Хүйтэн дайны дараа Монгол Улсад 60-75 мянган хятад цэрэг, цөмийн цэнэгт пуужингийн хошуу байршуулсан

          Хүйтэн дайнаас хойших хамгийн том цөмийн өргөтгөл бол Хятад-Зөвлөлтийн хурцадмал байдлын оргил үе. Энэ үед БНХАУ Монгол 60-75 мянган хятад цэрэг болон цөмийн цэнэгт пуужингийн хошуу байршуулсан гэж таамагладаг. Гэтэл яг тэр үеэр Монгол Улс НҮБ-д цөмийн зэвсгээс ангид орон болохоо зарласан нь дээрх таамгийг ор сураггүй арчсан.

          2011 онд уран олборлогч “МонАтом” төрийн өмчит компанийн дэд захирал Г.Цогтсайхан “Монгол Улс 2020 он гэхэд анхны атомын цахилгаан станцаа ашиглалтад оруулах зорилт тавин ажиллаж байна” хэмээн мэдэгдсэн. Гэсэн ч Г.Цогтсайханы “мөрөөдөл” биеллээ олоогүй ч одоогийн Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайдаар ажиллаж байх үедээ атомын цахилгаан станцын бүтээн байгуулалтад ахиц гаргах сонирхолтой байсныг дурдъя.

2019 онд У.Хүрэлсүх тухайн үеийн ОХУ-ын Ерөнхий сайд Дмитрий Медведевтэй уулзаж, атомын цахилгаан станцыг хөгжүүлэх албан бус хэлэлцээрт хүрсэн. Гэсэн ч тэр үеэс хойш уг албан бус хэлэлцээр сураг ажиггүй болсон юм.

          Тэгвэл түүнээс өмнө буюу 2018 онд ОХУ-ын төрийн өмчит “Росатом” атомын энергийн корпораци болон Монгол Улсын Цөмийн энергийн комисс цөмийн эрчим хүчний чадавхийг бэхжүүлэх төвийг байгуулахаар тохиролцсон. Үүний дараа “МонАтом”-ын гишүүн, доктор Т.Тэгшбаяр “Монгол Улс зөвхөн олборлох, экспортлох төдийгүй цөмийн эрчим хүч үйлдвэрлэхэд шаардлагатай хангалттай ураны нөөцтэй” гэсэн мэдэгдэл хийж байв. Уг мэдэгдлээс хойш 2018 онд тохиролцсон цөмийн эрчим хүчний чадавхыг бэхжүүлэх төвийн барилгын ажил өнөөг хүртэл эхлээгүй байна.

          Өнөөгийн Монголын санхүүгийн нөхцөл байдал хүнд байгаа үед ойрын 10 жилдээ ураны олборлолтын талбайг хөгжүүлэх нь бүү мэл гаднын томоохон орны тусламжгүйгээр атомын цахилгаан станц ч барьж чадахгүй. Үүнээс харахад У.Хүрэлсүх СОР26-д амласан амлалтынхаа хүрээнд цэвэр эрчим хүчинд шилжихийн тулд гаднын томоохон гүрнээс цөмийн чадавхийг хөгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгө оруулалт хүсэхийг хичээж байгаа бололтой.

Нүүрс, мод шатааж, эрчим хүчээ үйлдвэрлэж байгаагаас Монголын Улсын нийслэл Улаанбаатар хот агаарын чанарын ноцтой асуудалтай тулгарсан. Харин бусад дэлхийн орноос Монгол Улстай хамгийн ойр дотно харилцаатай байгаа БНХАУ энэ асуудалд туслах нэрээр ураны уурхайг эрчимжүүлж, задлах үйлдвэрүүдийг хөгжүүлж магадгүй байна.

          Харин энэ асуудалд цөмийн зэвсэггүй байх үндэстнийхээ үнэт зүйлийг алдагдалдуулалгүйгээр хөгжлийнхөө ашиг сонирхлыг тэнцвэржүүлж, шийдвэрээ гаргахын тулд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх стратегийн байр суурьтай байх ёстой.