• Өнөөдөр 2024-03-29

ТУЙЛШИРСАН СЭДЭВТ ЯРУУ НАЙРАГЧДААС АРД ТҮМЭН УЙДАЖ БАЙНА

2022-09-09,   520

- УЙТГАР ТӨРҮҮЛСЭН МОНГОЛЫН ЯРУУ НАЙРАГЧИД -

            Яруу найрагчид гүн ухааны ертөнцөөр аялагч, үзэл бодол, сэтгэлгээ, философи дээр тулгуурласан уран үгсийг эвлүүлэгчид. Тэд орчлонгийн бүхий л зүйлсийг өөрийн мэдрэмж, сэтгэлгээн дээр төвлөрүүлж,  далд утга, гүн сэтгэлгээгээ гэх мэт олон өнгөт санаанд дөрөөлж чаддаг.

Харин Монголын яруу найрагчдыг заримаас нь өнгөцхөн харвал эх орон, эцэг эх, хайр дурлал зэрэг амьдралын бодит энгийн зүйлсийг л байнгын дурдах болжээ.

               Гэвч нэгэн цаг үед эх орон, эцэг эх, хайр дурлалыг хамгийн уянгалаг агаад яруу тодоор илэрхийлэн, Монгол хүний оюун санааны сод бүтээл болтол туурвиж чадсан хүмүүс бий. Тэдний уран үгс тухайн цаг үед зохицож, нийтийн сэтгэлгээ төсөөлөлд нийцэж байсан болоод ч тэр үү, төдийгөөс өдийг хүртэл хуучраагүй, үнэ цэнээ алдаагүй иржээ. Өөрөөр хэлбэл цаг үеийн яруу найраг гэж байдаг бололтой. Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, зохиолч До.Цэнджав Монголын яруу найргийг таван цаг үеийн таван шинэчлэлд хувааж үзсэн байдаг аж. Эхний шинэчлэлийг говийн V догшин ноён хутагт Дулдуйтын Данзанравжаа хийсэн гэж үздэг бол хоёр дахь шинэчлэлийг XX зууны эхэн үеэр Монгол Үндэстний их яруу найрагч Дашдоржийн Нацагдорж цоо шинэ үзэл санаа, хүн байгалийн хоршил, өвөрмөц содон дүрслэл зэрэг шинэ утга зохиолын хэлийг бий болгосон гэж үзжээ. Энэ мэт цаг үеийг хэлхсээр яруу найрагч Бавуугийн Лхагвасүрэн Монгол үг, хэллэгийн хэвт ёсны сэтгэлгээг эвдэж, үг хоорондын утгат харилцааг сөргөлдүүлэн зөрчилдүүлж, зүйрлэмгүй, адилтгаж болшгүй юмсаас ч утгажилт үүсгэх аргазүйн шинэ төрхийг бий болгосон аж. Үүнээс үзэхэд тухайн хүмүүс цаг үедээ яруу найргийн шинэчлэлтүүдийг өөрсдийн ур, авьяас, мэдрэмжээр бий болгосон нь олон нийтийн хайр хүндэтгэлийг хүлээхэд хүргэсэн.

-ЭЦЭГ ЭХ, ЭХ ОРОН, ХАЙР ДУРЛАЛЫН УЛИГ БОЛСОН СЭДВҮҮДЭЭС САЛАХ ЦАГ НЬ БОЛЖЭЭ-


 

          Шинэ цагийн яруу найрагт тэс өөр үзэл бодол, оюун санааны хувьсгал тээсэн залуучууд байх боловч нөгөө талд туйлширсан сэдэвт яруу найрагчид ард түмнийг уйдааж байна. Цаг үе өөрчлөгдөж, амьдралын бодит юмс илүү өргөн хүрээнд бий боллоо. Тайзан дээр гарахаараа л ээж аав, эхнэр нөхөрөө магтан шүлэглэж “Улиг” болсоор л байх уу.

           Зориудаар жишээ аван дурдвал Монгол туургатны яруу найргийн наадам гэгдэх “Ярууслын чуулган-2022” наадамд 21 аймгийн яруу найрагчид өөрсдийн бүтээлийг уншин нийтэд цацжээ. “Эх хэл минь” “Бурхан минь” “Хайр минь” гээд л хэдхэн сэдэв дээр хамаг уран сайхнаараа уншаад ч яруу найраг гэхэд хэцүү. Хэдийнээ үзэгчдийн чихэнд хүрч, дадал болсон үгс, сэтгэлд нь хэзээ ч хүрэхгүй нь ойлгомжтой. Дээрээс нь хэн хүний эвлүүлчихдэг үгсийн чуулган бол яруу найргийн талбар биш гэдгийг уншиж судалж, жинхэнэ гүн утга санааг таньсны үндсэн дээр сая нэг шүлэг эвлэх бизээ. Нэгэн шүлэгчийн нэгдүгээр шатны шалгаруулалтад уншсан бүтээлээс:

Говийнхоо элсэн ширхэгийг тоолж

Голиог нь хүртэл нооллоо

Талынхаа өвсөн ширхэгийг тоолж

Танхил зээрийг дүрэвтэл тоосрууллаа

Хангайнхаа чулууг тоолж

Харгиатай булаг болгоныг амсаж

Халгиайтай  нуур бүхэнд нь умбалаа

Жимс самартай моддоо тоолж

Жиргэсэн шувуухайн дууг нотолж

Жилдээ ургах вансэмбэрүүгээ үнэрлэж

Жинхэнэ эзэн нь юм шиг замгаа сөхөж

Загасаа ч тооллоо

         гэх мэтээр зорьсон зорилгогүй үгс ар араасаа ундарсаар. Үзэл бодол өөр байж болох ч яруу найргийн төв цэг нэг л зүйлд ижил зорьдог аж. Үнэндээ утга уянга, хэлний шинэ төрх, үг, найруулгын шийдэл зэрэг бие хүний ухаан, сэтгэл зүрхнээс урган гарах мөртүүдээр шүлэг төрдөг атал чухам юуг хэлэх гээд байгаа нь үл мэдэгдэх толгой холбосон мөртүүд энэ мэт байх болжээ. Орчин үеийн яруу найрагчид хэзээнээс уншихыг илүүд үзсээр ирсэн тул сайн бүтээл төрөн гарах нэгэн шалтгаан болдог байв. Харин “Уншихгүй бол сэтгэхгүй” гэж үг бий. Толгой холбосон л бол шүлэг болчихно гэж ямар бурхан нь шивнэснийг ойлгохгүй юм. Эсхүл бусдын л адил эх орон, хайр дурлалаар мөр холбочихвол яруу найрагч болох юм шиг эндүүрсэн байх. Тэдгээр дундаас “Нутаг минь сайхан”

Нутгийн бараа харагдахад

Салхи нь хүртэл илбэж

Нуурынхаа дэргэд очход

Агаар нь хүртэл сэлгэж

Бидрийн голынхоо уснаас амсахад сэргэж

Ийм л сайхан нутагтаа зорин очход сайхан

Тэлмэн нуурынхаа хөвөөнд амарч хонох нь жаргал

Тэгшийн голынхоо усанд шумбаж сэлэх нь баясал

Отгонтэнгэр хайрхандаа очиж мөргөх нь хишиг

Очирваань хайрхан уулаа шүтэж явах нь буян

Ногоо чулуу хад минь мөнхийн домогт уул

Морин туурайгаар тамгалагдсан хүрэн талын хөндий...

Дуртай цаасан дээрээ, дуртай үгээ өрж бичсэн найрагчид эхнээсээ ийн шүлэглэж ярууслын чуулганд бүтээлээ ирүүлжээ. Энэ нь ярууслын чуулганаар дуусахгүй нэгэн хэвшмэл байдал аль хэдийн бий болсныг илтгэнэ. 

         Монголын уран зохиолын түүхэн өв уламжлал, энэ их түүхийн явцад хөгжиж боловсорч ирсэн уран сайхны туршлагыг уламжлан хөгжүүлэх, салбарлан баяжуулах үндсэн чиглэл зогсолтгүй явах нь залуусын шинэ сэтгэлгээ, уран үгсээс хамааралтай болжээ . Уран зохиолын маргааш нар мандаж, “Улиг” болсон уйтгарт үгсээс хэзээ нэг өдөр хагацана гэдэгт итгэж байна…

 


ТУЙЛШИРСАН СЭДЭВТ ЯРУУ НАЙРАГЧДААС АРД ТҮМЭН УЙДАЖ БАЙНА
АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.

Нийт сэтгэгдэл: 0
Шинэ мэдээ
Нийтлэлчид
Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, VIII хороо, "Ардын эрх"-ийн байр, Гуравдугаар давхарт Эргэлт.мн редакц
7509-1188