УИХ-ын гишүүн асан Г.Уянгатай ярилцлаа.
-Сайн байна уу. УИХ-ын ээлжит сонгуулиас хойш та улс төрөөс хэр хөндийрөв. Сүүлийн үед юу хийж байна вэ?
-Сонгуулийн өмнөхөөс номын ажил руу орсон. 2020 оноос хойш жил гаруй хугацаанд манай хүний гурван ч ном, Өвөр Монголын Нагунбилэг эмчийн таван боть ном, өөрийн нийтлэлийн нэг ном, бас орчуулгын нэг ном гаргалаа. Өмнө хийсэн зүйлүүдээ эмхтгээд л энэ шүү дээ. Нагунбилэг эмчийн номууд бол монгол бичгээс кирилл бичигт хөрвүүлсэн номууд. Хоёр ботийг нь өөрөө хөрвүүлж, бусдад нь редактор хийлээ. Одоо харин номын ажил руу жаахан "живэх" шинжтэй болоод ирлээ.
-Ерөнхийлөгчийн сонгууль болох гэж буйтай зэрэгцэн та цахим орчинд санал бодлоо нэлээд идэвхтэй илэрхийлж байгаа харагдана. Ер нь энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн онцлог юу байна вэ?
-Сонгуулиас үл хамаараад цахим орчинд үзэл бодол, байр сууриа идэвхтэй илэрхийлэгчдийн нэг нь би байх. Энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгууль бол сонгууль биш. Сонгууль гэж сонголттой юмыг хэлдэг биз дээ. Ямар ч өрсөлдөөнгүй, захиалагч “өрсөлдөгч”-тэй ийм сонгууль өмнө нь үзээгүй. Энүүгээрээ л өмнөх бүх сонгуулиас эрс онцлогтой болж байна.
-Ерөнхийлөгчийн ээлжит сонгууль дуулиан багатай болж байна. Иргэдийн зүгээс өрсөлдөөнгүй сонгууль болж байна гэх шүүмжлэл ч нэлээд гарч байна. Өрсөлдөөнгүй сонгууль байх нь ямар үр дагавартай юм бэ?
-Бид нийтээрээ ярьж байгаад 30 жилийн өмнө нэг л зүйлийг тулгадаг биш өрсөлдөөнтэй, сонголттой нийгэм рүү шилжсэн шиг санаж байна. Нийтээрээ тохирсон энэ зарчим чинь устчихлаа. Хамгийн гол асуудал нь ердөө л энэ шүү дээ. Энэ зарчмыг өөрчилж болно л доо. Гэхдээ дахиад бүгдээрээ ярилцаж, хэлэлцэж байж өөрчлөх ёстой болохоос ганцхан нам, хэдхэн хүн яриад л нийгмийн суурь зарчмыг өөрчилж болдоггүй.
-Иргэд энэ удаад цагаан сонголт хийх талаар санал бодлоо илэрхийлжээ. Ер нь цагаан сонголт гэж юу вэ. Ямар үр дагавартай талаар та тодорхой мэдээлэл өгөхгүй юү?
-Сонголт байхгүй тул “цагаан сонголт” хийнэ гэсэн хүн олон байна. Би ч бас тэдний нэг. Саналын хуудсан дээр хэнийг ч дугуйлахгүй, ямар ч тэмдэглэгээ хийхгүйгээр шууд саналын хуудсыг машинд уншуулна гэсэн үг л дээ. Энэ бол бас л нэг сонголт. Ардчилсан нийгэмд дөрвөн жилд ганц удаа өгч байгаа санал нь иргэдийн гарт байгаа маш том зэвсэг юм. Бас тэмцэл юм. Үүнийгээ л иргэд ашиглаж тайван замаар тэмцэж байна гэсэн үг.
Үр дагаврын хувилбаруудыг хуульд заачихсан байгаа. Ирц хүрэхгүй бол хүрээгүй хэсгийн хороод дээр дахин санал хураалт явуулна. Нэр дэвшигчдийн хэн нь ч олонхын санал буюу 50+1 хувийн санал авч чадахгүй бол хамгийн олон санал авсан хоёр нэр дэвшигч дээр дахин санал хураалт явуулна. Ингээд хэн нь ч 50+1 хувийн санал авахгүй бол дахин сонгууль эхэлнэ. Энэ бол нэр дэвшилтээс эхлээд бүх зүйл эхнээсээ эхэлнэ гэсэн үг.
-Энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд одоогийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга нэр дэвших боломжгүй болсон. Та Ерөнхийлөгчийн зөвлөхөөр ажиллаж байсан хүний хувьд энэ асуудлыг юу гэж харж байгаа вэ?
-Өрсөлдөгчөө захиалж байгаа өрсөлдөөнгүй сонгууль эндээс, Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахаас эхэлсэн. Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж байхдаа Х.Баттулгыг дэвшүүлэхгүй гэж тооцсон байна. Шалтгаан нь Х.Баттулга гэдэг хүн өнөөдөр Монголын төрийг эрхшээж байгаа бүлэглэлд хэтэрхий аюултай халгаатай байсан учраас. Ерөнхийлөгч оффшортой, баялгийн шударга бус хуваарилалттай, шүүхийн шударга бус байдалтай, өөрөөр хэлбэл нийгмийн хамгийн том буглаатай бодтой, бас үр дүнтэй тэмцэл хийж байсан учраас түүнийг таслан зогсоох хэрэгтэй байсан учраас.
-Одоогийн Засгийн газрын үйл ажиллагааны талаар та байр сууриа илэрхийлэхгүй юү?
-Систем буруу явж байгаа. Тиймээс буруу системд сайн засгийн тухай асуудал байхгүй. Харин системийг нураах үйлдэл, оролдлого бүхэн сайн гэсэн үг. Системийг, улс орныг бүхлээр нь олж харахгүй, ганц нэгхэн жижиг асуудлаар хөөцөлддөг хүмүүсийн тухай ярих юм алга.
-Сонгуулийн дараа манай улсын эдийн засаг хүндэрч, бүсээ чангална гэсэн таамаг бий. Энэ тухайд?
-Зүгээр тараасан бүхнээ эргүүлж авна гэдгийг мартаж болохгүй. Үнэгүй эдэлсэн цахилгааны төлбөр, вакцин тариулаад авсан 50 мянга, малчид зүгээр авсан 100 мянгаа, залуучууд фэйсбүүкийн зургаа У.Хүрэлсүхийн зургаар солиод авсан 50 мянгаа, намын гишүүд ойн тэмдэгтэй хамт авсан 200 мянгаа... бүгдийг нь хэд нугалж буцааж төлнө.
-Цаашдаа хэрхэн ёстой вэ?
-Системийг бүхлээр нь өөрчлөх хувьсгалт өөрчлөлт л хэрэгтэй. Үүнийг зөвшилцөл, яриа хэлцлийн, тайван замаар хийж чадах уу үгүй юү гэдэг тухай л асуудал бий.
-Та улс төрд дахин хүч үзэх үү?
-Би хаана байх нь чухал биш. Энэ буруу тийшээ эргэсэн бусармаг нийгмийг өөрчлөгдөх ёстой. Би үнэний талд, үнэний төлөө үргэлж байна. Би өөрт олдсон бүхий л боломжоороо үүнд оролцох болно.
Г.УЯНГА: Өрсөлдөөнгүй сонгууль гэдгээрээ өмнөх сонгуулиудаас онцлог болж байна |
|