БҮТЭЭЛ БҮР НЬ ҮЗЭГЧДИЙН СЭТГЭЛД “АМЬДАРДАГ” О.БАТ-ӨЛЗИЙ

Д. Бямбасүрэн:
Соёл урлаг- Кино ертөнц

2025-01-31, 2173

“Зүрхэнд шивнэсэн үг”, “Ноён солиот”, “Уулын төмөр”, “Нар сарны зааг”, “Хайрыг хайрла”, “Чиний эзгүйд”, "Харамсалтай нь хайртай", "Өв залгамжлагчид" тэргүүтэй Монголын тайз, дэлгэцийн шилмэл бүтээлүүдийг тэр л найруулсан байх юм.

Ингээд бичих ахуйд л эр цэргийн албанд мордсон нөхрөө эцсээ хүртэл “Ирнэ” гэж хүлээсэн Хишигээгийн итгэл найдвар, түүний сэргэлэн охин, сураг нь алдарсан хүүдээ гомдоохдоо хатуухан үгийг бэрдээ хэлэх ээж, тэдэнд сэтгэлээрээ өмөг түшиг болж буй Дэлэгийн ахынх, тэдний ахуй байдал, сэтгэлзүй шууд санаанд орно. Анхны бүтээл нь болох "Зүрхэнд шивнэсэн үг" гэхэд л ийм тодоор сэтгэлд бууж, төгсгөлийн агшин, охины аавдаа хэлсэн үгийг бодох төдийд л сэтгэл үймэрч, урт санаа алдмаар болдог. Түүний найруулсан бүтээл бидэнд ийм ойр, хажууд.

Цаашлаад эд хөрөнгө, албан тушаалын төлөө хүнийг хэрхэн галзуу солиотой мэт болгож чаддагийг ноён солиотоор, эр хүний шандас сорьсон тавилан, түүнийгээ даган ургасан хат, цаана нь орших өр зөөлөн шинж чанарыг “Уулын төмөр” киногоор, Монголын цагдаагийн домогт хурандаа Ц.Жамъянсэнгээгийн амьдрал, гавьяа, эр хүний мөн чанар, үлгэрлэлийг “Нар сарны зааг”-аар амилуулан бүтээж чадсан юм.

Бүтээлүүдээ ийн найруулахдаа тэр жаргал, зовлон, баяр, гуниг, санах, хүлээх, хайрлах, хагацахын бүхий л өнгийг сүлж, баялаг өргөн санаа, үл мэдэг атлаа бүтээл бүрээс нь нэвт ханхлаад буй утга уянга, санаанд тодхон, мартагдашгүй дүр дүрслэлээр баяжуулан өгч, сайхан үгсээр амт оруулдгаараа илүү төгөлдөр, чанартай болдог мэт. Ингэж “боож, “болгосон” “Маш нууц”, “Байтагбогд”, “Буруу өрөг” гээд сүүлийн он жилүүдэд жин дарсан цөөнгүй бүтээл түүнийх. Ингэж найруулж чадаж байгаа нь том найруулагчдын эрдмээс суралцаж, тэднээс үг сонссонтой холбоотой тухай “1981 онд театр ажиллаж эхлэхдээ И.Нямгаваа, Л.Лхаасүрэн, Б.Мөнхдорж, Г.Доржсамбуу, Б.Баатар нарын хамаг л сайн найруулагч нартай ажиллаж, муу, сайнаа хэлүүлж, муулуулж, элдүүр минь ханасан гэж боддог” гэж ярьсан байдаг.

-"БАЙТАГ БОГД" БУЮУ ТҮҮХИЙН ҮНЭ ЦЭНИЙГ УРАН БҮТЭЭЛЭЭРЭЭ ИЛЭРХИЙЛЭГЧ-

Тэр түүхээ уншиж, эх орон, газар, шороо, тусгаар тогтнолынхоо төлөө бодол болж, түүнийгээ уран бүтээлээрээ дамжуулан хүргэдгийн нэгэн жишээ нь "Байтаг богд". Түүхээ уншихгүй байгаа залуучуудад үзэх дуртай кино урлагаар нь дамжуулж эх орон, тусгаар тогтнолыг ямархан үнэ цэнээр олсныг, бидний өнөөдрийн дураар орших энэ эрх чөлөөний ард хэчнээн том зориг, тэмцэл байсныг олж хараасай, мартахгүй санаж яваасай гэж хийсэн бүтээл нь үзэгчдийн сэтгэлд өнөөдөр ч халуунаараа байна. "Фантастик" продакшны "Маш нууц", "Байтагбогд", "Маш нууц III" бүтээлүүд бол яах аргагүй түүхийн үнэ цэнийг үзэгчдэд хүргэж чадсан. Үнэхээр ч түүхийг нэг бол хүн өөрөө уншина, үгүй бол үзэх л юм байна. Үзье гээд хайхад кино болсон байна гэдэг л уран бүтээлчдийн гол үүрэг байх. Энэ үүргээ тэд амжилттай ч биелүүлж чадсаныг, хүргэхэд голлон анхаарч, өргөн элбэлцсэн О.Бат-Өлзий найруулагчийн гавьяаг ч энд онцлохгүй байх аргагүй юм.

-Аавынх нь ажил мэргэжил, ээжийнх нь унших эрдмээс эхлэлтэй уран бүтээлчийн зам-

Түүний аав “Тунгалаг тамир”-ын Даржаа баатар, “Ичээнд нь” киноны Тоодгор, “Моторын дуу”-гийн Найдан, “Манай аялгуу”-гийн Өлзий, “Сэрэлт”-ийн сумын дарга, “Хатан баатар” киноны ардын цэрэг зэрэг олон сайхан кинонд дүр бүтээсэн ард түмний хайртай уран бүтээлч МУГЖ У.Осор. Таван охин, таван хүүтэй энэ айлаас салбар бүрт манлайлан ажиллах олон сайхан авьяас билиг дүүрэн мэргэжилтнүүд төрснийг үзэгчид ч андахгүй. Оёдолчин, төгөлдөр хуурч, төгөлдөр хуурын багш, төрийн дархан, морин хуурч, малчин, балетчин, эсгий урлаач, байлдааны онгоцны нисгэгч, хөгжмийн багш, хуульч, жүжигчин, найруулагч гээд цөм өөр өөрсдийн салбартаа гялалзаж буй. Энэ бүхэн ном уншиж хүмүүжсэнтэй нь холбоотойг У.Осор гуайн гэргий О.Ариунгэрэл "10 хүүхдээ мөр бүтэн, гэдэс цатгалан байлгахын зэрэгцээ тархийг нь өлсгөхгүйн тулд хагас сарын цалингаараа ном, сэтгүүл, сонингууд захиалж, хүүхдүүддээ уншуулдаг байсан” гэж хуучилсан нь бий. Ингэж тархи, сэтгэлийг нь цэнэглэсэн болохоор бодож, сэтгэх, мэдрэх нь илүүтэй тэлэн хөгжиж, өнөөдөр урлагт олон сайхан бүтээл төрөх эхлэл болсон аж.

О.Бат-Өлзий уран бүтээлчийн хувьд гэр бүлийн ийм хүмүүжил дээрээ суурилан аавыгаа дагаж, Монгол кино үйлдвэрийн байранд очиж, алтан үеийн ахмад уран бүтээлчдийн бэлтгэл сургуулилт, уран бүтээлдээ ажиллах арга барилыг нь дэргэдээс нь харж өссөнөөр тайз, дэлгэцийн урлагт "сэтгэл алдарчээ". Нэг ёсондоо уран бүтээлч болох хүсэл тэмүүлэл нь аавынх нь ажил мэргэжил, ээжийнх нь унших эрдмээс “ургасан" байна. Тэр аравдугаар ангиа төгсөөд кино драмын ангид шалгалт өгч 400 гаруй хүүхдээс 20-д жагссан ч гуравдугаар шатандаа тэнцэж чадаагүй гэдэг. Тэгээд л хилийн цэрэгт мордож, албаа хаагаад ирэхэд нь аав нь түүнийг Хүүхэд залуучуудын театрт Ардын жүжигчин А.Очирбат уран бүтээлчийн шавиар оруулж байжээ. Ийн дагалдан жүжигчнээр ажиллаж байгаад Соёлын яамны мэргэжлийн комисст шалгуулан жүжигчнээр тэнцэж, олон сайхан дүр бүтээх, бүтээл найруулах аялал нь эхэлжээ.

-ТЭДНИЙ ҮЕ-

Хүүхэд залуучуудын залуухан уран бүтээлч О.Бат-Өлзий Ардын жүжигчин А.Очирбат багшаасаа гадна гавьяат жүжигчин Ц.Готов, Б.Энхтуяа, Л.Цэндсүрэн гээд том уран бүтээлчидтэй хамт тайзнаа гарч байсан гэдэг. Тэднээс мэдээж сурч, мэдэж, үлгэрлэсэн зүйл тоймгүй. Монголын урлагийн олон сайхан уран бүтээлчид яг энэ үед нэгэн үеэрээ "урган нахиалсан" байдаг.

Тэд бол “Үхэж үл болно” киноны Жамухын дүрээс эхлээд “Суварган цэнхэр уулс” киноны байлдагчаар бидний эчнээ танил МУГЖ Ц.Төмөрбаатар, “Тань руу нүүж явна” киноны Дарьсүрэн буюу жүжигчин Л.Нямсүрэн, “Загийн алим”-ын Ханбүргэдийг үзэгчдийн сэтгэлд хоногштол бүтээсэн жүжигчин Н.Зориг, хошин урлагийн нэрт мастер "Яагаад" дуугаараа алдартай жүжигчин Б.Туяа, “Хөдөөгийн баясгалан”-гийн Б.Батзаяа, “Мөнх тэнгэрийн хүчин дор” киноны Чилүгэн Ж.Сүххуяг, хошин урлагийн томчууд болох Г.Дашхүү, Л.Жанчивдорж нар юм. Өөр өөрсдийнхөөрөө урлагт өндийж, дүрээ мөнхөлж, өнөөдөр ч зарим нь уран бүтээлээ үргэлжлүүлсээр яваа.

-"ГАРЫН ТАВАН ХУРУУ", НАНДИН ЭРДЭНЭ" КИНОНД ЗАЛУУ НАСАА МӨНХӨЛСӨН-

Өндөр нуруутай, буржгар үстэй, туранхай залуухан О.Бат-Өлзий эерэг, эсрэг хоёр ч дүрийг дэлгэцэд мөнхөлсөн. "Гарын таван хуруу" кинонд Шагдарын охин Сүрэнг болзоонд урьж, дүү нарынх нь алганы амтыг ч үзэж, гэрт нь уригдахдаа давс ихтэй хуушуур идэж, дүү нараа өлсгөхгүйн тулд аргагүйн эрхэнд зарчихсан ээжийнх нь цамцыг бэлэглэдэг нуруулаг, хүн чанартай залуугийн дүр бол хэн бүхэнд дотно. Сүрэн түүнээс "Чамд ирээдүйн Шагдар болохгүй гэх баталгаа бий юү" гэж асуух ч өөрт нь гаргаж буй сэтгэл, хандлага, үйлдлээс нь түүнтэй суухаар шийддэг. Харин "Нандин эрдэнэ" кинонд хээгүй юм шиг атлаа шунахай нэгний дүрийг чадварлаг бүтээсэн. Тэр тусмаа хөдөөгийн айлын найран дээр хээвнэг төрсөн өдрийн дуу дуулах гэнэ сэрэггүй залуугаас эцсийн амьсгалаа татаж буй хадам ээжийнхээ орны дэргэд үнэт эдлэлийг авахаар сэдэж буй нэгэн болох хувиралтыг тэр чадварлаг бүтээсэн. Үзэгчид түүнийг аль ч дүрээр нь хайрлан үзэх дуртай. Өдгөө харин тэр гүндүүгүй аав, ах, найзын дүрийг үлгэрлэн бүтээж буй. Хүүгийнхээ найруулсан бүтээлүүдэд ч тоглоод буй азтай аав. Залуу найруулагчид аавынх нь туршлага ч том нөмөр нөөлөг болж, хамтран тэд олон сайхан бүтээлийг үзэгчдэд хүргэж байгаа.

-ҮЗЭГЧДИЙН ХАЙРТАЙ ГЭР БҮЛ-

О.Бат-Өлзий гавьяатын гэргий Ардын жүжигчин С.Сарантуяаг бид "Цэц магнай" киноны цэцэн бэрээс эхлээд тоглосон дүр бүрээр нь мэднэ. Хамгийн сүүлд гэхэд "Анна Каренина" жүжгийн Алексей Вронскийн ээж Варягийн дүрээр үзэгчидтэйгээ уулзсан. Мөн жүжигчний ангийн оюутнуудад багшилж, сурсан мэдсэнээ түгээн дэлгэрүүлж буй үйлсийг нь ч андахгүй. Тэрбээр эхнэртэйгээ танилцсан тухай дотно түүх өгүүлдгийг сонсоогүй хүн ховор байх. Гэсэн ч энд мөн цухас тэмдэглэх нь зүйтэй байх. Цэргийн албанд байхдаа тэр анх огт танихгүй эмэгтэйн зургийг сонингоос хараад, мөр зэрэгцэн алба хааж байсан залуучууддаа "Миний гэргий болох хүн" гэж танилцуулж байсан байдаг. Цэргээс халагдаж ирээд театрт ороод удаагүй байхдаа МҮОНРТ-ийн "Баярын мишээл" нэвтрүүлгийг хамтран хөтлөх болсноор танилцаж, уулздаг болсноор гэр бүл болжээ. Өдгөө тэднийг ард түмэн дүр болоод бүтээлээр нь хамтад нь хайрлан хүндэлсээр байна.

БҮТЭЭЛ БҮР НЬ ҮЗЭГЧДИЙН СЭТГЭЛД “АМЬДАРДАГ” О.БАТ-ӨЛЗИЙ

АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.