Засгийн газрын 189 дүгээр тогтоолоор 0.035.мм болон түүнээс нимгэн уутыг хил гаалиар нэвтрүүлэх, үйлдвэрлэх, хэрэглэхийг өнгөрсөн гуравдугаар сард хориглосон.

Нэгэнт өдөр тутмын хэрэглээнд нэвтрээд гэр бүлийн гишүүн шиг болчихсон гялгар уутыг хэрэглээнээс шууд халчихгүй нь тодорхой. Иймээс гялгар уутны хэрэглээг багасгах зорилготой нийлэг yyтыг хэрэглээнээс хасахаар дээрх тогтоолыг баталсан байдаг. Энэ нь бидний өдөр тутамдаа хэрэглэдэг нийлэг уут буюу “Арвын тор”, “Цэнхэр, улаан судалтай уут” юм.

Тогтоол хэрэгжиж эхэлсэн даруйд зах, худалдааны төвүүдэд хяналт шалгалт хийж, худалдагчид даавуун тор авч ирэхийг шаардаж байсан үе саяхан. Гэвч Монголын хууль гурав хоног гэгчийн үлгэрээр нийлэг уутыг хэрэглээнээс халж чадсангүй. Тогтоол гараад хэдийнээ долоо, найман cap өнгөрсөн ч хүнсний дэлгүүр, зах, худалдааны төв, хаа сайгүй өнөөх “Арвын тор", нийлэг уутаа тараасаар байна.

Бид гялгар уутны хэрэглээг багасгах шийдвэр хөрсөн дээр бууж чадсан эсэхийг сурвалжлахаар “Бөмбөгөр” худалдааны төвд өчигдөр үд дундын үед очлоо. Бум бужигнаж, түм түчигнэсэн энэ худалдааны төвд хүрэхэд гартаа тор барьсан хүмүүс нааш, цааш холхилдоно.

Бүгд л мөнөөх хориглосон уутанд хоол хүнс, хувцас бараагаа хийжээ. Худалдааны төвийн гадна талбайд жижиглэнгээр худалдаа эрхлэгчид “Ногоо аваарай, жимс аваарай” хэмээн ам уралдан хашхиралдана. Нийлэг уутанд төмс, лууван зэрэг хүнсний ногоогоо савлан, төрөл бүрээр нь эгнүүлэн өрсөн байв.

Эндээс хэдхэн алхмын цаана самар, жимс худалдаалж байгаа худалдагчаас улаан чавга “Арвын тор”-нд хийлгэж, авч байгаа харагдлаа. Бид худалдагчаас уутны зургийг авч, яриа өгөхийг хүсэхэд уцаарлангуй “Бид хориглосон уут хэрэглээгүй шүү дээ. Энэ чинь илүү сайжруулсан зузаан уут” гээд хажууд байсан гялгар уутаа хаман авч далд хийв. Цааш явсаар худалдааны төв рүү ороход үүдэнд байрлах “Түргэн хоол”-ны газрын урд хүмүүс бужигналдана.

Мантуун бууз, ороомгоо бариултай гялгар торонд хийлгээд алхаж байгаа хүмүүс олон харагдлаа. Худалдагч эмэгтэй хажуудаа өлгөсөн гялгар уутнаас сугалан авч, ширхгийн хоолоо шалмаг гэгч нь торонд хийнэ. Энд нийлэг уутыг хэрэглэхгүй гэдгийг мэдэж байгаа хүн олон боловч, хэрэгжүүлж байгаа нь алга.

Харин “Юун хүн зураг аваад байна. Та нар хамаагүй зураг авахгүй шүү. Зөвшөөрөл байгаа юм уу” гэж хашхиралдах нь хаа сайгүй.

ОРЛОХ БҮТЭЭГДЭХҮҮНЭЭ ТҮЛХҮҮ ҮЙЛДВЭРЛЭЖ БАЙЖ, ХЭРЭГЛЭЭНЭЭС ХАСАХ ТУХАЙ ЯРИХ ХЭРЭГТЭЙ

Худалдааны төв хөл хөдөлгөөн ихтэй. Энэ үеэр бид даавуун тор барьсан нэгэн эмэгтэйтэй таарсан юм. Зургаа даруулахаас татгалзаад бидэнтэй цөөн хором ярилцсан иргэн Л.Жаргал “Нийлэг уутыг хэрэглээнээс хасахыг дэмжиж байгаа. Хуулиараа хориглосноос хойш хэрэглэхээ больсон. Заримдаа хүнсний дэлгүүр, худалдааны төвүүд рүү ороход гялгар уутанд хийгээд өгчихдөг л юм. Би уг нь өөрөө тортой явдаг л даа.

Гэхдээ, сүү, тараг, мах зэрэг шингэн зүйлсийг чинь гялгар уутанд хийхээс өөр аргагүй шүү дээ. Гялгар уутыг орлох бүтээгдэхүүнээ түлхүү үйлдвэрлэж байж, хэрэглээнээс хасах тухай ярих хэрэгтэй. Урьд нь бол сүү, таргаа, бидон саванд хийгээд зөөдөг байлаа.

Нөгөө талдаа энэ чинь эрүүл мэнд, байгаль орчинд их хэрэгтэй зүйл байжээ" гэлээ. "Бөмбөгөр" худалдааны төвийн худалдагч Э.Буддагий "Гялгар уутыг хэрэглэхгүй байх нь зөв. Гэхдээ адв гурван сард хэрэглүүлэхгүй гэчихээд одоо болтол орлох бүтээгдэхүүн гаргаагүй байгаа нь гялгар уутны хэрэглээг халж чадахгүйд хүргэж байна. Тэгээд ч манайд даавуун уутаа бариад худалдаа хийх гээд ирдэг хүн ховор.

Уут савгүй хүний гар дээр нь тавиад явуулалтай биш. Даавуун уутыг ихэвчлэн настай хүмүүс авч явдаг. Анх нимгэн уут хэрэглүүлэхгүй гээд хориглосон.

Сүү, цагаан идээ худалдаалдаг лангуунууд гуравдугаар сард тогтоол нь хэрэгжиж эхэлснээс хойш савтайгаа ирнэ үү гэсэн анхааруулга хадчихсан байсан шүү” гэсэн бол тус худалдааны төвийн худалдагч Б.Оюунцэцэг “Хүмүүс өөрсдөө даавуун тороо барьж ирдэггүй юм. Даавуун уут хэрэглэвэл бидэнд ч гэсэн хэрэгтэй шүү дээ. Бид энэ гялгар уутыг худалдаж авна. Жижиг уутыг нь байнга үнэгүй дагалдуулж өгдөг.

Би хүнсний ногоо зардаг болохоор жижиг гялгар уут байнга хэрэглэдэг. Уг нь манайхан гялгар уут хэрэглэхгүй байх сонирхол их байх шиг байдаг юм. Гэхдээ даавуун тор авч явж хэвшээгүй хүмүүс уутгүй ирэхээр арга буюу гялгар уутанд хийж өгнө шүү дээ. Анх гялгар уут хэрэглүүлэхгүй гээд хууль, тогтоомж нь гарч эхэлж байхад хяналт, шалгалт хийгээд гялгар уутны хэрэглээ арай багассан.

Одоо бол хориглосон гэж байгаа. Ялгаагүй байна. Уг нь энэ уутыг хэрэглэмээргүй байгаа юм. Би өөрөө байнга даавуун тортой явдаг. Даавуун уутыг нэг худалдаад авчихсан байхад угаагаад дахин хэрэглээд явах боломжтой” гэж ярилаа.

Биднийг ийн ярилцаж байхад хажуугийн лангууны худалдагчид “Худалдааны төвийн удирдлагууд биднийг байнга шалгадаг шүү дээ. Одоо бидний хэрэглэж байгаа уутнууд хүнсний зориулалттай, зузаан" гэлээ. Гэтэл төмс, ногоо, сонгино савлан хийж байгаа уут нь өнөө л хориотой нийлэг уут харагдлаа.

ХАМГИЙН ЭРЭЛТТЭЙ НЬ ГЯЛГАР УУТ

Ингээд бид “Бөмбөгөр" худалдааны төвийн хойд хэсэгт байрлах уут, сав, баглаа боодол зардаг бөөний лангуун дээр очсон юм. Энд даавуун уут, гялгар уутыг төрөл төрлөөр нь өлгөжээ.

Тус худалдааны төвийн худалдаа эрхлэгчид ихэвчлэн эндээс гялгар уутаа бөөндөж авдаг гэнэ. Худалдагч Б.Одмаа “Тасалдаг уут урьдынхаасаа арай зузаан болоод үнэ нь нэмэгдсэн. Урьд нь боодлоороо 3,500 төгрөгөөр зарагддаг байсан бол одоо 4,000 төгрөг болсон байх жишээтэй. Гуравдугаар сараас хойш тасалдаг уут зузаан болж ирсэн. Шинээр ирсэн уут нь арай зузаан юм билээ.

Гэхдээ миний бодлоор зузаан, нимгэн ялгаагүй гялгар уут шүү дээ. Хэрэглэхгүй гэж байгаа бол аль алийг нь хориглох хэрэгтэй. Хориглосон гээд байгаа цэнхэр, улаан уутыг хаа сайгүй л хэрэглэж байна. Нууцаар оруулж ирж зараад байх шиг байгаа юм. Энэ зузаан уутных нь үнэ нь нэмэгдчихээр хүмүүс хямд уутаа авах сонирхолтой байна.

Ер нь даавуун уут хэрэглэх хүн цөөхөн. Хамгийн эрэлт ихтэй уут нь гялгар уут” хэмээн ярилаа.

НИЙЛЭГ УУТ ХЭРЭГЛЭХИЙГ ХОРИГЛОСОН ХУУЛИЙН ЗААЛТ ХЭРЭГЖСЭНГҮЙ

Монгол Улсын Засгийн газраас гаргасан “Нийлэг уутыг хориглох хуулийн хэрэгжилт”-д нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хяналт тавьдаг. Уг асуудлыг тодруулахаар тус газарт очсон юм.

Энэ талаар нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын хэвлэл мэдээллийн ажилтан Д.Даариймаа “Нэг удаагийн нийлэг хальсан уутыг хориглох” тогтоол хэрэгжиж эхэлсэн даруйд нийслэлийн есөн дүүргийн хүнсний үйлдвэр, худалдаа, хоол үйлдвэрлэлийн газруудад нийлэг уут ашиглахгүй байх шийдвэр, зөвлөмжүүдийг хүргүүлж ажилласан. Мөн аймаг, нийслэл, орон нутгуудын мэргэжлийн хяналтын 155 улсын ахлах байцаагчийг энэ чиглэлээр танхимын болон онлайн сургалтад хамруулж, хоёр удаа хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан.

Засгийн газрын 189 дүгээр тогтоол хэрэгжиж эхэлснээс хойш 120 ширхэг хальсан уутыг улсын байцаагчийн актаар хураан авч устгуулах арга хэмжээ авсан байдаг. Хяналт шалгалтын ажил тогтмол явагдаж байгаа. Энэ шалгалт хүнсний эрүүл ахуйн төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус шалгалттай хамт явагддаг учраас гялгар ууттай холбоотой хэчнээн зөрчил байгааг одоохондоо хэлэх боломжгүй.

Байцаагчдын шалгалтын дүнг нэгтгээгүй байна. Бид зөрчил илэрсэн тохиолдолд Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10.0.7-д зааснаар арга хэмжээ авч ажилладаг. Үүнээс өөрөөр иргэдийг торгох, үйл ажиллагааг нь зогсоох зэрэг ямар нэгэн хуулийн зохицуулалт байдаггүй. Мөн Зөрчлийн тухай хуулиар торгууль оногдуулах ёстой. Гэхдээ энэ хуульд зарж борлуулж байгаа тохиолдолд торгууль оногдуулах зохицуулалт байхгүй. Тиймээс торгуулийн арга хэмжээ авах боломжгүй.

Иймд бид Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хүсэлтээ БОАЖЯ-нд хүргүүлээд байгаа. Одоогийн байдлаар бид иргэдэд нийлэг уут хэрэглэхгүй байх “хэвшил” суулгахаар ажиллаж байна” гэв. МХЕГ-аас хуулиар хориглосон нийлэг уутыг хил гаалиар оруулахгүй байгаа ч дамын наймаачид нууцаар оруулж ирсээр байгааг энэ үеэр онцолсон юм.