Хэний ном, хэний оюун санааны бүтээл хамгийн сайн нь вэ гэдгийг тогтоож, шүүх шүүлт хаана ч байдаггүй байх. Харин уншигч л тэр бүхнээс өөрөө сонголт хийж, үнэлж дүгнэдэг. Эргэлт.мн мэдээллийн сайт харин хүний оюун санааны торхонд орж, өөрөөр харж, сэтгэхэд нөлөөлөх, мөнхүү бодох, эргэцүүлэх, эрж хайсан асуултдаа хариулт олох, заримыг нь цааш ургуулан бодох монгол зохиолчдын энэ онд гаргасан арван номыг онцолж байна. 

-ГЭСЭР-

     Монголын эртний уран зохиолын ноён оргилын нэг Гэсэр. Эртний уран зохиолоос бид суралцаж зөв төлөвшилтэй зөв хүн болох суурь тавигддаг. Гэхдээ эх зохиолоор нь хүүхдүүд уншихад ойлгохгүй үг хэллэг, асуулт тулгардаг учир уншихад амаргүй. Тэгвэл энэ асуудлыг Монсудар хэвлэлийн газрын “Жангар” редакцаас соргогоор мэдэрч, хүүхдүүд уншихад хялбар байдлаар зохиомжлон найруулсан нь эцэг, эхчүүдийн анхаарлыг татаж, энэ жилийн эрэлттэй номын нэгт зүй ёсоор тооцогдож байна. Ингэхдээ ёс суртахуун, хүмүүжил, хэл ярианы маш чухал бүтээл болохынх нь хувьд үндсэн чиг шугам, утга санааг алдагдуулахгүйгээр гаргасан байна. Гэсэр тууль нь орчлон дэлхий үймээн самуунтай цагт Хурмаст тэнгэрийн хүү Гэсэр амаржуулан төвшитгөхөөр бууж ирээд, муу бүхнийг дарж байгаа тухай өгүүлдэг баатарлаг тууль. Мөн тухайн цаг үеийн домгийн сэтгэлгээ, шашны ойлголт, бэлгэдэл зүй маш ихээр шингэсэн бүтээл юм.

-ТЭДНИЙ СҮҮДЭР БИДНИЙ СЭТГЭЛЭЭС УРТ-

    Г.Аюурзана зохиолчийн бүтээлийг уншигчид хүлээдэг. Тэр бол уншигчдын мөнхийн хүлээлтэд байдаг зохиолч. Энэ ч утгаар түүний шинээр гаргасан “Тэдний сүүдэр бидний сэтгэлээс урт” ном уншигчдын гар дээр тавигдаад удаагүй байна. Тус бүтээл нь хоёр бүлгээс бүтэх бөгөөд дотроо мөн л гэнэтийн санаандгүй явдал, зүүд, зөн билэг, бодол мөрөөдөл, элдэв санаа өрнөнө. Түүний дүрүүд үргэлж ямар нэгэн зүйлд ээрэгдэж, хүлээж, эцэст нь өөрийгөө олж, зарим тохиолдолд олохгүй дуусдаг. Энэхүү роман доторх үйл явдлууд ч мөн адил дүрүүд нь санасан, ганцаардсан, хайсан байна. Мөн энэ номын өмнөх бүтээлээс ялгарах нэг зүйл нь илүү амьтан руу чиглэжээ. Амьтан гэдэг угтаа хүнтэй адил. Амьдрах орчин, гадаад төрх байдлаараа л өөр болохоос бусдаар хүн, амьтан хоёр ижил гэх санааг мөн давхар дэвшүүлжээ.  Тухайлбал, романы дотоод хөтөч гарчгуудад, “Тайлан№1 буюу галуу”, “Нугас профессор”, “ Хараацай”, “Тайлан№3" буюу Хөхөө гэсэн бүлгүүдтэй байна.

-ЦАГААН БОРОО-

      Тулхтай сайн уншигчид зохиолч, нийтлэлч Б.Номичимэдийн бүтээлийг андахгүй. Тэр ч утгаар яах аргагүй сайн зохиолын эрэлд гардаг хүмүүст тэр хамгийн чухал зохиолч. Эртний уран зохиол, түүх соёлоо мэдэхэд тэр онцгой байр суурь илэрхийлэх бөгөөд энэ жил уншигчдад очсон “Цагаан бороо” роман нь мөн энэхүү сэдвийг агуулна. Уг романы дүрүүд нь Засагт хааны долоон хөх чоно гэгдсэн долоон эр байх бөгөөд тэдний адал явдал, түүхээр зохиол өрнөнө. Тэрхүү долоон эр тухайн үед Монгол оронд үерийн ус мэт түрэн орж ирсэн Хятад иргэдийн эсрэг, хятадын пүүсийн мөлжлөгийн эсрэг, Монголд явуулж байсан Хятадын засаг захиргааны бодлогын эсрэг тэмцэж, өөрсдийн оюун бодлыг уралдуулж явсан гэдгийг энэ романд онцолжээ. Угаас бидний мэдэхгүй түүхийн энэ мэт гавьяатай баатар, эрхэм олон бий. Тэднээс таниулж, хийсэн бүтээснийг нь бидэнд мэдүүлдэг зохиолчдын нэг Б.Номинчимэд. Түүхийнхээ гүн рүү орж судалдаг, түүхээ улам илүү мэдэхийг хичээдэг уншигчдад түүний бүтээл ус агаар мэт хэрэг болдог.

-НОХОЙ ДАЛАЙН ЗОМГОЛ

     Оны онцлох номын жагсаалтад багтах нэг ном бол  зохиолч, яруу найрагч, судлаач П.Батхуягийн “Нохойн далайн зомгол” тууж, өгүүллэгийн түүвэр. Тэрбээр шинээр дөрвөн ном хэвлүүлсний нэг нь энэ бөгөөд түүний өгүүллэг, туужууд өөр өөрийн зам мөртэй, мөн өөр өнцөг, санааг илэрхийлдэг. Түүний бүтээл мөн л судлаач, шүүмжлэгч, өгүүллэг, тууж оролддог нэгний анхааралд үргэлж байж байдаг бөгөөд шинэ цаг үедээ хамгийн түүчээ, шилдэг нь байдаг. Энгийн амьдралын хэл, утга санаатай түүний өгүүллэгийн шийдэл, өрнөл, туйл гээд цөм уран нарийн. Тэгэхдээ тэр нэгэд нэгэнгүй урлаж, санаагаа оруулж байж сая нэг номоо хэвлэдэг зохиолч. Энэ жил дөрвөн ч номоороо уншигчдадаа ийн бэлэг барьсан нь түүний уншигчдад том баяр.

-ГОМДОЖ ҮЗЭЭГҮЙ ЮМ ШИГ АМЬДРАХ-

    Болор цомын эзэн, яруу найрагч О.Цэнд-Аюуш энэ онд уншигчдадаа хоёр ч номоор бэлэг барив. Тэрбээр “Гомдож үзээгүй юм шиг амьдрах” шүлгийн ном, “Тас чамайг тасчих болтугай” үргэлжилсэн үгийн хоёр бүтээлийг гаргасан. Түүний хувьд өмнө нь шүлгийн бүтээл хэвлүүлж байснаас өгүүллэгийн ном уншигчдадаа хүргэж байгаагүй. Тэгвэл энэ онд тэр уншигчдадаа ийнхүү хоёр ч бүтээлийг дэлгэлээ. Үүнээс бид түүний “Гомдож үзээгүй юм шиг амьдрах” шүлгийн түүврийг онцолж байна. Шүлгүүд нь эгэл энгийн, үнэн бодит төрхийг голчлон агуулдаг. Элдэв гоё чамин үг хэллэг, зохиомол санаа огт байхгүй. Үргэлж өөрийн мэдэрсэн, алхсан, туулсан бүхнээ тэр илэрхийлдэг. Энэ бүтээл ч бас түүнийх нь нэг дуу хоолой болж, тэр өөрөө яаж амьдрах, ямархан оршихоо боджээ. Тэгэхдээ огтоос гомдож үзээгүй юм шиг явах хариулт олсон гэмээр. Ямар нэгэн байдлаар  гомдож байгаагүй хүн энэ хорвоо дээр нэг ч байхгүй байх. Харин гомдоогүй юм шиг амьдардаг хүн бол бий байх. Түүний зааг ялгааг тэр энэ бүтээлээрээ хүмүүст дэлгэсэн байна.

-ШИНЭ ШҮЛГҮҮД БА MЕIN КАMF-

   Дараагийн нэг онцлох шинэ бүтээл бол яруу найрагч Д.Галсансүхийн шинэ шүлгийн түүврүүд.  Монголын уран зохиолын ерээд оны төлөөлөгчдийн нэг уг зохиолч модернист чиглэлээр уран бүтээлээ туурвидаг нэгэн бөгөөд түүний бүтээлийг шимтэн уншиж, түүний шүлгээр цангадаг нэлээд уншигч бий. Тэгвэл тэр энэ онд  уншигчидаа удаан хүлээлгэсний эцэст хоёр шүлгийн түүвэр хэвлүүлсэн. Түүний шүлгийг зарим нь тэрслүү, этгээд гэдэг бол зарим нь онож хэллээ, ингэж л хурц ширүүн өгүүлэх хэрэгтэй гэх нь ч бий. Тэгвэл бид түүний хэвлүүлсэн хоёр номноос "Mеin каmf" буюу шүлэг бичих гэсэн номыг онцолж байна. 

 -ЦАС БОРОО-

   Цэндийн Доржсэмбэ агсаны бүтээлүүдийг эмхэтгэн "Цас бороо" нэртэй шүлгийн түүвэр гаргасан нь яах аргагүй энэ оны онцлох монгол зохиолчдын номд тооцогдоно. Цас бороо, нар, салхи, ахуй орчныг өөрийнхөөрөө мэдэрч, амт оруулан шүлэглэдэг яруу найрагч бол тэр. Тэр дундаа шүлэг , яруу найраг сонирхдог залууст тэр хамгийн ойр найрагч байсан. Түүний

  "Чамтай норсон бороо

   Жинхэнэ бороо байсан

   Жигүүртэй бороо байсан...гэж шүлэглэх нь хэний ч дурсамжийг хөндөж, хэн нэгнийг гуниглуулах эсвэл сайхан дурсамжаар нь аялуулж чаддагаараа түүний бичлэг бусдаар өөр мэт. Мөнхүү тэр энэ ертөнцийг түр түрээслэн сууж, бүтээлээ туурвиж, охидын гоо сайхан,  ертөнцийн мөн чанар, байгаль үзэгдлийн хувьсал өөрчлөлтийг өөрийнхөөрөө илэрхийлэн бидэнд үлдээсэн. Одоо ч түүний шүлгийн номыг нээн уншихад сэтгэл гэгэлзэж, бодох, санааширах хувиралд ордог. 

-ЗҮРХЭНД АГЧ НАМУР-

     Намар. Бүх зүйл үгүйрэн хоосорч байгаа мэт мэдрэмжийг төрүүлдэг. Амьдралын утга учрыг таних гол улирал бол намар. Амьралд эцэстээ оргүй хоосон, зөвхөн дурсамж л үлддэг гэдгийг намрын улирал хүмүүст илүүтэй сануулдаг. Тэгвэл бидний дунд, бидний л мэдэрдэг намрыг нэгэн залуухан яруу найрагч эмэгтэй өөрийнхөөрөө мэдэрч "Зүрхэнд агч намур" нэртэй шүлгийн түүвэр гаргажээ. Тэр бол  "Тагтаа” хэвлэлийн газрын редактор, зохиолч, яруу найрагч Ц.Дэлгэрмаа.  Хайр, хайраас үүдсэн шаналал, хайрлахын утга учрыг тэр энэ номоор дамжуулан илэрхийлж, мөнхүү хүмүүст өөрөө ухаарсан сургамжаа дайж, зүрхэн доторх мянга мянган намраа тэр энэ намраар гаргасан нь энэ аж. Санаашрах, бодох, хайрлах гээд чухам ямархан орших учраа олохгүй байгаа хүмүүст тэр хариулт болох, заримд нь асуулт тавих номыг ийн хэвлүүлжээ.

 -ТЭНГЭРТ ОЙРХОН ДУУЛЖ ЯВАА ХҮН-

  "Тагтаа" хэвлэлийн газрын орчуулагч, яруу найрагч М.Батбаярын "Тэнгэрт ойрхон дуулж яваа хүн"  хүүрнэл зохиолын номыг бид мөн онцолж байна. Тэрбээр өмнө нь  яруу найраг болон орчуулгын ном хэвлүүлж байсан бол энэ онд өөрийн дурсамж, дуртгалаас үүдсэн хүүрнэл зохиолын номоо өлгийдлөө. Түүний эл ном монгол хэлний яруу баялаг үг хэллэг, дүрслэлээр дүүрэн байх бөгөөд уншсан хэнд ч тэртээд үлдээсэн дурсамж дуртгал нь тодорно. Хүний сэтгэлийн дотор түмэн янзын өрөө тасалгаа бий. Гэвч хүмүүс тэрхүү өрөө бүрээ онгичин уудалж тэр бүр чаддаггүй. Тэгвэл түүний эл бүтээл хүмүүсийг дотоод сэтгэлээ чагнах, бага насаа эргэх, өсөж төрсөн ахуй орчноо эргэн нэг дурсах боломжийг өгч байгаа юм. Мөн хүүрнэл зохиол мөртлөө яруу найраг шиг уран яруу уншигдаж байгаа нь эл ном болон зохиолчийн онцлог юм. Түүний бодож олсон, жин банг нь тааруулсан дүрслэл, зураглал хэн бүхний нүдний өмнө амилж, яг л тийм үйл явдал болж байсан мэт, эсвэл хаа нэгтээ тийм зүйлстэй таарч байсан мэт дотно, ойр мэдрэмж төрүүлнэ.

-ТЭЭГЧ САРУУД-

  Тоорын мод нүцгэрчээ

 Цаг хугацаа идчихжээ, үр минь

Чамд өөр зүйл бий, битгий уйл.

Чиний сонголт 

Цэнхэр алим ч байж болно...хэмээн мөртийг бичсэн яруу найрагч Э.Төгсжаргалын "Тээгч сарууд" номыг бид мөн онцолж байна. Энгийн үг хэллэгтэй мөртлөө илэрхийлэх санаа, сэтгэлгээ нь шинэ содон энэ найрагчийн эл номд өөр содон сонин шүлэг олон багтжээ. Тэрбээр "Гүн утга" уран бүтээлийн нэгдлийн гишүүдийн шилмэл шүлгийн түүврийг 2019 онд “Гүн утга – I” нэртэйгээр уншигчдад хүргэсэн яруу найрагч бөгөөд жирийн амьдрал, хүмүүсийн харилцаа, аливааг өөрөөр харсан бүхэн нь тус номонд шүлэг болон хэвлэгдэж, уншигчдад өөр нэг өнгө, амтыг мэдрүүлж байна.