ОНЫ ОНЦЛОХ 14 НОМ

2023-12-21, 911

Эргэлт.мн мэдээллийн сайтаас энэ онд шинээр “мэндэлсэн” 14 номыг онцлон хүргэж байна.

Онцлох таван ЯРУУ НАЙРГИЙН ном

САРУУЛ ТАЛЫН БОЛЗООГҮЙ УЧРАЛ

Нэрт зохиолч С.Дадшдооровын “Саруул талын болзоогүй учрал” шүлгийн түүвэр уншигч бидэнд хүрсэн нь яах аргагүй сайхан учрал байлаа. “Оосор бүчгүй орчлон”-гоос эхлээд л түүний монгол ахуй, монгол хүний мөс чанар, хайр энэрлийг шингээсэн олон сайхан бүтээлийг нь бид уншсан билээ. Тэгвэл энэ онд түүний шүлгийн түүвэртэй танилцлаа. Тус түүвэрт багтсан шүлгүүдийг утга зохиол судлаач Х.Чойдогжамц сонгож эмхэтгэжээ. Бидний хамгийн сайн мэдэхээр “Мартагдахгүй намар” киноны

“Унаган багын аалиараа

Уулын гөрөөс шиг омголон явлаа

Уулын гөрөөс шиг омголон явтал

Урсгал зөөлөн харцтай учирлаа...” гэх дууны шүлгийг мөн тэр бичсэн билээ.

ОРЧУУЛАГЧ Б.ДЭЛГЭРМАА “ЦААД ЭРГИЙН ДАВЛАГАА”

Саяата Муратагийн “Нэрийн дэлгүүрийн эмэгтэй”, Ким Ионхагийн “Эх орон чинь дуудаж байна” зэрэг бүтээлийн орчуулагч Б.Дэлгэрмаагийн “Цаад эргийн давлагаа” шүлгийн түүврийг мөн онцолж байна. Учир нь, түүний орчуулгыг уншиж байснаас шүлэгтэй нь буюу өөртэй нь бид төдийлөн ойр танилцаж байгаагүй. Өөрийгөө бидэнд ойртуулж, мэдэрсэн бүхнээ хуваалцаж байгаа түүнд баярлалаа. Тус номын редактороор “Тагтаа” хэвлэлийн газрын үүсгэн байгуулагч, яруу найрагч, орчуулагч Б.Баясгалан ажилласан байна. Тус түүвэр нь шүлэг болоод гэрэл зураг хосолсноороо онцлог юм.

Хаа нэгтээ ганцаар суугаад уншихад далайд хүрч, цаад эргийн давлагаа ямархан наашлахыг мэдрэх байх аа.

ЯРУУ НАЙРАГЧ, ОРЧУУЛАГЧ М.БАТБАЯР “МӨНГӨН БУДДА АВСАН ӨДӨР”

Дараагийн онцлох шүлгийн түүвэр бол Үй хуагийн “Амьдрахуй”, Цусаа худалдсан тэмдэглэл”, Чи Зи Жианы “Цасан хөшиг” зэрэг бүтээлийн орчуулагч М.Батбаярын “Мөнгөн будда авсан өдөр”. Тэрбээр өмнө нь “Намрын тэмдэгтүүд”, “Бүгд өөрийн гунигтай”, “Өртөөн дээр хэлэгдэх үгс” зэрэг шүлгийн түүвэр хэвлүүлсэн бөгөөд “Тэнгэрт ойрхон дуулж яваа хүн” хүүрнэл зохиолын номтой. Тус номын эхэнд

“Гадаа цасан шуурга оволзож байхад

Гараад яахнав дээ, та хоёр минь гэртээ амар

Галын ээнэгт сууж гүнгэр, гангар хий

Маналзах цасан шуурга руу одоо хүү нь гаръя

Манай нутгийн тэнгэрт мичид сартайгаа тохиосон нь

Цасны зайцаар ямар вэ үзье...” гэсэн мөртүүд байх бөгөөд уншигчдыг эндээс өсөж төрсөн бага нас, танил дотно ахуй руу нь хөтөлнө.

ЯРУУ НАЙРАГЧ Б.АЛТАНХУЯГ “СҮНСНИЙ НӨГӨӨ ТАЛ”

Утга зохиолын оны шилдэг бүтээл шалгаруулах “Алтан өд”, Г.Сэр-Одын нэрэмжит шагналт яруу найрагч Б.Алтанхуягийн “Сүнсний нөгөө тал” түүвэр хэвлэлтээс гарчээ. Тус номыг “AVDAR” паблишингаас эрхлэн гаргасан бөгөөд номын редактораар яруу найрагч О.Элбэгтөгс, Г.Барсболд нар ажиллаж, орчуулгыг Г.Дэлгэрмаа хийсэн аж.

“Сүнсний нөгөө тал” номын талаар редактор О.Элбэгтөгс “Миний хэлэх гээд байгаа санаа бол яруу найргийг уншиж хүртсэн уншигч оюун санаандаа ямар нэгэн ид шидийг бүтээж, төсөөллийн ертөнцөө бий болгож байдаг, тэрхүү төсөөллийн ертөнцийнхөө дутуу хэсгүүдийг тухайн яруу найрагчийнхаа, эсвэл өөр яруу найрагчийн шүлгүүдээс бүрдүүлэх замаар цогц ертөнцөө сая бүрдүүлдэг. Тэгж цогц ертөнцөө бүтээсэн хүмүүс амьдралыг арай өөрөөр харж чаддаг байх. Ерөөс тийм цогц ертөнцийг бүтээх нь тун ховор. Бүтээж чадсан цөөн хүмүүс нь юуг ч хийсэн бай гайхамшгийг л үлдээдэг нь жам" хэмээжээ.

ЯРУУ НАЙРАГЧ Ц.ДЭЛГЭРМАА “НҮД ЧИНЬ МИНИЙ ТЭНГЭР”

Энэ шүлгийн түүврийн нэр сайхан байгаа биз. Үнэхээр сайхан нүдтэй хүн, тэгээд бүр хайртай хүн тэнгэр мэт тунгалаг, тогтнуун сайхан нүдтэй байх шиг таатай зүйл хаана байна гэж. Ямартай ч энэ нэрийг хараад л энэ номыг унших сан гэж догдол сон. Энэ бол яруу найрагч Ц.Дэлгэрмаагийн ээлжит шүлгийн түүвэр.

Тэрбээр номынхоо талаар “Яруу найраг миний хувьд эрхэм чухаг болохоор, сэтгэлийг долгисуулах атлаа барин тогтоож, гансран давласан усны эрэг мэт өөрийг минь хашин барьж, тэгсэн атлаа эвдэрч сүйрэхгүй асгараад халиад явчихгүй яг өөрөө өөртөө орших шалтгаан болдог болохоор ийнхүү бичнэм. “Нүд чинь миний тэнгэр” ном миний дөрөв дэх шүлгийн түүвэр болон мэндэлж байна. Хүн, байгаль, хайр хэмээх гурван үгийг дотроо тарни мэт шившин байж энэхүү номоо эмхэтгэлээ.” гэсэн юм.

Онцлох таван ОРЧУУЛГЫН ном

ГАБРИЭЛЬ ГАРСИА МАРКЕСИЙН НАМТАР

Хүний амьдрал, уран бүтээл гэдэг “Ойн гүнд юу байгаа бол” гэх хүсэл шиг ямагт сонирхол татаж байдаг зүйл. Гэхдээ хүн бүрийн намтар, уран бүтээл тийм хүсэл төрүүлэхгүй. Өөрт таалагдаж, сонирхож, онцгой гойд мэдрэмж төрүүлж чадсан нэгний мэдэгдэхгүй юм бүхэн шинэ ертөнцийн хаалгыг өмнө минь нээж, тийм нэг үүдээр эмээнгүй мөртлөө догдлон ордог сон. Колумбын алдарт зохиолч Габриэль Гарсиа Маркесийн намтар ном надад яг тийм хүслийг төрүүлж, нээхийн өмнө би дээрх өгүүлбэрийг бодож амжсан юм.

Зарим хүн элдэв зүйл бодолгүй, ямар нэгэн мэдрэмжид уягдалгүйгээр эхний өгүүлбэрээс нь шууд автаад л уншдаг байх. Миний хувьд оршил, өмнөтгөл, “Хэний тухай унших гэж байгаа билээ” гэж бодох нь бий. Маркес гарцаагүй амьдрал болоод уран бүтээлчийнхээ хувьд бидний мэдэхийг хүсдэг зохиолч мөн билээ. Түүний “Зуун жилийн ганцаардал” роман тэргүүтэй шилдэг бүтээлүүд нь энэ хүслийг оргилон бадрааж, өрдөж, суут зохиолч түүнийг бидэнд ойртуулж өгсөн. Хэдийнэ орчуулагдан, түгээгдээд эхэлсэн энэ ой шиг намтрын гүн рүү түүний олон уншигч энэ цаг үед алхан орж байгаа гэдэгт итгэж байна. Юуны урьд Маркесийг 17 жил судалж, түүнтэй уйгагүй ярилцаж, ийм нэгэн эгэлгүй суут зохиолчийн араас тууштай нэхэж, “Намтар”-ыг бичсэн зохиогчид, энэ лут бүтээлийг монголчуудын гар дээр тавьж буй Н.Пүрэвдагва орчуулагчид талархснаа илэрхийлье.

МИНИЙ АМЬДРАЛ КИНО ХАЛЬСАНД

Шведийн алдартай кино найруулагч, зохиолч, продюсер Ингмар Бергманы “Миний амьдрал кино хальсанд” намтар дурсамжийн номыг “Тагтаа” хэвлэлийн газраас орчуулан гаргасан. Энэ бол кино сонирхогч, түүнд дуртай хэн бүхний унших ном юм. Түүний номоос онцлох хоёр эшлэлийг хүргэж байна.

• Кино зохиол бичих нь жүжигчид болон техникийн ажилтнууддаа уртаас урт, элэгсэг дотно захиа бичихтэй адил.

• Би сүсэг бишрэлгүй хүн, сүм хийдэд ч очдоггүй. Бурхан аврал, ангижрал, эсвэл мөнх амьдрал надад хэрэггүй.

А.П. ЧЕХОВ “ЁГТ ӨГҮҮЛЛЭГҮҮД”

А.П.Чехов бол бидний эртний танил, дотно нөхөр билээ. Түүний зохиол бүтээл ямагт бидэнтэй ойр байсаар ирсэн. Тэгвэл энэ онд түүний ёгт өгүүллэгүүдийг орчуулагч Б.Дэмчигдорж уншигчад хүргэсэн юм.

Энэхүү түүвэрт “Баярласан нь”, “Бүтэлгүйтэл”, “Төөрсөн хоёр”, “Дуучин хүүхэн”, “Анюта”, “Савхин гутал”, “Гомдлын дэвтэр”, “Бага дарга Дэлсдэг”, “Үймээн сандраан” гэх есөн өгүүллэг “Хүзүүндээ Анна”, “Ионыч” хэмээх хоёр тууж багтжээ. Эдгээр ёгт өгүүллэг, туужаар дамжуулан тухайн үеийн нийгмийн хүлээлт, хатуу чанд дэг журам хувь хүний хүсэл мөрөөдөлтэй зөрчилдөж буйг харуулсан байна. Улмаар зохиолчийн амьдарч асан XIX зууны Орос улсын нийгэм, эдийн засгийн үнэн бодитой нөхцөл ч эл өгүүллэгүүдэд анзаарагдана. Дүрүүд нь ихэвчлэн баян чинээлэг сурвалжит язгууртнаас авхуулаад ажилчин болон ядуу тариачин зэрэг янз бүрийн анги давхаргын хүмүүс байх агаад улмаар үзэл бодол, ертөнцийг харах өнцөг, юунд үнэ цэн өгч, юуг өндрөөр үнэлж буй нь хүртэл ялгаа зөрүүтэй буйг илэрхийлэх байна.

ФЛОРЕНЦИЙН ШИДЭТ ГҮНЖ

Энэтхэг-Английн зохиолч Салман Рушдигийн “Флоренцийн шидэт гүнж” роман хэвлэлтээс гарчээ.

Тус номыг Мишима Юкиогийн "Алтан асрын сүм", "Нобелийн шагналт өгүүллэгүүд"(Альбер Камюгийн "Үнэнч биш эхнэр", Сартрын "Хана"), Абэ Кобогийн "Элсний хүүхэн", Уильям Фолкнерийн "Эмилид барих сарнай", "Хар инээд", Владимир Набоковын "Утга зохиолын лекцүүд", Самуэл Бэккэтийн "Годоог хүлээх зуур" жүжиг тэргүүт дэлхийн сонгодог зохиол, жүжгүүдийн хөрвүүлэн уншигчдын хүртээл болгосон орчуулагч Ц.Цэнгэл орчуулсан бөгөөд редактораар нь СУИС-ийн хүндэт профессор, зохиолч, яруу найрагч О.Содномпил ажилласан байна. Салман Рушди “Флоренцийн шидэт гүнж” номоо анх 2008 онд Америкт хэвлүүлсэн бөгөөд түүний ес дэх роман юм.

СОФИЙН ЕРТӨНЦ

Софийн ертөнцийг унших бүрд нээрээ би хэн бэ, энэ ертөнц дээр хэрхэн амьдарч байна вэ гээд оршихуй болоод олон асуултыг өөртөө тавьж ирдэг. Зарим хүний хувьд филисофи гүн утгатай мэт санагддаг ч Юстейн Гордерын “Софийн ертөнц”-ийг уншсан хэн ч амархан ойлгож, өөрөөсөө олон асуултын хариуг эрнэ. Философийн түүх ч гэж хэлж уг зохиол нь дэлхий дахинаа 60 хэл рүү орчуулагдаж 40 гаруй сая хувь борлогджээ. Юстейн Гордер 1952 онд төрсөн Норвегийн сэхээтэн, философийн багш тэрээр мөн хэд хэдэн роман, богино өгүүллэг, хүүхдийн номын алдартай зохиолч. Тэрээр ихэвчлэн хүүхдийн өнцгөөс зохиолоо туурвидгаараа онцлог бөгөөд тэдний ертөнцийг мэдрэх торгон мэдрэмжийг судалдгаараа олонд танил байна.

Зохиолч алдартай зохиолынхоо гол дүрээр “Софийн нэрэмжит шагналыг” санаачилж 1997 оноос 2013 он хүртэл байгаль орчны чиглэлээр олгожээ.

Онцлох дөрвөн ХҮҮРНЭЛ ЗОХИОЛЫН ном

Ч.ГАЛСАН “АЯНГАТ ЦАГИЙН ТУУЖ”

Энэ онд тун сайхан тууж нэгээр мэндэлсэн нь Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Чинагийн Галсангийн “Аянгат цагийн тууж”. Анхны зохиол нь “Тува туужууд” нэрээр 1981 онд герман хэлээр хэвлэгдсэн нь одоо таны унших гэж буй “Аянгат цагийн тууж” юм. Зохиол бүтээлээ улс орондоо гаргах гэтэл уран зохиолыг хавчиж боомилдог байсан тэр цагт эх нэрээр хэвлэхийг зөвшөөрөөгүй аж. Тэр ч бүү хэл “Эсэргүү зохиол, эх орноосоо урвасан тууж” гэх мэтээр цуурхал газар авчихсан үе байж л дээ. Герман хэл мэддэг хүнээр уг туужийг хянуулахад асуудалтай үгс гээд 213 үг жагсаачихсан байсан гэдэг. Ингээд монголоор бичээд хол явахгүйгээ мэдсэн зохиолч герман хэлийг түшиглэхээр шийдсэнээр өдгөө 40 гаруй ном бичиж, Олон улсын хэмжээний нэр хүндтэй олон шагналын эзэн болсон юм.

Эдгээрийн нэг нь герман хэлээр зохиолоо бичиж, Дэлхийн утга зохиолын санд хувь нэмрээ оруулсан гадаадын зохиолчдод олгодог Аделберт фон Шамиссогийн шагнал хүртсэн дэлхийн 10 дахь, Ази тивийн анхны зохиолч болжээ.

С.БААТАРЦОГТ “НОХОЙН ЖИГ”

СУИС-ийн утга зохиолын багш С.Баатарцогт “Нохойн жиг” тууж, өгүүллэгийн түүврээ хэвлэлтэд өгсөн байгаа аж. Өнөө мөдгүй уншигчдын гар дээр очих тус номын зохиолч тэрбээр “Салхины үүсэл” жүжгийн түүвэр, “Цохилж эхлэв” , “Цасан хуй” тууж хэвлүүлсэн юм. “Нохойн жиг” тууж "Нохой дагуулсан хүн", "Торгон нэмнээ", "Цасан цувцаа", "Зэрлэг амьтад", "Нохойн зүрх", "Орчих хийгээд үйдэхүйн уй" гэсэн хэсгүүдээс бүрддэг байна.

Ц.ГОНЧИГ “ЦУЛ МӨНГӨН ГҮҮР”

Яруу найрагч Ц.Гончигийн “Цул мөнгөн гүүр” дурсамжийн ном яах аргагүй дурсамжинд хөтөлсөн. Сайхан дурсах, бүр ханатал дурсах өөрөө сайхан. Тэр дурсамжийг нь өөр хэн нэгэнд уншаад дурсамж руу гаа очдог. Дурсамж ингэж дурсамж сэдрээж, хэн бүхнийг санаж, сэрэх, үгүйлэхийн их мананд дагуулдаг. Тэрбээр “.Олсон чулуудаа дурсамжийн цээлд шидэхэд мартахуйн цэл мөсийг цөмлөж чаддаггүй юм гэхэд эрхбиш жингэнэх дууг дуулгаж, жижигхэн цацраг долгис таныг зорино хэмээн итгэмүй” гэсэн. Үнэхээр дурсамжийн минь тэртээгээс жижигхэн цацраг долгис уншигч намайг лав зорин ирсэн.

Ц.ГАНБОЛД "ШУВУУ ЗҮҮРМЭГЛЭХ ЗУУР"

Монголын залуучуудын эвлэлийн гишүүн зохиолч Ц.Ганболдын гурав дахь бүтээл "Шувуу зүүрмэглэх зуур" хүүрнэл зохиолын ном яах аргагүй энэ онд онцлон гарч ирсэн туужийн бүтээл. Зохиолын хэл найруулгын хувьд амттайгаас гадна дүр дүрслэлийн хувьд онцлог. Тус зохиолчийн хувьд "Хээрийн шүүх" өгүүллэгийн номоо 2010 онд, "Цэцүүхэй" туужийн номоо 2017 онд хэвлүүлснийг уншигчид андахгүй. Хүүрнэл зохиол уншихад хамгийн голлох зүйл бол монгол хэлний яруу тансаг хэлээр биежүүлэн бичсэн байдал. Тэр яруу сайханд хөтлөгдөж, зохиолчийн уран сэтгэмж, бодрол, хайр энэрлээр бүтсэн дүрийнх нь тохиол бүрд орж уншина гэдэг сайхан. Гэхдээ зохиол бүр тийм сайхан хөтлөхгүй. Харин Ц.Ганболд зохиолчийн хувьд үнэнхүү яруу тансаг үгсийг түүж, эрж, боловсруулж бичдэг гэдгийг өгүүллэг, тууж нь бэлхнээ баталдаг. "Шувуу зүүрмэглэх зуур" гэх шүлэг мэт нэртэй туужийн номыг уншсан хэн бүхэн дөвийлгөн магтаагүй гэдгийг ойлгох биз ээ.