Францын Ерөнхийлөгч Эммануэл Макрон Монгол Улсад хийсэн төрийн айлчлалынхаа үеэр газрын ховор ашигт малтмалын олборлолт, нийлүүлэлт төдийгүй ОХУ, Украины дайны асуудлаар ярилцжээ. Хирошимагийн “Их долоо”-гийн уулзалтаас Монголыг зорьсон Э.Макрон түүхэн айлчлалаараа хоёр орны хамтарсан тунхаглал гаргаж, Франц Улс цөмийн реакторууддаа ураны шинэ эх үүсвэр олж чадсан гэнэ.

                            Эргэлт.мн мэдээллийн сайт “Тэд бидний тухай” буландаа олон улсын хэвлэл мэдээллийн сайт, агентлагуудад Монгол Улсын тухай бичсэн нийтлэлийг хөрвүүлэн хүргэдэг. Тэгвэл энэ удаагийн дугаартаа Бүгд Найрамдах Франц Улсын Ерөнхийлөгч Эммануэл Макроны Монголд хийсэн төрийн айлчлалтай холбоотойгоор “Mining” сэтгүүл, “Reuters” агентлаг, “Euractiv”-ын мэдээлэлд тулгуурлан тоймлосон Францын “RFI” сайтын нийтлэлийг хөрвүүлэн хүргэж байна.

-ФРАНЦ, МОНГОЛЫН ХЭЛЭЛЦЭЭНИЙ ЦААНА ЮУ ӨРНӨСӨН БЭ-

Франц Улс дэлхийд цөмийн гол тоглогчдын нэг гэж тооцогддог ч түүхий эд, эх үүсвэрийн тал дээр Баруун Африкийн орнуудаас хамааралтай байдаг. Гэсэн ч сүүлийн үед Африк тивд бүс нутгийн хэмжээний улс төр, нийгмийн эмх замбараагүй байдал үүссэн нь Франц ураны эх үүсвэргүй болох вий гэх болгоомжлол төрүүлж байгаа.

Франц Улсын Ерөнхийлөгч Эммануэл Макрон Монголд төрийн айлчлал хийхдээ Монголын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхтэй хамтран гаргасан 18 зүйл бүхий тунхаг бичигт “Улс төр, эдийн засаг, худалдаа, батлах хамгаалах салбарын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх” гэж онцолжээ. Гэхдээ хамтарсан тунхаглалыг сайтар нягталбал, “Зөөвч-Овоо хамтарсан төслийн хөрөнгө оруулалтын хэлэлцээрийг түргэсгэж, намар дуусгах” зорилготойгоор гаргасан гэж болно. Тодруулбал, дээр дурдсан Зөөвч-Овоо нь  Францын “Орано групп(хуучнаар Арева)” болон Монголын Мон-Атом компанийн хамтран хэрэгжүүлж байгаа “Бадрах Энержи” компанийн уран олборлох төсөл юм.

                       Одоогоор БНФУ-д нийт 56 реактор бүхий 18 атомын цахилгаан станц бий. Энэ тоо ирээдүйд нэмэгдэхийн хэрээр Францын уран хэрэгцээ “дийлдэхгүй” болно. Үүгээр ч зогсохгүй цөмийн асуудалтай холбоотой шинэ асуудлууд гарч ирж байгаагийн нэг нь ОХУ, Украины дайн бөгөөд тус дайнаас үүдсэн эрчим хүчний хангамжийн асуудал Францын талыг шаналгаж байгааг хэлье.

-ФРАНЦ БА УРАН-

БНФУ-ын Экологийн яамнаас гаргасан баримтаас үзвэл тус улсын нийт эрчим хүчний хэрэглээний 40 хувийг цөмийн эрчим хүч, 28.1 шатахуун, 15.8 хувийг байгалийн хий, 12.9 хувийг салхи, усан цахилгаан станц зэрэг эх үүсвэр бүрдүүлдэг. Эрчим хүчний нийт хэрэглээнийх нь дийлэнх хувь цөмийн эрчим хүчээс хамааралтай байгаа нь тус улсын ураны хараат байдлыг нэмэгдэхүйц өсгөнө гэж харж байна.

                       “Connaissance des Energies” сайтын мэдээллээр Франц Улс одоогийн цөмийн түлшний хэрэгцээгээ хангахын тулд жилд 8000-9000 тонн уран шаардлагатай. Харин энэ тохиолдолд Франц өөрийн гэсэн ураны ордгүй учир импортод түшиглэхээс өөр аргагүй байдалд хүрээд байгаа юм.

-ФРАНЦЫН УРАНЫ ТӨСЛҮҮД-

Франц “Орано групп” одоог хүртэл Нигер дэх байр сууриа хадгалахыг эрмэлзэж байгаа. 2023 оны тавдугаар сарын 4-ний өдөр тус компани Нигерийн Засгийн газартай ерөнхий түншлэлийн гэрээ байгуулсан. “Орано майниг” компанийн гүйцэтгэх захирал Николас Мэйсийн хэлснээр “Нигер дэлхийн ураны салбарт чухал үүрэг гүйцэтгэж байгаагаа баталсан. Гэвч тус улсын дотоод эмх замбараагүй байдал, үймээн самуун нь чухал үүргийг нь үгүй болгож байгаа” юм. Одоогоор дотоод үймээн самуун, мөргөлдөөнтэй Нигерт Францын цэргийн хүчин байрлаж, ураны уурхайн олборлолтыг хамгаалах үүрэг гүйцэтгэж байгаа.

                   Мөн “Орано групп”-ээс “зууны уурхай” гэж зарлаад байсан Нигерийн Имурарен уурхай одоог хүртэл гацаанд байгаа бөгөөд ТЭЗҮ-ийн ажил хүлээгдэж байна. Үүнээс шалтгаалан Францын Засгийн газраас хөрөнгө оруулж, төслийг санхүүжүүлэх нь эрсдэлтэй байж болох магадлал гаргаад байгаа юм.

“Орано групп”-ийн 2021 онд гаргасан инфографиас үзэхэд Франц ураны салбартаа Нигерээс холдож байна. Харин Нигерээс татгалзаж, дараагийн ураны ажлаа эхлүүлэх газар нь Монгол Улс.

Тайлбар: Зөөвч-Овоо ураны орд

-МОНГОЛЫН БАЙР СУУРЬ-

Франц-Монголын ураны хамтын ажиллагааг шинэ зүйл биш гэж болно. Тухайлбал, “Арева майнз” компани 1997 оноос хойш Монголын Дорноговь аймагт хайгуулын ажилд оролцож байгаа. Мөн тус компанийн хамтран ажиллаж байгаа Зөөвч-Овоо орд нь 54 мянга гаруй тонн ураны баталгаажсан нөөцтэйг Дэлхийн цөмийн холбооноос тогтоож, мэдээлсэн. 2015 онд Франц-Монголын цөмийн хамтын ажиллагаагаараа “Бадрах энержи” хамтарсан компанийг байгуулж “Орано групп”-ийн охин компани “Арева Монгол” 66 хувь, Мон-Атомын охин компани “Эрдэнэс Монгол” 34 хувийг эзэмших болсон.

                “Эрдэнэс Монгол” компани нийт хөрөнгө оруулалтыг 22 жилийн хугацаанд тэрбум евро, хүлээгдэж буй орлого нь 5.5 тэрбум евро байхаар тусгасан. Харин “Орано групп”-ийн танилцуулгад 2021 онд ашиглалтад орсон шинэ олборлолтын туршилтын гэрээг хоёр жилийн хугацаанд хийснээр 20 тонн уран олборлоно гэжээ. Улмаар Монголд төрийн айлчлал хийснээрээ хожсон Францын Ерөнхийлөгч Эммануэл Макрон дээр дурдсан ажлыг түргэвчлүүлж, энэ намартаа багтаан үйлдвэрлэлээ эхлүүлэхээр яарч байгаа аж.