“Улаан толгойт галзуу эр” гэх хочтой Винсент Ван Гог гэж хэн бэ?

Тэрээр 1853 оны гуравдугаар сарын 30-нд Нидерландын Зүндерт хотноо төрсөн бөгөөд уран зургийн карьер нь нэлээн хожуу буюу 27 насанд нь эхэлжээ. Тухайн үеийн зураачид бүгд л гоё сайхан, үнэтэй зүйлсийг зурж байхад улаан толгойт эр л ядуу, жирийн иргэд хийгээд байгаль дэлхий, цэцэгсийг зурсаар байв. Энэхүү хочийг авах болсон шалтгаан нь Ван Гогийн сэтгэцийн эрүүл мэндтэй салшгүй холбоотой. Олон жил хий зүйлс харж, ойр ойрхон хөршүүдийнхээ анхаарлыг татаж байжээ. Гэвч тэрээр сэтгэцийн эмгэгтэйгээ тэмцэж, амьдралынхаа туршид ядуу, бараг үл мэдэгдэх нэгэн хэвээр байв.

 "Урлаг бол амьдралд эвдэрсэн хүмүүсийг тайвшруулах явдал юм".

Винсент Ван Гог

            Гэр бүл болон бага нас

Ван Гог нь сүмийн номлогчийн хүү, зургаан хүүхдийн ууган нь. Нидерландын өмнөд хэсгийн Брабант мужийн нэгэн жижиг тосгонд төрж өссөн. Тэрээр чөлөөт цагаа хөдөө хээр тэнүүчилж, байгалиа ажиглаж өнгөрөөдөг, даруухан, биеэ даасан хүү байсан. 16 настайдаа авга ахынхаа Гааг дахь /The Hague/ урлагийн бүтээл худалддаг пүүст дагалдангаар суралцжээ.

Винсент таван дүүтэй. Хоёр эрэгтэй дүүгийнх нь том нь Теодорус (Тео) Винсент (1857–1891), түүнээс хамаагүй жаахан нь Корнелиус Винсент ( 1867–1900) юм. Харин гурван эмэгтэй дүү нь Анна Корнеля (1855–1930), Элизабет (Лиз) Хуберта (1859–1936), мөн түүний хамгийн хайртай дүү Виллемина (Вил) Жакоба (1862–1941) Винсент нар билээ.

Винсентийн бага насны тухай тийм ч их мэдээлэл байдаггүй. Түүний дүү Элизабет дурдатгалдаа Винсентийг гэр бүл, найз нөхдөөсөө илүү ганцаардлыг эрхэмлэдэг, цэцэг, шувууд, шавжийг хайрладаг, нухацтай, мэдрэмжтэй хүү байсан хэмээн дурссан. Тэрээр сайн сурдаг байсан ч дүүгийнх нь хэлснээр хувцасны сонголт, хооллох зуршил нь түүнийг бага наснаас нь бусдад бага зэрэг хачин харагдуулдаг байсан гэжээ. Винсентийн гэр бүл төдийгүй найз, хамтран ажиллагч гэхэд буруудахгүй нэгэн эрхэм бол түүний дүү Тео юм. Тэрээр ахыгаа үхэн үхтэл нь тэжээсэн гэхэд болно. Дүү нь л түүнийг анх ятгаж урлагийн амьдрал руу хөтөлснөөр барахгүй 10 гаруй жилийн турш ахынхаа амьдралд түшиг тулгуур болжээ.

Тэрээр гэр бүлийнхээ цорын ганц Винсент ван Гог байгаагүй юм. Түүний ахыг нь Винсент Ван Гог гэдэг байсан бөгөөд нас барснаар удаах хүүхдэдээ уг нэрийг дахин өгчээ. Хожим ахынхаа булшийг эргэхээр очихдоо өөртөө нь яг адилхан нэртэй булшийг харж, энэ нь сэтгэл зүйд нь маш хүндээр нөлөөлөөд зогсохгүй хэн нэгэн хүнийг орлохоор л төрсөн мэт мэдрэмжийг өгч, дутуугийн мэдрэмжтэй болгосон гэдэг.

"Хүмүүсийг хайрлах шиг жинхэнэ урлаг гэж үгүй".

Винсент Ван Гог

            Урлагийн амьдрал

1880 оны намар Ван Гог Брюссель рүү нүүж, зураач болохоор шийджээ. 1885 онд тэрбээр анхны гайхамшигт бүтээл гэгддэг "Төмс идэгчид" зургаа эхлүүлсэн юм. Тухайн үеийн Франц Улсын байдал болон импрессинтзм үзлээс болоод түүний анатомийн хувьд гажуудсан, бүүдгэр бараан зургийг сонирхох хүн даанч байсангүй. Гэсэн ч Винсент Ван Гог тосон 860 зураг, усан будган 1300 гаруй нооргоос бүрдсэн 2100 гаруй бүтээл туурвижээ. Түүний хэд хэдэн зураг өдгөө дэлхийн хамгийн үнэтэй зургуудын нэг болсон. Тухайлбал, “Цахилдаг цэцэг” 53.9 сая ам.доллароор дээд амжилт тогтоосон бол “Доктор Гачетын хөрөг” 82.5 сая ам.доллароор зарагдсан байна. Түүний амьдадаа зарсан ганц зураг бол "The Red Vineyard" бөгөөд хамгийн сүүлийн зураг нь "Wheatfield with crows" юм. Гэсэн ч түүний нэр алдар нь насан өөд болсных нь дараа л дэлхий дахинаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн нь харамсалтай.

"Хэрэв чи дотроо "Чи зурж чадахгүй" гэж хэлэх дууг сонсвол ямар ч тохиолдолд зүгээр л зур, тэгвэл тэр дуу чимээгүй болно".

Винсент Ван Гог

            Найз нөхөд

Хэтэрхий ганцаардмал, зожиг тэрээр хүнтэй үг дуугарах нь байтугай, нүд рүү нь ч харж чаддаггүй байсан. Түүний амьдралд ганц л найз байсан нь Пол Гоген юм. Винсент Гоген рүү удаа дараа захидал явуулж гэртээ урьсан нь тэдний нөхөрлөлийн эхлэл байлаа. Найзууд анхандаа их л сайхан байлаа. Нэгнийхээ зургийг зурж, идэж ууж, эмсийн хүрээлэн орно, хамт хүртэл амьдардаг боллоо. Винсент дүүдээ бичсэн захидалдаа түүнийг  “Гоген надад төсөөлөх хүч, урам өгдөг бөгөөд тэдгээр төсөөллийн зүйлүүд нь нууцлагдмал шинж чанарт автуулдаг” гэж бичсэн байжээ.

Харамсалтай нь найзуудын нөхөрлөл тийм ч удаан үргэлжилсэнгүй. Тэд маргалдаж, эцэст нь Гоген түүнийг орхин явснаар нөхөрлөл нь дуусгавар болов. Түүнийг явахад Ван Гог их л дургүй байжээ. Яг л тэрхэн агшинд түүний толгой доторх дуу хоолойнууд нь тэсэхийн аргагүй болгож, сахлын хутгаараа зүүн чихнийхээ омгийг тэр чигт нь тайрахад хүргэсэн юм. Тасарсан чихнийх нь тухайд яг юу болсон нь тодорхойгүй боловч гэрээсээ гарч яваад янхны газрын Ричерд хэмээх бүсгүйд өгсөн гэх таамаг бий.

Винсентийг нас барсны дараа Феликс Рэй түүний чихийг судалж Ирвинг Стоун руу илгээсэн захидал, (Винсент ван Гогийн зүссэн чихний зураг) 1930 оны наймдугаар сарын 18, Калифорнийн их сургуулийн Банкрофт номын сан, Беркли.

Гэхдээ Гоген орой нь дахин ирсэн бөгөөд шар байшингийн гадна тал энд тэндгүй цусаар будагдсан байв. Тэр Ван Гогийг амьсгалж байгааг хараад тайвширч, цагдаад “Өөрийг нь ирснийг битгий хэлээрэй” хэмээгээд эргэлт буцалтгүй үүрд явсан юм.

            Сэтгэцийн асуудлууд

Тэрээр нэг хүнд дэндүү ахадсан гэмээр хувь тавиланг туулсан. Түүний туулсан өвчин, сэтгэцийн асуудлуудыг жагсаавал:

• Хоёр туйлт эмгэг (Хэт амархан баярлаж, эсвэл гуниглах)
• Чихэнд хий юм сонсогдох, цуурайтах
• Шизофрени
• Хоол боловсруулах системийн доголдол
• Нойргүйдэл
• Тэмбүү
• Хяналтгүй зурах хүсэл
• Архидалт
• Турпентины хордлого зэрэг багтана. Үүнээс болж тэрээр сэтгэцийн эмнэлэгт амьдралынхаа сүүлийн жилүүдийг өнгөрөөсөн.

1889 оны тавдугаар сард тэрээр сайн дураараа Сент-Реми дэх Сент-Пол-де-Маузолийн сэтгэцийн эмнэлэгт хэвтжээ. Эхэндээ энэ нь түүнд тайвшрал өгч байлаа. Харин уран зураг нь түүний сэтгэцийн эмгэгийг арилгах хамгийн сайн арга байсан ч зурах боломжгүй болж, үүнийгээ хүлээн зөвшөөрөхөд тун хэцүү санагдаж эхлэв. Юу ч хийхгүй байх нь Винсентийг тэвчихийн аргагүй болжээ.

Винсент дахин сэтгэцийн шинэ хямралд өртөөгүй тул эдгэрэх найдвар нь нэмэгджээ. Гэвч долдугаар сард бүх зүйл дахин буруугаар эргэлээ. Тэрээр зураг зурж байхдаа шинэ сэтгэл гутралаа анзаарч эхлэв.

Түүний хуучин нөхцөл байдал эргэж ирсэн нь Винсентийг айдастай, өөртөө итгэлгүй болгосон. Бүрэн эдгэрнэ гэсэн итгэл найдвар нь ор мөргүй алга болов.

            Сүүлийн сарууд

Винсент сэтгэцийн эмнэлэгт улам бүр дургүй болсоор, аль болох хурдан явахыг хүсэж эхэллээ. Жилийн дараа буюу 1890 оны тавдугаар сард тэрээр Францын хойд хэсэгт орших Ауверс руу явав. Тэнд тэрээр Парист амьдардаг дүү Теотойгоо илүү ойр байх боллоо. Мөн эмч Гачет түүнд анхаарал тавихыг хүсэв. Тэр өөртэй нь маш адилхан харагддаг байсан тухай дүү Теодоо хэлж байжээ.

Винсент тавдугаар сарын 20-нд Ауверсд ирсэн даруйдаа эмчтэй уулзаж, гэрт нь тогтмол очдог боллоо. Гачет эмч Винсентийг эмчлэх санал тавиагүй ч түүнтэй удаан ярилцаж, уран зураг зурахыг нь урамшуулсан байна. Гачет урлагт дуртай нэгэн байжээ. Тэрээр Винсентэд сийлбэр хийхийг зааж өгсөн бөгөөд ингэснээр Гачет эмчийн хөрөг зураг бий болсон юм. Винсент Ауверс дахь дээврийн хөндийн жижигхэн өрөөг Раву гэх гэр бүлээс хоногийн 3.5 франкаар түрээслэв. Тэрээр доод давхарт байрлах “Зурагчны өрөө”-г ашиглан зураг зурж, зургаа хадгалах болжээ. Равугийн гэр бүл түүнийг өдөр бүр зургийн хэрэгслээ аваад ойр орчмын тариалангийн талбайг зурахаар явахад нь дасал болов. Винсент орой нь дэн буудалдаа ирээд уртаас урт захидал дүү Теодоо бичихээр үзгээ авна.

Долдугаар сарын 27-ны өдөр ердийнхөөрөө тариан талбай руу явж, 21:00 цагийн орчимд ирэхдээ цээжин тус газраа сумны шархтай ирэв. Раву түүнээс юу болсныг нь асуухад "Би өөрийгөө алах гэж оролдсон юм" хэмээн хариулсан байна. Маргааш өглөө нь Тео мэдээд Парисаас түүн рүү яаран ирэхэд Винсент ухаантай байсан бөгөөд ах, дүүс сүүлийн удаа ярилцлаа. Дараа нь Тео ээждээ захидал бичив. "Винсент “Би явмаар байна” гэж хэлээд нэг цагийн дараа тэр хүслээ биелүүллээ. Амьдрал түүнд маш их хатуу хандлаа” хэмээжээ. Дараа шөнө нь урлагийн түүхэнд хамгийн том нөлөө үзүүлсэн эрхэм таалал төгссөн юм.

            Оршуулах ёслол

Оршуулгын ёслол долдугаар сарын 30-ны лхагва гарагийн 15:00 цагт сүмийн хашаанд уй гашууд автсан Теогийн удирдлага дор өрнөв. Ёслолд Парисаас найз нөхөд, Равугийн гэр бүл, хөршүүд болон Ауверс дахь Винсентийг таньдаг тосгоныхон иржээ. “Ван Гогийн булш Ауверсын оршуулгын газрын үүдэнд ойрхон, буудайны талбайн дундах нарлаг газарт" гэж Тео эхнэр Жодоо бичсэн байдаг.

Винсентийн булшны газрын 15 жилийн хугацаатай түрээсийн хугацаа 1905 онд дуусаж, шарилыг шилжүүлжээ. Хожим 1914 онд Тео Ван Гогийн эхнэр түүнийг дүүтэй нь хамт дахин оршуулсан юм.

"Уйтгар гуниг үүрд үргэлжлэх болно".

Винсент Ван Гог

Б.Сувданцэцэг