Монгол Улс лити, кобальт, никел зэрэг газрын ховор элементийн хайгуулаа өргөжүүлэх томоохон ажлууд хийж эхэллээ. Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн анхаарлыг ихээр татах болсон газрын ховор элементийн нөөц Монголд бий. Тэгвэл тус улс үүнтэй холбоотойгоор энэ салбарыг хоёр дахь томоохон уул уурхайн гарц болгон ашиглаж, хайгуулын ажлуудыг эрчимжүүлэхийн тулд олон улстай холбогдож, нийлүүлэлтийн сүлжээгээ төрөлжүүлэхээр шийджээ.

                    Эргэлт.мн мэдээллийн сайт “Тэд бидний тухай” буландаа олон улсын хэвлэл мэдээллийн сайт, агентлагуудад Монгол Улсын тухай бичсэн нийтлэлийг хөрвүүлэн хүргэдэг. Тэгвэл энэ удаагийн дугаартаа “Nikkei Asia” сайтад нийтлэгдсэн Монголын газрын ховор элемент болон энэ төрлийн газрын баялаг дахь олон улсын сонирхлын талаар бичсэн нийтлэлийг хөрвүүлэн хүргэж байна.

-ОЛОН УЛСЫН ГАЗРЫН ХОВОР ЭЛЕМЕНТИЙН СОНИРХОЛ БА МОНГОЛЫН НӨӨЦ-

Дэлхийн их гүрнүүд газрын ховор элементийн эрэл хайгуул хийж байна. Дэлхий дахинд цэвэр эрчим хүчний шилжилт хүчээ авч байгаа энэ үед цэвэр эрчим хүч болон цахилгаан тээврийн хэрэгслийн дэд бүтцийн гол бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн эрэлт нэмэгдэж байна. Үүний үр дүнд лити, кобальт зэрэг газрын ховор ашигт малтмалаар баялаг улс орнууд дэлхийн тавцанд хүчээ авснаар геополитикийн шинэ хэлбэр тогтож байна гэж ажиглагчид үзжээ. Одоогийн байдлаар АНУ, Европын холбоо, Орос, Хятад зэрэг хүнд жингийн тоглогчид Латин Америк, Африк болон бусад хөгжиж буй бүс нутгийн засгийн газруудыг өөртөө татахаар өрсөлдөж байна. Саяхан “BloombergNEF”-ийн мэдээлэлд үндэслэн “South China Morning Post” сонинд Бээжин хэдийнэ дэлхийн ховор элемент, бал чулууны зонхилох үйлдвэрлэгч болсон талаар мэдээлжээ. Дэлхийн улс орнууд цэвэр эрчим хүчний салбараа хөгжүүлэхийн тулд БНХАУ-ын ханган нийлүүлэлтийн сүлжээнд найдаж байна гэсэн үг юм. Тоглолтоос харьцангуй хоцорсон ч АНУ одоо Хятадын ханган нийлүүлэгчдээс хамааралтай байдлаа зогсоож, цэвэр эрчим хүчний өрсөлдөгч болохын тулд  хүчин чармайлт гаргаж байна. Гэхдээ энэ  нь  тийм ч амар биш гэдэг нь батлагдсан.

                            АНУ Хятадын нөлөөллөөс ангид газрын ховор элементийн шинэ зах зээлийг эрэлхийлж буй. Барууны орнуудын газрын ховор элементийн худалдааны томоохон хэлэлцээр нь Вашингтоны  хоёр том өрсөлдөгч болох Орос, Хятад хоёрын хооронд хийгдэж байгаа юм. Өнгөрсөн сард АНУ-аас өндөр албан тушаалтнууд Монголд айлчилж, газрын ховор элементийн худалдааны харилцааг эхлүүлэх оролдлого хийсэн. Металл, ашигт малтмалын баялаг нөөцтэй Монгол Улсыг нэгэн цагт “Minegolia” хэмээн нэрлэж байсан билээ. Саяхан “Scientific American” сэтгүүлд "АНУ улс орнуудад нөөц баялгийнхаа төлөө илүү сайн тохиролцоо хийх болно" гэжээ.

Цөөн үгээр АНУ-ын зүгээс Монголд хэлж байгаа зүйл бол “Бээжин юу ч хийж чадна, гэхдээ Вашингтон илүү сайн хийж чадна”  гэдэг байр суурь юм.  АНУ-ын одоогийн кампанит ажлын цорын ганц субъект нь Монгол Улс биш юм. Фернандес мөн өнгөрсөн онд Өмнөд Африк, Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс, Мексикт айлчилсан. Үүний зэрэгцээ АНУ литийн үйлдвэрлэлийн хүчин чадлаа нэмэгдүүлж байна. Олон улсын эрчим хүчний агентлаг (ОУЭА) дэлхийн хэмжээнд 2023 он гэхэд 107 гигаватт (ГВт) шинэ сэргээгдэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлж, түүхэн дэх хамгийн том үнэмлэхүй өсөлт болж, дэлхийн нийт хүчин чадлыг 440 ГВт-аас дээш хэмжээнд хүргэхээр төлөвлөж байгааг мэдээлсэн. Үүний зэрэгцээ, цахилгаан автомашины борлуулалт энэ онд "тэсрэхүйц өсөлт" үзүүлж, 35 хувиар  нэмэгдэж, 14 саяд хүрэхээр байна.  “Popular Mechanics” сэтгүүлийн нэгдүгээр сард гаргасан тайланд “2030 онд цахилгаанжсан эдийн засагт 250-450 мянган тонн лити хэрэгтэй болно. Харин 2021 онд дэлхий 105 мянган тонн биш, ердөө 105-ыг л үйлдвэрлэсэн байна. Иймээс АНУ болон түүний өрсөлдөгчид газрын ховор элементийн шинэ нөөцийг яаралтай хөгжүүлэхгүй бол уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг амлалт биелэхгүй байх,  дэлхийн шинэ эдийн засагтай хөл нийлүүлэхгүй  байх эрсдэлтэй тулгараад байна.

-МОНГОЛ УЛС АЛЬ ОРОНТОЙ ХАМТАРЧ АЖИЛЛАХ ВЭ-

Монгол Улстай стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын салбар дахь хамтын ажиллагаагаа дэмжин ажиллах саналыг өмнө нь хэд, хэдэн улс илэрхийлж байсан. Тухайлбал, 2022 оны аравдугаар сарын 14-нд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Холбооны Бүгд Найрамдах Германы Улсын Канцлер Олаф Шольцын урилгаар тус улсад айлчлал хийсэн. Уг айлчлалын үеэр Монголоос  зэс, газрын ховор элемент худалдаж авах талаар яригдсан байдаг. Мөн 2023 оны гуравдугаар сарын 16-нд Канадын Торонто хотноо болсон “Олон улсын эрдэс баялгийн хайгуул, олборлолтын чуулга уулзалт-2023” үеэр  АНУ Монголтой газрын ховор элемент, баттерейн түүхий эдийг худалдаж авах сонирхолтой байгаагаа илэрхийлсэн.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн урилгаар 2023 оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд төрийн айлчлал хийсэн Бүгд Найрамдах Польш Улсын Ерөнхийлөгч Анджей Дуда бөгөөд газрын ховор элемент, онцгой чухал ашигт малтмал олборлох, хайгуул хийхэд хамтрах сонирхолтой байгаагаа мөн илэрхийлсэн байдаг.

2023 оны тавдугаар сарын 21-нд  Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн урилгаар Бүгд Найрамдах Франц Улсын Ерөнхийлөгч Эммануэл Макрон Монгол Улсад төрийн айлчлал хийсэн. Улмаар Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх аравдугаар сарын 10-14-ний өдөр Бүгд Найрамдах Франц Улсад төрийн айлчлал хийсэн. Энэ үеэр  Франц Улсын Геологи уул уурхайн судалгааны товчоо, Францын геофизикийн ерөнхий компани болон Монголын үндэсний геологийн алба хоорондын эрмэлзлийн захидалд хоёр улсын төлөөллүүд гарын үсэг зурсан юм.

                          Одоогоор газрын ховор элементийн салбарт дээрх улсуудаас  БНСУ, Франц Улсын Монголтой хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа бусдаасаа илүү түвшинд буй. Түүнчлэн жил ирэх бүр гадаадын хөрөнгө оруулагчдын төвлөрөх бизнесийн гол салбар нь газрын ховор элемент болох хүлээлттэй байгаа юм.