Монголд шүүх шударга үйлчилдэг үү, шүүх засаглал хараат бусаар хөгжиж чадаж байгаа юу. Зөвхөн хуульд захирагдаж, хуулийн дагуу үйл ажиллагаа явуулах ёстой шүүхийн байгууллага шударгаар ажиллаж чадахгүй, шүүх засаглалд маш том хонгил үүсчихсэн гэх шүүмжлэл олны дунд бий. Төрийн эрх барих дээд байгууллагууд шүүгчид нөлөөлдөг, эрх бүхий өндөр дээд албан тушаалтан, улстөрчдийн захиалгыг шүүгч нар биелүүлдэг гэх асуудлууд шүүхийн нэр хүндийг унаж, иргэдийн итгэл улам бүр буурсаар байгаа.
Шүүх нь хуралдаж чадахгүй, нэг талыг баримталсан, хуулийн цоорхой ашиглаж, бусдад давуу эрх олгож, хэрэг хянан шийдвэрлэдэг хэмээх олны шүүмжлэл чихэнд дасал болоод уджээ. Угтаа бол Монголын шүүх засаглалд зангаргатай, туйлбартай байдал үгүйлэгдэж буй. Шүүх ямар байх нь зөвхөн шүүгч нараас л шалтгаална. Ёс зүй, сахилга хариуцлага, боловсрол, ур чадвар гээд олон шаардлага шүүгчид тавигддаг. Монгол Улсад шүүх байгууллагын 500 гаруй ажилтан, шүүгч бий гэдэг тоон мэдээ бий. Эдгээрээс шүүгч нар авлига албан тушаалын хэрэгт буруутгагдаж, хуулийн байгууллагаар шалгуулж байсан хэргүүд ч цөөнгүй гарч байлаа.
Тухайлбал, 2019 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зарлиг гаргаж нэр бүхий 17 шүүгчийг бүрэн эрхээс нь түдгэлзүүлж байсан удаатай. Эдгээр нэр бүхий шүүгчдийн найм нь Салхитын мөнгөний ордны хэрэгт холбогдсон байдаг. Хэдийгээр эдгээр 17 шүүгчийн найм нь албан тушаалдаа буцаан томилогдсон ч олонх нь хууль зөрчсөн нь батлагдаж, хуулийн дагуу хариуцлага хүлээж буй.
Түүнчлэн саяхан өмгөөлөгч Б.Баасанцогтоос шүүгч нар мөнгө авдаг гэх баримт олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр ил болсон билээ. Уг баримтад өмгөөлөгч Б.Баасанцогт нь 2017 оны есдүгээр сараас 2021 оны нэгдүгээр сарын 27-ныг хүртэлх хугацаанд нэр бүхий 11 шүүгч, шүүхийн ажилтнуудын данс руу 47 220 000 төгрөг шилжүүлсэн гэдэг.
Тодруулбал, Хан-Уул дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Бүүвэйбаатарын Мөнхбаяр, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Цогийн Одмаа, Баянгол, Хан-Уул дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Дэмчигийн Энхцэцэг, Жамсранжавын Эрдэнэчимэг, Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Загдаагийн Болдбаатар, Баянгол, Хан-Уул дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн ажилтан Ганбаатарын Зулаа, Баянгол, Хан-Уул дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд ажиллаж байсан Золзаяагийн Ууганзаяа, Улсын Дээд шүүхэд ажиллаж байсан Төмөрхуягийн Батдорж, Баянгол, Хан-Уул дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн ажилтан Энхбатын Дарханцэцэг, Улсын Дээд шүүхийн ажилтан Наранцогтын Мөнхтулга, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн ажилтан Гэрэлээгийн Галдандагва нарт тус тус мөнгө шилжүүлсэн гэх баримт олон нийтэд ил болсноор шүүгч нар эрх мэдэл бүхий албан тушаалтнаас авлига, хээл хахууль авдаг гэх ойлголтыг олон нийтэд улам мэдрүүлсэн гэж болно.
УИХ-ын намрын чуулганаар Шүүхийн тухай багц хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Хоёр парламент дамнан хэлэлцүүлж, хамгийн олон цагаар хэлэлцэн баталсан гэх энэ хуулийн шинэчлэлээр шүүхийн байгууллага хараат бусаар ажиллах эрх зүйн орчныг бүрдүүлсэн хэмээн хууль санаачлагчид онцолж байгаа юм. Шүүхийн тухай хуулийг хэлэлцэж байх явцад олон санал шүүмжлэл гарсан бөгөөд Монголын шүүх засаглалд улс төрийн нөлөө маш ихээр ордог гэх маргаан ч нэлээд өрнөсөн. Харин хуулийн шинэчлэлээр хуулийг хэрэгжүүлэгч шүүгч нарыг сахилгатай, хуулиа дагаж мөрддөг хариуцлагатай болгож чадсан эсэхийг харах л үлдлээ.
ХУДАРГАГҮЙ ШҮҮХ, ХУНШГҮЙ ЗАСАГЛАЛ |
|