ЭЭЖТЭЙГЭЭ СУМЫН НААДМААР...

Д. Бямбасүрэн:
Монголчуудын амьдрал- Тэмдэглэл

2025-07-11, 824

Аав, ээж, ахтайгаа сумынхаа 100 жилийн ойн баяр наадмыг үзлээ, өнгөрсөн жил. Бид Завхан аймгийн Сантмаргац сумын уугуул улс.

Аав, ах хоёр морь унана, тийм ч найз нөхөд, ангийнхан гээд тусдаа явсан болохоор ээж бид хоёр л наадмын талбай тойрч, баяр наадмын нээлт үзэж, хуушуур идэж баярласан юм. Ээж минь нутгаасаа гараад очоогүй удсан болохоор таарсан хүн бүртэй л мэнд мэдэж, золгоно. Наадамд өмсөхөөр зориулж авсан цагаан дээлнийх нь бүсэлдэг болон хормой хэсэг нь үрчийгээд, тод өнгөтэй болохоор юуханд ч толбо болчих гээд ээжийг сандраана. Гэсэн ч хэзээнээс овор бага, биеэ тэвхгэр авч явдаг зангаараа инээмсэглээд л товолзтол алхана. Хөнгөн шингэн ч гэж жигтэйхэн.

Ээж бас их тэвчээртэй, туйлбартай нэгэн. Наадмын нээлт үзэх ч юм уу бөх үзэхээр асар дотор суусан л бол мөд босохгүй. Яг л нам суугаад л үзэж дуусгана. Мөн юмны голыг нь их сайн олж ярьна. Бөх үзэж байснаа “Манай сумын тэрний хүү юм байна. Гэхдээ тэр л арай барилдахаар шинжтэй юм байна” гэхчлэн шинжиж, надтай яриа өрнүүлнэ. Би хариуд нь “Манай ангийн хүүхэд. Барилдаад удаж байгаа юм аа” гэхээр, “Энэ жил лав нэг их гавихгүй бололтой” гэхчлэн ярьна. Энэ бидний ярианы нэгээхэн хэсэг л болохоос танихгүй хүн байхгүй сум, тэгээд хол, ойроос цөм ирцгээсэн сумын наадам үзэж суугаа улс юу эс ярих вэ. Хүмүүсийн өмссөн наадмын гангараа ч яриад амжсан.

Ээжтэйгээ би тогтвортойхон наадам үзэж бараг л суугаагүй шиг. Хэдийгээр би есдүгээр анги хүртлээ сумын наадам алгасахгүй үзсэн ч ээждээ ч гүйцэгдэхгүй тал тал тийш тарж, юун ээж, аавтайгаа асарт суух, найзуудтайгаа л наадмын талбайгаар хэсэж, зайрмаг, хуушуур эргүүлдэг байлаа. Том болсон хойноо ч ихэнх зүйлд төвөгшөөж, "Та дүүтэй явчих" гэдэг ч юм уу аль болох сугараад л үлдчихдэг байсан. Ийн бодож суутал сэтгэл хачин их үймэрч, “Би ээжтэйгээ тогтон сууж наадам үзээд, мөнхүү хань болоод хамгийн их аз жаргалтай яваа хүн юм байна шүү дээ” гэж бодогдоод ирсэн. Бидэнд оногдож байгаа цаг хугацааны нэгээхэн гэрэлт мөч яах аргагүй тэр байсан. Одоо эргээд бичээд суухад, эрхгүй гэгээн дурсамж зүрх сэтгэлд хөвөрч, өөрийн эрхгүй баяр төрж байна.

Манай ээж хүүхэд шиг гэгээн бодолтой, хэлэх үгээ хэнээс ч эмээхгүй шулуухан хэлчихдэг атлаа дорхноо эргээд мартчихдаг цайлган эмэгтэй. Ажилч хичээнгүй, юунд ч махруу атлаа хөгжилтэй юм ярьж биднийг инээлгэн, эрхлүүлдэг сэн. Сумынхаа 100 жилээр би ээжийнхээ бөөрөнд ёстой чиг эрхэлж явсан даа. “Ээж хоёулаа одоо нуур явья” гээд л овоо хэр газар алхуулчихна. “Таны хөл өвдөж байна уу. Дариа ах машинтайгаа яваа байх, дуудах уу” гэхээр. “Зүгээр ээ. Харин ёстой сайхан байна” гэнэ. Эрэг дээр нь тоглож өссөн Холбоо нуурынхаа хөвөөнд очлоо бид хоёр. Ээж энэ нуурын зүлгэн дээр мөн ч олон удаа юм угааж, хатаасан сан. Ээжийг юмаа угааж байхад бид усанд шумбана. Ээж үе, үе “Цаашаа лав явж болохгүй шүү. Наана л ороорой” гэж сануулна. Тэгэхэд ээж минь 30 гаруйхан настай залуухан эмэгтэй байлаа. Одоо хэдийгээр айхтар намбайж, хөгшрөөгүй ч 50 нас хэдийнэ давчихсан, бодлогошронгуй болсон. Би “Ээж та наашаа хараарай. Хоёулаа зургаа авья” гэсэн чинь “За” гээд камер руу харж, даруулсан зургаа харснаа “Ишш, сүүмийгээд миний байж байгааг. Устга, устга” гээд инээнэ. Би “Зүгээр байна аа. Дараа нь хоёулаа ингээд сумын 100 жил үзэж байлаа шүү дээ гээд харж байхад дурсгалтай” гэж хэлээд, хариу үл хүлээн “Бороо орох нь, буцах уу” гээд босцгоосон юм.

Аав, ээжтэйгээ нутаг руугаа хамт явж, ахынхаа дуулахыг хамтдаа сонсож, хамтдаа наадмын нээлт үзэж, ээжтэйгээ гангар гунгар хийн наадмын талбай тойрч, хуушуур идээд, айл саахалтаар орж, айраг цагаа ууж, асарт суун бөх үзэж, Холбоо нуурынхаа эрэгт хүрч саатан суусан дэндүү жаргалтай цаг мөч байсан, сумын 100 жилээр. Тэр дундаа,

“...Наадамчдын зулай дээр

Нар голлон халуун байсан ч

Элбэг дээл шиг

Ижийнхээ сүүдэрт хярахад сэрүүхэн

Дан эмжээртэй

Даалимбан дээлнээс минь

Даавууны шинэхэн үнэр

Сэнгэнэх нь даанч сайхан...

Над шиг гоё хүнгүй

Тэр жилийн наадам

Нар хур тэнцсэн

Тэр жилийн наадам...” гэх яруу найрагч Б.Лхагвасүрэн агсангийн “Ижийтэйгээ үзсэн наадам” шүлгийн хэсэг шиг л ээжийнхээ нөмөрт, дэргэд нь тун эрх дураараа, дүүрэн жаргалтай явсан даа.

Ээжээсээ би гэгээн бодлыг нь, амьдралаас сайн сайхныг олж хардаг сэтгэлийг нь жаахан ч болов авсан болов уу гэж боддог. Бусдаар бол аливаад тууштай, ажилсаг, хөдөлмөрч, бүхний ард нуруутай гардаг зантай нь эгнэх аргагүй. Тэр дайнд хүрэх хаа ч байсан юм гэж боддог.

Тавдугаар ангид байхдаа ээжийгээ алдаж, аав, гурван дүүтэйгээ үлдсэн энэ жаахан эмэгтэй хүний том охин, эгчийн үүргийг хариуцлагатай гүйцэтгэж, хар бага наснаасаа эхлээд л үүрээр босож, үнээгээ саагаад, зарим айл дөнгөж сэрж байхад гэрийнхээ бүх ажлыг хийж, сааль сүүгээ боловсруулчихаад гялалзаж байдаг байсан гэдэг. Одоо ч тэр зангаараа бүгдийг торохгүй хийж, дөрвөн хүүхдэдээ бүгдийг үлгэрлэдэг дээ.

ЭЭЖТЭЙГЭЭ СУМЫН НААДМААР...

АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.