Монголчууд шүрэн цохыг алтан цох, цох хорхой, өмбий зөөхий, нүүнүү, нүүдгээ, өөөлэй гэх мэтээр янз янзаар нэрлэдэг. Үүнтэй адил улс орнууд ч энэ амьтныг өөр өөрөөр нэрлэдэг ажээ. Европын улс орнуудад цохын нэр домгийн сайн талын баатартай холбоотой байдаг аж. Ирланд, Хорват, Франц, Герман, Англи, Слованд энэ амьтныг Гэгээн Мэри, Нар, гэгээн Антоны элч, Бурхны бяцхан хонь, Бурхны элч үнээ, Сайн эзний амьтан, англи хэлтэн орнуудад Хатагтай цох, үнээ цох, мэй бясаа, алтан бөмбөлөг, алтан бясаа, Барней хамба лам, Барнеби гэж нэрлэнэ. Шүрэн цохтой тааралдвал та азтай, харин түүнийг албал муу явдал тохиолдохын ёр гэж үздэг. Голландад шүрэн цох нь огцом уур омгийг дарагч бэлгэдэлтэй амьтан гэгддэг бол Финландын “Швед гаралтай иргэдийн нам”-ын бэлгэдэл нь цох ажээ. Оросууд шүрэн цохыг алахыг цээрлэж Бурхны хамааралтай амьтан гэж үздэг юм байна. Европын өмнөд хэсгийн газруудад “Хэрвээ шүрэн цох таны бие дээр суувал та азтай явдалтай учирна” гэж тайлбарладаг. Шүрэн цох нь бүрэн хөгжилт шавьж. Хатуу далавчтан буюу цохын багт багтдаг шавьжны баг. Одоогоор дэлхий дээр шүрэн цохын 5000 гаруй зүйл байгаагаас 53 зүйл нь Монгол оронд олдоод байна.

Шүрэн цох нь жижиг биетэй. Биеийн хэмжээ нь 1мм-10 мм хэмжээтэй. Ихэвчлэн шар, улбар шар, гал улаан дэвсгэр бүхий хар толбо буюу зууван зураас бүхий хатуу хагас бөмбөлөг хайрсан далавчтай. Толгой, хөл болон тэмтрүүл нь хар өнгөтэй. Маш олон төрлийн шүрэн цохнууд хар, саарал юм уу бор өнгөтэй байдаг нь ялгахад түвэгтэй учир мэргэжлийн шавьж судлаач л таних боломжтой байдаг. Шүрэн цох ихэвчлэн ургамал идэшт шавьж, ургамлын шимэгч шавьжнуудыг иддэг. Цэцэрлэг, ХАА-н эдэлбэр газар, жимсний цэцэрлэг болон бусад ургамлан бүрхэвчтэй талбайд амьдардаг. Өмнөд Америк, Европт байдаг цөөн зүйлийн цох нь ургамлын хортонд тооцогддог тал бий.
Цохууд ихэвчлэн хурц өнгөтэй байдаг нь өөрийгөө махчдаас хамгаалах зохилдлого юм. Шүрэн цохууд ихэвчлэн улбар шар ба хар, шар ба хар гэсэн өнгөтэй байдаг. Энэхүү гоц үзэгдлийг апосематизм гэж нэрлэдэг юм байна. Өнгөний энэ зохилдлогоос гадна ихэнх шүрэн цохууд үнэхээр хортой байдаг бөгөөд жижиг биетэй шавьж идэшт гүрвэл, шувуудыг хордуулахуйц байдаг. Харин хүнд төдийлөн мэдэгддэггүй, гэхдээ зуу орчим шүрэн цохын хор нийлбэл хүнд нөлөө үзүүлэх боломжтой. Бие гүйцсэн шүрэн цохын хөлнүүдэд шавьжны цус мэдрэгч бий болдог. Дайснаасаа биеэ хамгаалах үедээ эвгүй хурц үнэр бүхий тосорхог шингэн ялгаруулдаг.

Ихэнх шүрэн цохууд хавар юм уу намар үржилд орж, эмэгчин нь ирээдүйн цохуудын хүнс тэжээл болох ургамал шимэгчдийн колонид хялбар хүрч болохуйц газарт өндгүүдээ бөөнөөр нь гаргадаг. Шүрэн цохын зүйлүүд нь хэдхэн ширхгээс хэдэн зуун ширхэг хүртэл харилцан адилгүй тоотой өндөг гаргадаг. Ойролцоогоор нэг долоо хоногийн дараа өндгүүдээс авгалдай гарна. Авгалдай хэлбэртэйгээр 10-15 хоног амьдрах бөгөөд түүний дараа бие гүйцсэн цох болохын өмнөх хүүхэлдэйн шатанд шилжинэ. Шүрэн цохын амьдралын мөчлөг нь маш богинохон бөгөөд зүйлээсээ хамаарч 4-7 долоо хоног л үргэлжилдэг. Ихэнх шүрэн цохууд нэг жилийн дотор амьдралын мөчлөг нь дуусгавар болдог байна.
| Оросууд шүрэн цохыг бурхны хамааралтай амьтан гэж үздэг |
|
УГТЭ: 2025 онд Зүрх судасны мэс заслын дөрвөн шинэ технологийг Монгол Улсад анх удаа амжилттай нутагшуулж чадлаа
2025-12-25 14:23:34
“МИЛАН-КОРТИНА 2026” паралимпод манай гурван тамирчин оролцоно
2025-12-25 14:16:33
“СИМБА” Ц.БАТААГИЙН ДҮҮ Ц.БАТ-ЭНХ “ЭРДЭНЭТ ҮЙЛДВЭР”-ИЙГ ЭЗЭГНЭЖ, НӨГӨӨ ДҮҮ Ц.БАТСАЙХАН НЬ АВТО ТЭЭВРИЙН ҮНДЭСНИЙ ТӨВИЙГ АВАХААР САНААРХАЖ ЭХЭЛЛЭЭ
2025-12-25 14:06:15
Имарт 2025 оны “Шилдэг Худалдааны Энтерпренёр”-ээр шалгарлаа
2025-12-25 12:30:35
Манай тамирчид 2025 онд тив, дэлхийн тэмцээнээс 149 медаль хүртжээ
2025-12-25 11:24:22
"ЦАСАН ОХИНЫ НУУЦ"-ЫН ЭРЭЛД
2025-12-25 11:03:12
Б.Ганхайч дэлхийн чансааны гуравдугаар эрэмбэлэгджээ
2025-12-25 07:15:00
2025-12-25 07:10:00
ОРХОН ГОЛД 36 ЦАГ УЙЛЖ, АВРАЛ ЭРСЭН АНГИЙНХАН МААНЬ ЗУРГААН НАЙЗЫГАА ҮҮРД АЛДАЖ, НЭГНИЙХЭЭ ЦОГЦСЫГ ОЛООГҮЙ ДЭЭ
2025-12-25 07:01:26
САНГИЙН ЯАМНЫ ТНБД-Д ЗҮТГЭЖ БУЙ ДАРГА СУУДЛЫН ДАЛЛАГАТАЙ М.БАЯРМАГНАЙН ҮНЭН ТӨРХ
2025-12-25 07:00:00
МОНГОЛЫН ГЭРЭЛТ ИРЭЭДҮЙ БОЛСОН 2025 ОНЫ ОНЦЛОХ 10 ХҮҮХЭД
2025-12-25 07:00:00
ХЭТ ӨӨДРӨГ ТӨСӨВТӨӨ ЧИРЭГДЭХИЙН ЦААД ШАЛТГААН
2025-12-25 07:00:00
С.ЦЭЦЭГМАА: МИНИЙ ААВ “ЖИГМЭД ТОГМИД ХОЁР”, “НОРОВЫН НАМТАР” ЗОХИОЛУУДААРАА ХҮҮХДҮҮДТЭЙ ҮРГЭЛЖ ХАМТ БАЙДАГ
2025-12-25 07:00:00
“ХАТАН ХААН СИССИ”-ГИЙН НУТГААР
2025-12-25 07:00:00
| Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, VIII хороо, "Ардын эрх"-ийн байр, Гуравдугаар давхарт Эргэлт.мн редакц |
| 7509-1188 |