• Өнөөдөр 2024-03-28

Монголын утга зохиол хаашаа чиглэж байна вэ

2021-05-05,   759

ЗОХИОЛЧ, УРАН БҮТЭЭЛЧИД ШҮҮМЖ СУДЛАЛ, ХҮҮРНЭЛ ЗОХИОЛ, ХҮҮХДИЙН УРАН ЗОХИОЛОО “ГЭЭЖ” ОРХИЖЭЭ

       Монголын утга, уран зохиолын салбар олон арвин түүхтэй. Үүний нэгэн жишээ нь ардын аман зохиол. Үүнд үлгэр, тууль, домог, оньсого, таавар, зүйр цэцэн үг, ерөөл, магтаал, ертөнцийн гурав, хууч яриа зэрэг багтана. Эдгээр төрөл нь Монголын уран зохиолын эртний төрөлдөө ордог. Гэвч эртний төрөл нь өнөөгийн бидний мэдэх Монголын уран зохиолын хоёр үеийн нэг нь буюу одоогийн үеийн яг өмнөх нь. Манай орны утга зохиолын салбар дөнгөж хоёр дахь үеэ туулахаар явж байхад Орос, Америк, Япон, Хятад зэрэг улсууд уг салбараар хэдий нь олон үеийг даван туулж. Аман зохиолын эртний баялагтай манай орны утга зохиолын хөгжилд “гай тээр” болж байгаа олон зүйлийн нэг нь энэ салбарынхаа зарим чиглэл, төрлийг орхигдуулж буй явдал юм.

       Монголын уран зохиолын хөгжлийн үе шатыг судлаачид хоёрхон үед хувааж авч үздэг. Эртний болон орчин үеийн. В.Инжиннаши, Гулиранс, Д.Равжаа нарт хамаарах Монголын эртний уран зохиолын үе Д.Нацагдоржоор дуусаж, орчин үеийн утга зохиолын үе эхэлсэн. Эх зохиолч Д.Нацагдоржийн үеэс хойш утга зохиолын төрөл чиглэлүүд идэвхтэй өсөж, хөгжиж дэвшсэн. Эхний ээлжинд Монголд үргэлжилсэн үгийн зохиол асар хурдацтай өсчээ. Үүний зэрэгцээ монгол зохиолчдоос хойд хөршийн Горькийн нэрэмжит Утга зохиолын дээд сургуульд сурч, орчуулгын салбарыг ч мөн хөгжүүлж байв. Тэр цагаас л манай орны уншигчид дэлхийн томоохон бүтээлүүдтэй анх “уулзаж” байсан юм. Түүнээс хойш “Дөмөн” зэрэг утга зохиолын бүлгэм, урлангууд үүсэж эхэлсэн нь Монголын уран зохиол дахь яруу найргийг хөгжүүлж, энэ төрөл нь Монголд асар том зай эзэлж байх. Гэвч хэлмэгдүүлэлтийн үеэс дөнгөж л “амь мултарсан” Монголын утга зохиолын салбарт чөлөөтэй бичих эрх үгүй хэвээр байв.

Харин Монголын утга зохиолын салбараас маш олон төрөл нь “хойш суух” болжээ. Жишээлбэл, утга зохиолын шүүмж, судлалын салбар. Нэгэн үе энэ салбарын төлөөллийг боловсруулж, мэдлэг олгох газар байдаггүй байсан. Харин сүүлийн жилүүдэд хэд хэдэн их, дээд сургуульд утга зохиолын ажилтны анги нээгдсэн нь хөгжих, бусдад танигдахад арай илүү үүрэг болсон болов уу.

Энэ талаар утга зохиол судлаач, шүүмжлэгч, зохиолч, яруу найрагч П.Батхуяг “Өнгөрсөн нийгмийн боловсролын тогтолцоонд утга зохиолын мэргэжилтнүүдийг бэлдэхдээ маш сонин тогтолцоо ашигласан. Манайд дан шүүмжлэгч гэдгээр бэлтгэгдэж мэргэшсэн хүн байхгүй. Манайд өдөр тутмын аль ч хэвлэлд мэргэжлийн шүүмжлэгч байхгүй. Тийм орон тоо байхгүй гэж байлаа.

Олон улсын жишгээс үзэхэд зохиолчид нь өөрийн бүтээлийг өөрөө дүгнэж, шинэ төрөл зүйл, шинэ “изм” гаргаад ирдэггүй. Харин утга зохиолын судлал, шүүмжийн “талбар” зэрэгцэн хөгжиж байж л илүү олон “изм төрүүлэх” цаашлаад бүхэл улсын утга зохиолын салбарыг хөгжүүлэх аж.

       Утга зохиолын нэгэн чиг үүрэг нь уншигчдаа төлөвшүүлж, залуу үеэ бэлдэх. 1970, 1980-аад онд маш чадварлаг зохиолчид ихээр төрөн гарч, дараагийн үе буюу 1990 оны залуусаа маш сайн бэлдсэн. Харин тэгвэл өнөөдрийн түвшинд хүүхдийн зохиолоор сургагдаж, бэлтгэгдсэн цаашилбал энэ төрлөөр бүтээн туурвиж байгаа залуу зохиолч үгүй.

Залуу зохиолчид энэ тухайд “Хүүхдийн уран зохиолын  төрөл нь утга зохиолын бусдадаа дарагддаг”, аль эсвэл “Бичихээс ичиж байгаа” тухайгаа хэлж байв.

Тэгээд л өнөө хэдэн настай зохиолчид нь л энэ салбарт туурвиж байгаа юм. Гэхдээ үнэхээр хүүхдийн сэтгэлгээ, сэтгэл зүйд таарч, тохирсон бүтээлүүдийг тэр насыг үзээд аль эрт өнгөрсөн хөгшин бичээчид гаргаж чадах уу гэдгийг бодох л ёстой.

       Мөн залуус, залуу зохиолчид яруу найргийг илүүтэй сонирхох болж гэнэ. Энэ нь нэг талаараа эерэг, сайн зүйл байж болох ч нөгөө талаас нь өнөөх хүүрнэл зохиол, үргэлжилсэн үгийн зохиол “хаягдаж” байгаа юм. Ялангуяа хүүрнэл зохиолын том бүтээл буюу роман бүтээх нь үгүй болов.

Үүнээс харахад Монголын утга зохиол гэж “мандсан” салбар шүүмж судлал, томоохон хэмжээний хүүрнэл зохиол, хүүхдийн уран зохиолоо “гээж” орхижээ. Чөлөөтэй бүтээн туурвих боломжтой болсон ч чөлөөтэй бүтээх гэдэг нь өөр нэгэн салбараа орхиж, муугаар хэлэхэд уншигчдад дээрх салбаруудыг мартуулах ёстой болжээ.

 


Монголын утга зохиол хаашаа чиглэж байна вэ
АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.

Нийт сэтгэгдэл: 0
Шинэ мэдээ
Нийтлэлчид
Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, VIII хороо, "Ардын эрх"-ийн байр, Гуравдугаар давхарт Эргэлт.мн редакц
7509-1188