Гэр бүлийн тухай хуульд гар хүрэлгүй 26 жил болжээ. 1999 онд баталсан Гэр бүлийн тухай хуультай нас чацуу 26-тнууд өдгөө амьдрал зохиогоод аль хэзээний аав, ээж болсон гэхээр хуулийн зүйл заалт аль хэзээний хоцрогдсон нь тодорхой.

    Тэгэхээр хүний анхдагч хэрэгцээ, амьдралын чухал асуудлыг зохицуулсан Гэр бүлийн тухай хуулийг өөрчлөх цаг нь аль эрт болчихсон гэсэн үг. Гэхдээ Гэр бүлийн хуулийг өөрчлөх асуудал үе үеийн парламентад яригддаг ч УИХ-ын босго давж чадахгүй унаж байсан нь олон.

         2016 онд Гэр бүлийн тухай хуулийг өөрчлөх асуудал яригдаж эхлэхтэй зэрэгцээд хоёр эхнэртэй болох хууль оруулж ирнэ гэх яриа гараад унаж байлаа. Ер нь Гэр бүлийн тухай хуулийг шинэчлэх асуудал яригдахаар унагаах сонирхолтой УИХ-ын гишүүд үе үеийн парламентад байсан нь нууц биш. Өнгөрсөн парламентад ч Гэр бүлийн тухай хуулийг шинэчлэх асуудал яригдаж байгаад орж ирж амжилгүй, хойшилж байсан удаатай. Угтаа бол уг хуультай хамт эд хөрөнгөтэй холбоотой хуулийн зохицуулалтыг хийх шаардлагатай учраас ийн унагаах сохирхол үе үеийн парламентад байсаар ирснийг үгүйсгэхгүй юм.

        Тэгвэл өнгөрсөн сард Хууль зүй дотоод хэргийн сайд Б.Энхбаяр Гэр бүлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг УИХ-д өргөн мэдүүлж, өчигдөр Хууль зүйн байнгын хороогоор хэлэлцүүлж эхлээд байна.

       Улмаар хуулийн төслийг дагалдуулан 10 хуулийн төсөлд өөрчлөлт орох юм. ЗГХЭГ-ын дарга С.Бямбацогт хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн талаар “Хувийн эрх зүйн асуудлыг зохицуулж байгаа суурь хуулийн нэг нь 1999 онд батлагдсан Гэр бүлийн тухай хууль боловч тус хууль нь гэр бүл, хүүхдийн эрхийг хангахад хангалтгүй, хувьсан өөрчлөгдөж буй гэр бүлийн асуудлыг бүрэн зохицуулж чадахгүй байна. Гэр бүлийн харилцааны олон асуудал гарахад хүүхэд гэр бүлийн гишүүдийн эрхийг бүрэн хамгаалж чадахгүй байна. Мөн гэр бүлийн хамтын өмч, хөрөнгийн зохицуулалт, гэрлэлтийн гэрээ, хамтын амьдралыг гэрлэлттэй адилтгах нөхцөл, хүйс солиулах нь гэрлэлтэд ямар үр дагавар үүсгэх, тээгч эхээр хүүхэд тээлгэх, зохиомлоор үр суулгах нь гэр бүл, өв залгамжлах эрх зүйгээр хэрхэн зохицуулахыг уг хууль бүрэн зохицуулж чадахгүй байна. Иймээс хуулийн төсөлд зарчмын зөрүүтэй асуудлыг тусгалаа” хэмээн мэдэгдсэн. Тэгвэл Гэр бүлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд “Гэрлэх, гэрлэлт дуусгавар болох, гэр бүлийн гишүүдийн эд хөрөнгийн болон эд хөрөнгийн бус эрх, үүрэг, хууль ёсны эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах, тэжээн тэтгэх, асран хамгаалах, харгалзан дэмжих, хүүхэд үрчлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино” хэмээн тусгажээ.    

САДАН ТӨРЛИЙН ХАМААРАЛТАЙ ЭСЭХЭЭ ТОГТООЛГОХ ЗОРИЛГООР УДАМ ЗҮЙН ШИНЖИЛГЭЭ ӨГЧ БОЛНО

       Улмаар Гэр бүлийн тухай хуулийн төсөлд анх удаа гэрлэж байгаа бол гэрлэлтээ бүртгүүлэхээс өмнө сургалтанд хамрагдах, садан төрлийн хамааралтай эсэхээ тогтоолгох зорилгоор ДНХ-ийн буюу удам зүйн шинжилгээ өгч болохыг тусгасан байна. Тодруулбал,

• 5.3.Гэрлэхийг хүсэгчид гэрлэлтээ бүртгүүлэхээс өмнө бэлгийн замаар дамжих халдвар болон хүний дархлал хомсдолын вирус, дархлалын олдмол хомсдол, сүрьеэ, удамших хандлагатай сэтгэцийн архаг өвчтэй эсэхийг тогтоох эрүүл мэндийн шинжилгээ /цаашид “шинжилгээ” гэх/ өгч, тодорхойлолт гаргуулан авсан байна.
• 5.4.Гэрлэхийг хүсэгчдийн хэн нэг нь анх удаа гэрлэж байгаа бол гэрлэлтээ бүртгүүлэхээс өмнө гэр бүлийн боловсрол олгох сургалтад хамрагдах бөгөөд сургалтын агуулга, сургалтад хамруулах журмыг гэр бүлийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална. 
• 5.5.Гэрлэхийг хүсэгчид гэрлэлтээ бүртгүүлэхээс өмнө хоорондоо садан, төрлийн холбоотой эсэхээ мэдэх зорилгоор өөрийн хүсэлтээр, эсхүл сонирхогч талын шаардлагаар дезоксирибонуклейн хүчил /ДНХ/-ийн удам зүйн шинжилгээнд хамрагдаж болно.
• 5.6.Шинжилгээний үнэн, зөвийг шинжилгээ авч тодорхойлсон эрүүл мэндийн байгууллага бүрэн хариуцна” хэмээн хуульчилжээ.

ГЭРЛЭЛТЭЭ ЦУЦЛУУЛСНЫ ДАРАА ХҮҮХЭДТЭЙГЭЭ УУЛЗАХГҮЙ, УУЛЗУУЛАХГҮЙ БОЛ ЗӨРЧЛИЙН ХУУЛИАР ШИЙТГЭНЭ

Мөн Монгол Улс гэрлэлтийн тоо нэмэгдэж байгаа ч, гэр бүл цуцлалт түүнийг дагаад хүүхдийн эрх зөрчигддөг. Өөрөөр хэлбэл, гэрлэлт цуцлалтаас болж хүүхэд хохирохгүй байх, хүүхдийн тэтгэлэг, хүүхдийн асрамж, тусдаа амьдрах эцэг эхийн асуудлыг гэрлэлт цуцлалттай хамт заавал шийдвэрлэхээр заалт орсон байна. Тухайлбал,

• 13.4.Шүүх гэрлэлт цуцлах шийдвэр гаргахдаа тэргүүн ээлжид хүүхдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг тэргүүн ээлжид хамгаалах бөгөөд хөгжлийн бэрхшээлтэй, эсхүл хөдөлмөрийн чадваргүй, эсхүл эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь зөрчигдсөн гэр бүлийн гишүүний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг харгалзан үзнэ.
• 13.5.Хүүхдийн асрамжийн асуудлыг шийдвэрлэхэд хүүхэд долоо, түүнээс дээш настай бол түүний саналыг харгалзана.
• 13.6.Энэ хуулийн 13.5-д заасны дагуу хүүхдийн саналыг авахдаа гэр бүлийн нөхцөл байдлын шинжээчээр дамжуулан авна.
• 13.7.Шаардлагатай тохиолдолд сурган хүмүүжүүлэгч, сэтгэл зүйч, гэр бүл, хүүхдийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын ажилтан, бусад этгээдийг оролцуулах эсэх асуудлыг тухайн хүүхдийн нас, хөгжлийн онцлогийг харгалзан шүүх шийдвэрлэнэ.
• 13.8.Шүүх хүүхдийн асрамжийг шийдвэрлэхдээ хүүхдийн нас, эцэг, эхийн халамж, ахуйн нөхцөл, чадавх, ёс суртахууны байдал, хүчирхийлэл үйлдсэн эсэх болон хүүхдийн хүсэл, сонирхол, сурах, хөгжих тааламжтай нөхцөлийг харгалзан үзнэ. Талууд хүүхдийн асрамжийг тохиролцсон бол шүүх хүүхдийн асрамжийг шийдвэрлэхдээ харгалзан үзнэ.
• 13.9.Хүүхдийн асрамж нь дангаар болон хамтран хэрэгжүүлэх хэлбэртэй байж болно.
• 13.11.Шүүх зайлшгүй шаардлагатай гэж үзсэн бол хүүхдийн асрамжийн асуудлыг шийдвэрлэх хүртэл хүүхдийг хүүхэд асран хүмүүжүүлэх байгууллагын асрамж, хяналтад шилжүүлэх арга хэмжээ авна.
• 28.3.Хүүхдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн бол эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, хүүхдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах байгууллага, албан тушаалтан хуульд заасны дагуу шүүхэд нэхэмжлэл гаргах үүрэгтэй.
• 28.4.Бүтэн өнчин, эсхүл эцэг, эх нь хүүхдээ биечлэн тэжээн тэтгэх, асран халамжлах боломжгүй, эсхүл тэжээн тэтгэхээс зайлсхийсэн бол хүүхдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг сум, хорооны Засаг дарга, гэр бүл, хүүхдийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, албан тушаалтан, хүүхдийн суралцдаг сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллага хамгаалах бөгөөд хүүхдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн бол хуульд заасны дагуу шүүхэд нэхэмжлэл гаргах үүрэгтэй.

        Цаашлаад дуусгавар болсноос хойш тусдаа амьдрахаар болсон эцэг, эх хүүхэдтэйгээ уулзах эрхийг хуульчилж, хүүхэдтэйгээ уулзахгүй эсвэл уулзуулахгүй бол Зөрчлийн тухай хуулиар албадан  уулзуулах асуудлыг ч хуултийн төсөлд тусгасан байна.

ХАМТЫН АМЬДРАЛ, ГЭР БҮЛЭЭС ГАДУУРХ ХАРИЛЦААГ ГЭР БҮЛИЙН ТУХАЙ ХУУЛИЙН  ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУУЛГАД ТУСГАЖЭЭ

       Таваас дээш жил хамт амьдарсан хамтран амьдрагчийн хамтран амьдрал дууссан бол гэрлэгчид дундын эд хөрөнгөө хуваадагтай адилтган хуваахаар хуульчилж байна. Мөн гэр бүлээс гадуурх харилцаа үүсгэсэн тохиолдолд гэрлэлт цуцлуулсан бол буруутай гэрлэгчийн сэтгэл санааны хохирлоо нөгөө тал нэхэмжлэх, нөгөө тал дундын эд хөрөнгөө хуваах талаар тусгажэээ. Түүнчлэн гэр бүлээс гадуурх харилцаанаас гэрлэлтээ цуцлуулсан бол хүүхэд буруутай эцэг, эхээ тэжээн, тэтгэх үүрэггүй. Хүйсийн өөрчлөлтийн улмаас гэр бүл дуусгавар болох, тээгч эхээр хүүхэд тээлгэхэд гэрээ байгуулсан гэрлэгчид хүүхдийн эцэг эх байхаар мөн өөр хүний бэлгийн эс ашиглан хүүхэдтэй болсон бол өөр хүний бэлгийн эс ашигласан хүнийг хүүхдийн эцэг байхаар тусгасан байна.