Биднийг юу амьд байлгаж, эрүүл мэнд, бие махбодийг тэтгэдэг вэ? Мэдээж уг асуултанд физилогийн үүднээс амархан хариулчих болов уу. Харин үүнийг сайтар ухаж ойлгох, цаашлаад өөртөө эсвээс таныг амьд оршихуйд хүлж чадах нууцлаг ертөнцийн талаар тань мэдэхэд Филипп Деттмерийн тус ном туслах болно.

Тархи, зүрх, элэг, уушги гэх мэтээс зарим нөхцөлд илүүтэй ч байж биеийнхээ хамгийн чухал тэтгэгч, амьдралыг тэтгэдэг жинхэнэ хүчин зүйлстэйгээ эхлээд сайтар танилцах боломжтой. Дэлхий дээр амьдрал үүсэх үеэс л дархлаа бий болсон ба нэн эртний, туйлын чухал хүчин зүйлсийн нэг мөн. Тиймээс л амьдралыг тэтгэгчээс гадна, үүний цаад нууцыг танин мэдэхийн тулд амьд оршихуйн нууцлаг ертөнцөөр аялах шаардлага уншигчдад тулгарч буй юм.

                      Хүмүүс хоорондоо харилцан ярилцаж, хамтын нийгэмд амьдарч байгаа л бол хэл амьд байдаг шигээр бие организм, оюун ухаант нэгэн болж төрсөн л бол дархлаатайгаа танилцаж хүний бие хэмээх цайзын тоолж боломгүй олон бэхлэлтүүдээр аялах учиртай. Тиймдээ Деттмер эл номоо уншигчдад тун ойлгомжтойгоос гадна мэдээлэл өгөх зорилгод нарийн тулгуурлаж бүтээсэн нь эхлэлээс шууд анзаарагдана.

Деттмер дархлаа тогтолцоог “...Аль нь өөрийнх, аль нь гаднын биет болохыг тодорхойлох нь гол боловч үнэндээ таны дархлаа тогтолцооны гол зорилго өөр. Нэн тэргүүний зорилго бол биеийн бүр элемент, эс хоорондын тэнцвэрт байдал буюу гомеостазыг тогтоон хадгалах явдал юм. Дархлаа тогтолцоо нь тэнцвэртэй байдлаа хадгалахын тулд ямар их хичээл зүтгэл гаргадаг, өөрийгөө дарж, хэтрүүлсэн хариу үйлдэл үзүүлчихгүйн тулд юутай их анхаардгийг онцлоод баршгүй”  хэмээн онцлон тодорхойлжээ. Мэдээж ийнхүү эс хоорондын тэнцвэрт байдлыг хадгалах нь хүний эрүүл мэндэд сайнаар нөлөөлж, урт удаан хугацаанд эрүүл оршиход чухал нөлөөтэй.

Харин тэрхүү эсийн тэнцвэрт байдал үзүүлэх дархлааны үүсгэл, түүний хэт сулрах болон түрэмгий болох, вирусийн халдварыг хэрхэн устгах, эд эрхтэн тус бүрд хэрхэн нөлөөлөх, сэтгэлзүй болоод ухамсарт ч мөн ямархан байдлаар нөлөөлж болох талаар уг номоос дэлгэрэнгүй мэдээлэл авах, шинжлэх ухааны нарийн төвөгтэй асуудлыг энгийнээр буюу тун ойлгомжтой байдлаар хүргэснийг хүртэх юм.

                      Детмер хүний биеийг эсийн нүдэнд Эверестээс том махан уул мэт харагдахуйц гэж дүгнэжээ. Гэхдээ бидний бие зүгээр л нэг махан овоолго бус “...Үй олон үйл ажиллагаа явуулдаг янз бүрийн үндэстэн, улс орноос бүрддэг” гэнэ. Харин эдгээрийн дунд “...супер хурдны замын сүлжээгээр холбогдсон дархлааны их хот болох тунгалагийн тогтолцоо бий” хэмээнэ. Ийнхүү зүйрлэлүүдийг бие физилогийн үүднээс ч тэр уран сайхны дүрслэлүүдээр баяжуулан бичсэн нь уншихад сонирхолтой, уг номын нэгээхэн онцлог тал юм.

Нөгөөтээгүүр хамгийн чухал хөндөх сэдэв бол вирус. Хэзээ хаана үүссэн нь тодорхойгүй олон мянга, тэрбум вирус оршин байна. Харин тэдгээрийн ихэнх нь идэвхигүй бөгөөд өсөн дэвжихийн тулд эсийн сул тал руу дайрдаг. Мэдээж үүнээс шалтгаалан эрүүл мэндэд хохиролтой. Үүнээс дархлаа тогтолцоо л хамгаалах болно. Тиймээс л эрүүл хооллолт, аминдэмүүдийн тусламжтайгаар дархлаа тогтолцоогоо дэмжих шаардлагатай. Энэ талаар ч мөн номд тусгайлан өгүүлнэ. Тэдгээр зөвлөмжүүд ямар нэгэн сургамжилсан өнгө аясгүй хийгээд уншихад дотны найзтайгаа ярилцаж буй мэт сэтгэгдэл төрнө.

Бие махбодь, анатоми өөрсдийн гэсэн гайхалтай зохион байгуулалт, үйлдэлтэй ба тэдгээрийн хамгийн чухал боловч хүмүүс төдийлөн анхаарч үздэггүй зүйлсийн талаар эл номд өгүүлсэн юм. Тиймдээ ч зарим тохиолдолд биеийн хамгийн таагүй болоод зөв эд эсүүдтэй танилцах болно. Мэдээж тэр бүхэн гол сэдэв болох дархлаатай үргэлж холбогдоно.

Заримдаа хүмүүс биеэ эрүүл байлгаж, дархлаагаа дэмжихийн тулд үнэтэй эм хэрэглэж, мөнгө зарлагадах агаад эцэст нь хүссэн үр дүндээ хүрч чадахгүй байх тохиолдол бий.

“Дархлаа тогтолцоог дэмжих талаарх яриа олон тэрбум долларын нэмэлт бүтээгдэхүүн борлуулах салбарт ажилладаг хүмүүсийн шинжлэх ухааны үндэслэлгүй үгс нь жаахан инээдтэй ч, муугаар бодоход хүний мөнгийг дэмий үрж буй хэрэг юм”.

Иймээс л өөрт хэрэгтэй, чухалчлан авч үзэх зүйлсээ Деттмерийн “Дархлаа” номтой танилцаж сонгох нь ухаалаг алхам болно. Учир нь дархлаа тогтолцоог идэвхжүүлэхэд энгийн хүмүүст зөв амьдралын хэв маяг л туйлын чухал ажээ.

“Хэрэв та дархлаагаа “дэмжиж”, эрүүл байхыг хүсвэл амьдралын зөв хэв маягтай болж, өөртөө сайтар анхаарч, санаа тавьж эхэлснээр хэдэн тэрбум эс бүхий таны дархлаа тогтолцооны цогц тоглолт урт удаан хэвийн үргэлжлэх болно. Харамсалтай нь үүрд биш, машин ч тэр, хүмүүс ч тэр”.

Мэдээж бүх зүйл цаг хугацаанд элж мөлийдөг. Зохиогч нь дархлааг дэмжиснээр урт удаан хугацааны эрүүл мэндийн тухайд санал тавьсан агаад энэ нь үүрд үргэлжлэх боломжгүй үнэнийг ч мөн дурсжээ.

                      Бүгд л дархлааны тухай ярьдаг. Гэвч үнэндээ энэ нь чухам юу болохыг, яаж хэрхэн хамгаалах талаар асуулт тавих нь олонтоо. Үүнээс гадна элдэв өвчнөөс эд эрхтнийг сэргийлэхийн тулд бидний дархлаа тогтолцоо нь яаж ажилладаг, хэрхэн анхаарч эс хоорондын тэнцвэрт байдал гомеостазйг тогтоон хадгалаж байдгийг тэр бүр анхааран авч үздэггүй. Тэгвэл Деттмерийн “Дархлаа” номд олон сэдвийн хамарсан нийтлэг ойлголтоор бус зөвхөн бие махбодийн талаас дархлааг цогц утгаар судалж, баримтад тулгуурласан цэгцтэй бичлэг, тод өнгийн график, усан будгийн хослолоор чимэглэсэн зургуудаар дамжуулан өргөн мэдлэг хүртээх билээ.

Б.АЛТАНХУЯГ