АЛТ УХАХ ГЭЖ ХУУЛИЙГ ҮЛ ТООВОЛ ДЭЛХИЙ ШООЛНО

        Мөн дээрх хуулийн төсөлд улсын тусгай хамгаалалт бүхий газар нутгийн ашигт малтмалыг хууль зөрчиж, ашиглуулах заалт оруулсан нь анхаарал татаж байгаа юм. Хуулийн төслийн есдүгээр бүлэгт орсон дээрх заалтууд байгаль орчноо сүйтгэх, ховор ан амьтад устах аюулд хүргэх эрхийг төр нь шууд өгөх гэж байна гэхээр байна. Тодруулбал, 27.1.1 “Тусгай хамгаалалттай газар нутагт болон хил орчмын нутаг дэвсгэрт ашигт малтмал, газрын тос олборлох үйл ажиллагааг Засгийн газрын өргөн мэдүүлснээр шийдвэрлэх” гэх заалтыг тусгасан.

         Угтаа бол тусгай хамгаалалтад авсан газар нутагт Засгийн газар ашигт малтмалын зөвшөөрөл олгож, газрын хэвлийг нь ухуулах эрхтэй болох юм байна. Үндсэн хуулийнхаа зүйл заалтыг зөрчин байж дээрх заалтыг оруулж байгаагийн цаана ашиг, сонирхлын том зөрчил үүсэж байж мэдэх. Түүнчлэн дээрх хуулийн зүйл заалт нь Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуулийн 12.1, 18.1, 21.2, 24.2 заалтууд (ашигт малтмалын хайгуул хийх, олборлохыг хориглох тухай)-ыг зөрчиж байна. Ер нь газар нутгаа яах гэж тусгай хамгаалалтад авдаг юм бэ. Ерөөсөө л онгон дагшнаараа байгаа байгалиа, тэнд амьдарч буй ховордсон ан амьтнаа хадгалж, хамгаалж хойч үедээ үлдээхийн тулд. Манай төрийн түшээд, дарга нарын хүүхдүүдэд ч энэ хамаатай.

      Харамсалтай нь, тусгай хамгаалалттай газар нутаг гэж юу байдаг, үнэ цэнийг нь мэддэггүй хүн төрд олон байдаг юм байна.  Мэддэг байсан бол тусгай хамгаалалттай гээд хуульчилсан газрыг хууль зөрчиж хөндөх гээд явж байхгүй шүү дээ. Газар нутгийг тусгай хамгаалалтад авна гэдэг хэдэн хүн хүрч ирээд хашаа татаад хийчихдэг ажил биш. Эрдэмтэн, судлаачид олон жилийн хөдөлмөр зарж байж нутгийнхаа аль хэсгийг хамгаалалтад авч үр хойчдоо үлдээхээ судалгааны үндсэн дээр шийддэг, шийдсээр ирсэн.  Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй хийдэг энэ ажлыг юу ч мэдэхгүй төрийн түшээд дураараа өөрчилж хууль зөрчөөд байж болохгүй биз дээ.

       Газар нутгаа тусгай хамгаалалтад авна гэдэг зөвхөн дотоодын асуудал биш болсон. Үүнийг дагаад улс орны нүүр царай харагддаг. П.Очирбат Ерөнхийлөгч байхдаа “Монгол Улс газар нутгийнхаа 30 хувийг тусгай хамгаалалтад авна” хэмээн олон улсын өмнө амлалт өгсөн түүхтэй. Үүнийг нь дэлхий нийт алга ташин хүлээн авч, тэр хэмжээгээрээ Монголын нэр хүнд өсч байлаа. Өнөөдөр манай улсын тусгай хамгаалалтад авсан газар нутгийн хэмжээ 30 хувьд хүрээгүй л байна. Дэлхийн өмнө хүлээсэн амлалтаа биелүүлээгүй байхад үнэ цэнийг нь мэддэггүй дарга нараас болж Монгол Улсын нэр хүнд унах учиргүй.

ХЯМРАЛЫГ ДАВАН ТУУЛАХ АРГА ЗАМ ГЭДЭГТ ШҮТЭЭН УУЛАА УХАХ, АЛТЫГ НЬ АВАХ ГЭЖ ТУСГАЙ ХАМГААЛАЛТТАЙ ГАЗАРТ ХАЛДАХ, ХУУЛЬ ЗӨРЧИХИЙГ ХЭЛЭХГҮЙ БАЙХ

      Бас энд анхаарах асуудал бий. 1993 оны есдүгээр сарын 30-ны өдөр Биологийн төрөл зүйлийн тухай НҮБ-ын суурь конвенцид Монгол Улс анх нэгдэж орсноос эхлэн одоогоор манай улс нийт 11 конвенци, гурван протоколыг соёрхон баталж, тэдгээрийн албан ёсны “Тал” болсон билээ. Эдгээр гэрээ конвенцүүдийг хэрэгжүүлэх чиглэлээр олон улсын байгууллага, гаднын улс орнуудаас дэмжлэг үзүүлж ирсэн. Энэ нь улсаас зарцуулж буй хөрөнгөөс тав дахин их байна. Эндээс харахад тусгай хамгаалалттай газар нутгийг байгуулснаар хамгааллын хүрээнд шууд хөрөнгийг татах бүрэн боломж байдаг, ирээдүйд ч байгаль хамгааллын асуудал хурцаар тавигдаж буй энэ цаг дор бидэнд гаднаас хөрөнгө татах боломж улам л нэмэгдэнэ. Цаашид тусгай хамгаалалттай газар нутагт ашигт малтмал олборлохоос илүүтэй үнэ цэнийг нь нэмэгдүүлж, Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуульд нийцсэн аялал жуулчлалын үйл ажиллагааг дэмжин эдийн засгийг үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх боломж байна.

       Мэдээж цар тахалтай холбоотой эдийн засгийн хямралыг давахын тулд мөнгө хэрэгтэй. Үүнийг хэн ч буруутгаагүй. Харин хямралыг даван туулах арга зам гэдэгт шүтээн уулаа ухах, алтыг нь авах гэж тусгай хамгаалалттай газарт халдах, хууль зөрчихийг хэлэхгүй байх. Хэрвээ тусгай хамгаалалттай газарт ашигт малтмал олборлох эрх Засгийн газарт шилжвэл дэлхий биднийг шоолох болно. "Бас ингэж болдог юм байна" гэх буруу жишиг тогтож, Монгол орны тусгай хамгаалалттай газрууд ээлж дараалан хамгаалалтаас гарах эхлэл тавигдахыг хэн ч үгүйсгэж чадахгүй билээ.

       Иймд Засгийн газар энэ олон хууль зөрчсөн асуудлаа эргэж сайн нягтлах хэрэгтэй  байна. Ялангуяа Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Н.Уртнасангийн хичээл, зүтгэлээс их зүйл шалтгаална. Байгаль, зэрлэг амьтнаа хамгаалах үүрэгтэй яам нь Сангийн яамны алдаатай хуулийн төслийн эсрэг байр суурин дээр хатуу зогсвол олны дэмжлэгийг авах нь гарцаагүй. Тэгэхгүй бол "Н.Уртнасан сайдын үед Монгол орны байгаль орчны салбар дампуурч билээ" гэсэн муу дурсамж л үлдэх бодит байдал биднийг хүлээж байна.   

       Хачирхалтай нь, "Энэ хууль бусад хуультай зөрчилдвөл энэ хуулийг баримтална" хэмээн хэмжээгүй эрхээр дархалсан байгаа юм. Үндсэн хуулиасаа ч давсан эрхтэй, уг үндсээр нь үгүй хийх боломжтой "даварсан" хуулийн төслийг санаачлагч, боловсруулагчдыг ичтэл нь, ийм юм дахиж сэдэж, санаачилж, бичихгүй болтол нь зад шүүмжлээд, буцаагаад өгөөч, УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ. Тусгайлан онцолж хэлэхэд, сайд байсан түүхээ сайнаар үлдээх үү, саарын саар хуулийн төслийг батлалцаад, ургамал, амьтан, уул усаа сэндийчүүлж, яргалуулж, "цаазлуулах уу", барьсан тамганыхаа эзэн шиг нь эзэн байж, байгалиа хамгаалах уу гэдэг их сорилт өмнө чинь ирлээ, Н.Уртнасан сайд аа.