САВААГАА ДОХИХ ТЭРХЭН АГШИНД...

Д. Бямбасүрэн:
Соёл урлаг

2025-10-02, 256

Тэр ирэх амралтын өдрүүдээр Төрийн соёрхолт, хөгжмийн зохиолч Ц.Нацагдоржийн “Гүн гэрийн гүнж” дуурийг удирдахаар бэлдэж байна. Хоёр хоногийн өмнө Дуурь бүжгийн эрдмийн театрын уран бүтээлчид гурав дахь жилдээ тоглож буй “ORCHESTRA NIGHT-3”концертоор энэ улирлын тоглолтынхоо хөшгийг нээсэн. Ерөнхий удирдаач Ц.Тэлмүүн-Очир, удирдаач Т.Гэрэлцэцэг, Т.Юндэн нар тайзнаа гарч ихэмсэг гэгч нь дохиураа дохиход, хөгжимчид Францын хөгжмийн зохиолчдын бидний хэдийнэ танил, бүр урьд сонсож байгаагүй хөгжмийн бүтээлээс эгшиглүүлэх нь сонгодог.

Ингээд бид энэхүү тоглолтынхоо ард тоглохоор хэдийнэ товлосон байсан ээлжит дуурийнх нь тухай ДБЭТ-ын Ерөнхий удирдаач Ц.Тэлмүүн-Очиртой ярилцсанаа хүргэж байна. Түүний хувьд одоогоор хоёр балет, арав гаруй дуурь удирдсан гэнэ.

Удирдаач саваагаа дохих тэрхэн агшинд дэлхийн дуурь, балет бидний өмнө амилж, ер бусын гайхалтай цаг мөчид саатах шиг санагддаг сонгодог урлагийн увдис, үр өгөөж хязгааргүй. Энэ хүндэт үүргийг хүлээж, тайзнаа зогсогчдын нэг нь тэр юм.

-“ORCHESTRA NIGHT-3” концерт нь амжилттай болж өндөрлөлөө. Та бүхний бүхний хувьд ч бэлдэж, төлөвлөснийх нь дагуу болж чадсан болов уу?

-ДБЭТ-ын 63 дахь тоглолтын нээлт симфони найрал хөгжмийн тоглолтоор амжилттай эхэллээ. Энэхүү тоглолт маань гурав дахь удаагаа болж байгаагаараа онцлог. Хөгжимчдийнхөө гоцлол, цөөхүүл хөгжим тоглох тал дээр боломжийг нь хангаж өгөх, нөгөө талаас манай оркестр дуурь, балетаас гадна симфони хөгжмийн бүтээл тоглох зорилготойгоор энэ концертыг тоглодог. Энэ жилийн тухайд Франц хөгжмийн зохиолчдын бүтээлийг сонгосны учир нь Франц Монголын дипломат харилцааны ой тохиож байгаа юм билээ. Бид ч санасан зорьсныхоо дагуу тоглолтоо амжилттай дуусгалаа.

-ДБЭТ-ын уран бүтээлчид хөгжмийн зохиолч Ц.Нацагдоржийн “Гүн гэрийн гүнж” дуурийг тоглох болсноо мэдэгдсэн. Яагаад энэ улирлын тоглолтын хуваарьт нь энэ дуурь багтах болсон юм бэ?

-Бид сүүлийн жилүүдэд Европын сонгодог дууриудаас тавьж байсан байна. Энэ ч үүднээс энэ удаад дуурийнхаа нээлтийг монгол дууриараа нээе, нөгөө талаар хөгжмийн зохиолч Цогзолын Нацагдорж гуайн 75 насны ой тохиож буйтай холбоотойгоор тоглохоор шийдсэн. Энэ дуурьт нийт 200 орчим хүний бүрэлдэхүүн ажиллаж байна. “Гүн гэрийн гүнж” дуурь Монголын дуурийн зохиолуудаас хамгийн эртний дууриудын нэг. Тэр дундаа тухайн үеийн хүннү гүрний сул болон давуу тал нь юу байсан, Хан гүрэнтэй ямар холбоотой байсан гэдгийг илүү тод томруунаар үзүүлнэ. Мөн Жи Жи Шанью хаан ямар их золиос гаргаж улс гүрнээ авч явж байгаа, үүний зэрэгцээ Гүн гэрийн гүнж болох гол дүр өөрөө эхнэр, ээжийн үүргээ хойш тавиад, улс гүрнүүдийн хоорондын эв түнжинг урдаа тавьж байгаа сэтгэл гээд олон зүйлийг агуулсан. Хөгжмийн хувьд Ц.Нацагдорж гуайн бусад дуурийг бодоход уянгалаг бичсэн санагдсан. Мэдээж дан уянгын ая явахгүй, тэр дунд бүжгийн хөгжим, холимог ритм бүхий урсгалын хөгжим ч байдгаараа их сонирхолтой.

-Тоглолтынхоо товыг гаргахдаа удирдаачдаа хэрхэн хуваарилдаг вэ?

-Манай театр гурван удирдаачтай. Эхлээд улирлын тоглолтын хөтөлбөрөө гаргачихаад, нөгөө хоёр удирдаачтайгаа ярилцаад, хүсэл сонирхлыг нь сонссоны үндсэн дээр ерөнхий удирдаач хувиар гаргадаг. Үндсэндээ гурвуулаа байгаа учир ажлын ачаалал тэнцүү байдаг. Тэгэхгүй бол хэт олон удирдаач байгаад хэрэггүй, хэт цөөн байвал бас хэцүү байдаг.

-Таны хувьд хэзээнээс ерөнхий удирдаачаар ажиллаж эхэлсэн бэ. Илүү хариуцлага авч байгаа байх?

-Би 2024 оны дөрөвдүгээр сараас эхлэн ДБЭТ-ын ерөнхий удирдаачаар томилогдсон. Өмнө нь театрын симфони найрал хөгжимд хөгжимчнөөр багагүй хугацаанд ажилласан. Ерөнхий театрын ажил хэрхэн явагддаг, симфони найрал хөгжим, дуучид, бүжигчдийн ачааллыг мэднэ. Ерөнхий удирдаач театрт бүгдийг холбож, уран бүтээлийг манлайлж байдаг гол хөдөлгүүр, уураг тархи болж ажиллах ёстой байдаг. Тэр ч үүднээсээ хариуцлага дагаад ирнэ. Мөн цэвэр уран бүтээлдээ анхаарал хандуулахаас гадна театрын урын сангийн бодлого, бусад найруулагч, зураач, балейтместртэй илүү уялдаж ажилладаг. Цаашлаад симфони найрал хөгжмийнхөө баг бүрэлдэхүүнд анхаарал тавьна гэхчлэн олон зүйл бий.

-Удирдаачийнхаа зүгээс уран бүтээлчдийнхээ чадвар, нөөцийг хэрхэн хардаг вэ?

-Манай алтан үеийн уран бүтээлчид тухайн үедээ их эрч хүчтэйгээр, өндөр шалгуур үзүүлэлттэйгээр театрынхаа үйл ажиллагааг эхлүүлж байсан байна гэж хардаг. Тэр ч энерги нь одоо хүртэл бидэнд мэдрэгддэг. Тэр талаасаа их сайн. Нөгөө талаар бид илүү хичээх, сурах зүйл олон байна. Найрал хөгжимчдийн хувьд бүрэлдэхүүн дутмаг учир боловсон хүчин, хүний нөөц тал дээрээ анхаарах, гоцлол дуучдын хувьд олон талын чадвараа сайжруулах, мөн ялгаагүй хүний нөөцийн чадвараа анхаарах хэрэгтэй байгаа. Бүжигчдийн хувьд ч ижил. Ялангуяа тайз, технологийн тал дээр эрс шинэчлэлт хийх хэрэгтэй шиг санагддаг. Ерөнхийдөө манай театр азид харьцангуй хэлбэрээ олчихсон, академик гэсэн статусаа барьж чаддаг байгууллага. Гадны уран бүтээлчид ирчихээд, “Монголд ийм өндөр түвшний театр байна гэж үнэхээр бодоогүй юм байна” гэх сэтгэгдэлтэй буцдаг. Бид чинь их цөөн хүн амтай шүү дээ. Тэгсэн атлаа сонгодог урлаг нь яггүй хөгжчихсөн улс. Тэгэхээр миний хувьд их потенциалтай театр гэж харж байгаа.

-Дуурийн театр сүүлийн жилүүдэд гадаад харилцаа сайтай байна гэдэг нь гадны уран бүтээлчид ирж тоглолтод оролцож буй байдлаас харагддаг шүү?

-Тийм ээ. Энэ улирлаас эхлэхэд л бидний “ORCHESTRA NIGHT-3” тоглолтод Италын хамтлаг оролцлоо. Түүний өмнө БНСУ-ын тусгай хэрэгцээт хөгжимчид ирж тоглолтоо хийлээ. Мөн Оросын эзэн хааны балетын баг бүрэлдэхүүн манай театртай хамтран тоглолт хийсэн. Энэ мэтчлэн бидний гадаад харилцаа өргөн болж ирж байгаа. Гадны удирдаач, найруулагчид хүртэл ирж ажиллаж байна. Цаашид бид өөрсдөө олон улс руу гарч тоглох боломж нээгдэж байна. Тухайлбал, өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард манай театрын уран бүтээлчид Оросын Буриад, Улаан-Үдийн театрт “Аида” дуурийг бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ очиж тоглосон. Цаашдаа илүү барууны том театруудтай ажиллах зорилготой ажилладаг.

-Театрын уран бүтээлчид нийгмийн асуудлаас их ангид байдаг юм шиг санагддаг. Орой нь тоглолтоо тоглочихоод, өглөө нь ажилдаа ирж, өдөр нь бэлтгэлээ хийгээд л. Мэдээж өөрсдөдөө тулгарч буй асуудалд үзэл бодлоо илэрхийлэх нь бий шүү дээ?

-Манай театр төрийн байгууллага учир гадуур явж байгаа улс төрийн нөхцөл байдал бидэнд шууд тусна. Мэдээж төрийн ажил зогсохгүй явж байх ёстой. Бид хурдан сайжруулах юмыг дэндүү удаан цаг алдаж сайжруулж байгаа. Тэр тал дээр миний хувьд жаахан эмзэглэж явдаг.

-Улсдаа ганц байдаг ДБЭТ-ынхаа ерөнхий удирдаачаар ажиллаж байгаадаа өөрөөрөө онгирох, бахархах үе олон байх?

-Мэдээж байлгүй яах вэ. Ялангуяа том ажил, тоглолтын ард гарсны дараа сайхан мэдрэмж авдаг. Нөгөө талаар бахархахаас илүү эмзэглэж явдаг нэг зүйл бол улсдаа ганц, азидаа том, их урын сантай ийм театр байтал бидний барьж хэрэглэж байгаа хөгжмийн зэмсэг, бидний ажлын нөхцөл байдал, цаашлаад бидний уран бүтээлээ хийх эрх чөлөө зэрэг зүйлс маань сайжрахгүй, хоцрогдож байгаа мэт мэдрэмж төрдөг.

-Бусад театрын уран бүтээлийг хэр үздэг вэ. Драмын жүжиг үзэх зав гардаг уу?

-ДБЭТ-ынхаа өөрөө оролцоогүй уран бүтээлүүдийг үзчихдэг. Бусад газрын жүжиг, тоглолтыг үзэхийг хичээдэг. Гэхдээ одоогоор шинэхэн аав учир хүүхдэдээ илүү цаг зарцуулж байна.

-Та хэвлэлд өгсөн нэг ярилцлагадаа хэрвээ би удирдаач болоогүй бол магадгүй кино найруулагч болох байсан байх гэж ярьсан байдаг. Энэ ч үүднээс кинонд их сонирхолтой байх?

-Кино үзнэ. Тэр дундаа өндөр үнэлгээтэй кино үзэх дуртай. Кино үзээд үлдэж байгаа сэтгэгдэл их гоё.

-Яриа маань ерөнхийдөө дуусаж байна. Гэхдээ байнга л та бүхний ч ажиглалтад, бидэнд ч сонирхолтой байж байдаг нэгэн асуултыг тавихгүй өнгөрч болохгүй байх. Дуурийн театрыг зорин ирэх үзэгчид хэр байна вэ. Үнэхээр сайжирч байна уу, эсвэл хэвэндээ л байна уу?

-Үзэгчид "Хунт нуур", "Цөмөөхэй" гэдэг ч юм уу ерөнхийдөө мэддэг уран бүтээл дээрээ ирэх гээд байдаг хандлага байдаг. Тиймээс миний хувьд мэддэг гэхээс илүү Монголынхоо дуурь, балет, дэлхийн сонгодог тоглолтуудыг ч мэддэг болж, өргөнөөр ирж үзээсэй, мэдрээсэй гэж хүсдэг. Сонгодог урлаг бол хүн бусдын оронд өөрийгөө тавьж бодох чадварыг дээшлүүлдэг, мөн далд ухамсарт их эерэг нөлөөтэй зүйлсийг өгдөг. Үүнийгээ дагаад хувь хүний ёс зүй дээшилдэг. Монголд өнөөдөр ёс зүйн асуудлыг ноцтойгоор эргэж харах болсон байна. Үүнд сонгодог урлаг том нөлөө үзүүлдэг. Тиймээс нөгөө талаар салбар яам, улс орон маань сурталчилж, дэмждэг байгаасай, сонгодог урлагтаа анхаарал хандуулаасай гэж хүсэж байна.

-Дуурь, балетыг үзэгчдийн сэтгэлд хоногшуулах тал дээр юу хийе гэж боддог вэ?

-Миний хувьд ирээдүйн үзэгчдээ бэлдэх нь чухал санагддаг. Тэр ч үүднээсээ театр маань сургуулиудтай санамж бичиг, хамтын ажиллагаа байгуулж, хүүхдүүдэд тоглолтын бэлтгэл сургуулилтаас эхлээд тоглолт үзүүлэх тал дээр хамтарч байгаа. Мөн боловсролын системд хөгжмийн зэмсэг, сонгодог урлагийн мэдлэгийг хүүхдүүдэд багаас нь суулгах талын зүйлс тусгаж өгөх хэрэгтэй. Хувьдаа лекц концертуудыг хийж үзэх, тогтмол хийдэг болох бодолтой явдаг. Үнэ төлбөргүй байсан ч яах вэ, гол нь хүмүүст мэдлэг олгох зорилготой.

-Ярилцсанд баярлалаа

-Баярлалаа

САВААГАА ДОХИХ ТЭРХЭН АГШИНД...

АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.