• Өнөөдөр 2024-03-29

ХАМГИЙН ГОЁ НААДАМ МАНАЙ РАШААНТАД Л БОЛДОГ ДОО

2023-07-10,   1360

      Би үзэсгэлэнт байгаль, хөвч тайга, мөнх цаст сүрлэг уулс, ян сарьдаг, гүн цэнхэр нууртай “Монголын Швецарь” гэгддэг Хөвсгөл нутгийн охин билээ.   

  Миний бага нас Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумаас 165 километрийн зайд орших Галт сумын Рашаант багийн нутагт өнгөрсөн. Би гэдэг хүн гурван ахтай, айлын ганц охин. Гурван ах минь сумын төвийн сургуулийн дотуур байранд амьдарч, эрдэм номын мөр хөөж, өвлийн амралтаараа эсвэл зун л ирдэг болохоор ах нарыгаа санаж, тоглох хүнгүй уйддаг байлаа. Сурагчдын зуны амралт эхлэх дөхөхөөр ах нараа ирэхийг тэсэн ядан хоног тоолон хүлээнэ. Амралт эхлэхэд аав минь мотоциклоо унаад сумын төвийн зүг давхидаг сан. Гэрийнхээ гадаа нааш цааш алхлан “Цагаан эрэг”-ийн оройг ижийгээ залхтал ширтэнэ. Нар жаргахын үед мотоциклийн чимээ сонсогдож аав, ах нар минь ирэхэд санаж бэтгэрсэн сэтгэл минь дэвтэж, тэдэндээ эрхэлдэг сэн.

      Миний аав уран гартай мужаан хүн. Гэрийн бүхий л тавилга, авдар, сандал, ширээг төвөггүйхэн урлачихна. Зуны сард хоёр том ах минь бидний урд уул гэж хэлж заншсан “Хушт”-аас мод цагаалж, гараар зүсэж, аавын ажилд тусална. Харин бага ах хониндоо явж, би  хурга, ишгээ хариулна. Манайд зун аймгаас үелүүд ирнэ, би тэдэнтэй хурга, ишгээ хариулах туйлын сонирхолтой. Бид  хурга ишгээ гол гаргаж бэлчээгээд, өвөлжөөнийхөө сүүдэрт өдөржин даалуу тоглоно. Бас дээлээ тайлж майхан босгоод, голын чулуугаар айл гэр болно. “Хар чулуут”-ын голд минь зүсэн бүрийн чулуу байдаг сан. Том чулуу олбол авдар, жижиг чулуу нь ширээ сандал, янз бүрийн хэлбэртэй нь таван хошуу мал “болдог” байж дээ.

        Хэдэн талд завгүй гүйсээр нар хэвийх үед ээжийн “Хоолоо идээрэй” гэх дуунаар цугларч, халуун ам бүлээрээ хооллох юутай сайхан гээч. Бүрэнхий болоход ах нар голын эрэг рүү морио аргамжихаар явахад би сэм даган гардаг байлаа. Учир нь, ээж намайг унаад бэртчихнэ гээд морьтой огт ойртуулдаггүй байсан юм. Ах нараасаа гуйж гуйж моринд мордоод хөтлүүлээд, мишээсээр явна. Бага ах “За унав аа, чи өөрөө л гуйсан шүү. Би дараа нь ээжид загнуулж чадахгүй шүү” гээд л морио шогшуулна. Ингээд бодоход аавын гэрт ах нартаа эрхэлсэн бага нас минь дэндүү гэмээр жаргалтай байж дээ. Ийм зунууд өнгөрсөөр би долоон нас хүрч манайх гэдэг айл намайг даган сумын төв рүү нүүлээ. Нүүдэл хийхийн өмнөх орой ах нартайгаа байнга хамт байж, жилдээ ганц хоёрхон очдог сумын төвд амьдарна гэхээр нойр хүрэхгүй шөнөжин хөрвөөж билээ.

            Сургуульд орж 1-3 ангийн зуны амралтаа сумынхаа төвд өнгөрөөлөө. Хөдөөгөө санаж очмоор байвч аав, ээж хоёр маань завгүй гэх шалтгаанаар гурван жил болоход ганц ч очоогүй юм. Харин намайг дөрөвдүгээр ангид орох жил манай “Рашаан сувилал” байгуулагдсаны 30 жилийн ой тохиож, гэр бүлээрээ хэзээ ч мартахгүйгээр наадсан даа.

     Наадам үзэхгүй гэж байсан ч аав ээж хоёр гэнэт л “Хүүхдүүдээ маргааш явж наадам үзэх үү, өнөөдөр авсан шинэ хонины махаараа хуушуур хийж зарангаа наадамлаад ирье” гэв. Би “Манайх хуушуур хийж зарна аа, бас хөдөө явах юм уу. Гоё доо, та тоглоогүй биз дээ” гээд л унтаж байсан хүн чинь орноосоо огло үсрээд л босоод ирж билээ. Тэгээд аав мах татаж, ээж амтлаад л би толиныхоо урд даашинз, цамцнуудаа ээлжлэн өмсөж, үзэн эргэлдсээр үүр цайлгасан юм даг.

        Би нойрондоо харам хүүхэд ч тэр өглөө хамгийн түрүүнд босчихсон ““Дэнж” дээр хэнийх зусаж байгаа бол “Хар чулуут”-ын хөндийн айлууд бүгд байгаа болов уу, Дарьдулам эгчийн өрөм ч амттай даа” гэж бодохоос хурдхан л очмоор санагдаад, “Хурдан явья” гэж аавыгаа шавдуулна. Аав, ээж, бид гурав хуушуур хийхээр бэлтгэсэн зүйлсээ ганзагалаад, дэлгүүр орж, айлуудад өгөх чихэр, талх, хуушуур хайрах тосоо аваад, саяхан авсан мотоциклдоо сундалдаад, сумын төвөөс хөдөллөө. Сумын төвөөс манай баг ороход 25-хан км ч надад тэр өдөр дэндүү хол санагдаж билээ.

      Өглөөний 10:00 цагийн үед Рашаантдаа ирэхэд хөндий дүүрэн асар, майхан барьчихсан, холхилдох олон наадамчид биднийг угтав. Бид гурав зах хэсэгт хуучин цэнхэр майхнаа барьж, хуушуур хийх их ажилдаа орлоо. Манай майхнаас хүн ер тасарсангүй. Наадамчид хуушуур авангаа аав, ээж хоёртой хууч хөөрнө. Намайг хараад “Хөөх, танай ганган шаазан том охин болчихжээ, онц сурч байгаа юу” гэнэ. Надад хариулахын завдал өгөхгүй аав минь намайг магтана. Бид гурав үд гэхэд хуушуураа зарж дуусав. Тэгээд жинхэнэ наадамчид шиг наадсан даа. Наадамчдын голоор аав, ээжийнхээ гараас хөтлөн алхахдаа хэчнээн жаргалтай байсан гэж санана. Наадмын асарт ирэхэд нутгийн хөгшид дээлээрээ гоёчихсон цомбойн суух нь одоо ч тодхон үзэгдэж байна. Бөхийн барилдааны дөрвийн даваанд хоёр том ахын найзууд барилдаж байхыг харж зогсох зуур ““Хоовон” Пүүжийгийн морь сайн давхилаа шүү” гэсээр уяачид наадмын талбайд орж ирэх нь сонсогдоно. Нар жаргах үед галын наадам эхэллээ. Нутгийнхан болон амрагч хоршин дуулж, түүдэг тойрон бүжиж, манай нутгийн наадам дууссан юм.

     Тэр жилийн наадмаас хойш дахин ээж, аав хоёрынхоо гараас хөтлөн наадам үзээгүй. Мөн хүй цөглөсөн төрсөн нутгийнхаа хөндийд очоогүй 10 гаруй жил болжээ. Одоо ч миний нутагт дэлгэр зун болж, “Хар чулуут”-ын голд хүүхдүүд шумбан тоглоод тун ч сайхан байгаа даа.

Б.Хонгорзул


ХАМГИЙН ГОЁ НААДАМ МАНАЙ РАШААНТАД Л БОЛДОГ ДОО
АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.

Нийт сэтгэгдэл: 3
  • Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2022-07-05 08:59:50
    В.Дуламсүрэн: Нутгийн дүү дээ баярлалаа.Эгч нь бас хүүхэд насны зуны амралтаа эмээ дээ очиж өнгөрөөдөг байсан.Яг л миний хүүхэд нас санаанд бууж байна.Сайхан хангай даа .Миний ах одоо нутагтаа л амьдарч байгаа.Хоовон Пүжээ гэдэг хүн шүү дээ.Дүү дээ амьдралд нь аз жаргал сайн сайхан бүхнийг хүсье.Баярлалаа
  • Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2022-07-04 22:08:26
    Оюунаа Оюунаа: Мундаг охин шүү. Амжилт хүсье.
  • Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2022-07-04 20:59:41
    Duuya: Minii mundag goe yum bichjee tend bgaa yum shig medremj torloo
Шинэ мэдээ
Нийтлэлчид
Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, VIII хороо, "Ардын эрх"-ийн байр, Гуравдугаар давхарт Эргэлт.мн редакц
7509-1188