-МИНИЙ ААВ ТОГЛОХ КИНО, ЖҮЖГИЙНХЭЭ ДҮРИЙГ ЗУРЖ БАЙГААД БЭЛДДЭГ БАЙСАН-

       “Эх бүрдийн домог” киноны Догшин хар, “Давааны цаана даваа”-ны Жав дарга, “Ичээнд нь” Мөнхнасан, “Отелло”, “Гамлет”, “Лир ван”, “Хоёр эзний ганц зарц”, “Найрын ширээний ууц”, “Нандин эрдэнэ” зэрэг жүжиг, киноны гол болон туслах дүрийг бүтээж, театрын түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдсэн Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Л.Нямсүрэнгийн охин Уранбаттай ярилцлаа.

-Таны аав аль нутагт төрж, өссөн бэ. Жүжигчин болох замнал нь хэрхэн эхэлж байсан бэ?

      -Аав минь 1939 онд Хөвсгөл аймгийн Эрдэнэбулган сумын Баянбулаг гэдэг газар төрсөн юм билээ. 1955 онд Хөвсгөл аймгийн Хатгал хотын 10 жилийн дунд сургууль, 1956 онд Дорнод аймгийн Уул уурхайн техник мэргэжлийн сургууль, 1996 онд Марксизм-Ленинизмын оройн дээд сургуулийн урлаг судлалын ангийг төгссөн. 1968 оноос Налайх хотын Уурхайчин болж, Шарын голын уурхайн соёлын ордон зэрэг орон нутгийн соёл урлагийн байгууллагад жүжигчин, найруулагчаар ажиллаж, Монголын урлагт анх хөл тавьснаар уран бүтээлийн гараагаа эхэлсэн байдаг.

-Таны аавыг монголчууд Догшин хар, Жав дарга, Мандуул хааны дүрээр нь илүүтэй таньж, мэддэг. Киноны дүрүүдээс гадна жүжгийн дүрүүдийг гарамгай сайтар бүтээсэн байдаг?

       -Аав уран бүтээлийнхээ оргил үе болох 1971-1995 онд УДЭТ-т ажиллаж театрын тайзнаа 70 гаруй жүжгийн гол болон туслах дүр бүтээснээс “Отелло”, “Гамлет”, “Лир ван”, “Хоёр эзний ганц зарц”, “Найрын ширээний ууц”, “Нандин эрдэнэ”, “Эрдэмтний яриа” зэрэг жүжгийн дүрүүд нь Монголын театрын түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдсэн юм. Мөн тайзны урлагт төдийгүй дэлгэцийн бүтээлд хүчээ сорьж хориод киноны гол болон туслах дүр бүтээснээс “Ичээнд нь”, “Мандухай сэцэн хатан”, “Эх бүрдийн домог”, “Давааны цаана даваа” зэрэг киноны олон дүрээрээ үзэгчдийн сэтгэл зүрхэнд мөнхөрсөн авьяаслаг жүжигчин байлаа. Амьдралынхаа сүүлчийн жилүүдэд мэргэжил, авьяас билгээ хойч үедээ өвлүүлэн Харцага кино урлагийн дээд сургуульд жүжигчний уран чадварын мэргэжлийн багшаар ажиллаж байсан.

-Аавынх нь бүтээсэн жүжиг, киноны олон сайхан дүр байдаг. Та аль дүрд нь илүүтэй хайртай, үзэх дуртай вэ?

       -Би бага, залуу байхдаа аавынхаа бүтээсэн дүр, тоглосон жүжиг болгоныг нь ээжтэй хамт очиж үздэг байсан. Зарим хэсгийнх нь үгийг цээжилчихсэн, яаж хөдөлдөгийг нь хүртэл дуурайж хийдэг болчихсон байсан. Би аавынхаа Давааны цаана даваа киноны Жав даргын дүрд нь илүүтэй хайртай. Аав минь ааш зангийн хувьд яг Жав дарга шиг хүн байсан. Байнга үглээд байхгүй ч хэлэх гэсэн үгээ жинтэйхэн хэлчихдэг тийм хүн байсан. Тэр киног үзэхээр аав минь яг л ийм хүн байсан даа гэж бодогдоод олон сайхан дурсамж сэтгэлд буугаад байдаг юм. Эх бүрдийн домог киноны Догшин харын дүр бол ааваас тэс ондоо шүү дээ. Тэр дүрийг аав жүжигчин хүнийхээ хувьд судалж, бүтээсэн дүр. Жүжигчин хүн дүрээ дагаад хувирдаг.

-Аав нь жүжиг, киноныхоо дүр дээр хэрхэн ажилладаг байсан бэ. Гэртээ бэлдэх үе байх уу?

       -Аав минь их сайхан зурдаг байсан. Тэгээд өөрийнхөө дүрийг зурж тавьчихаад заримдаа гэртээ дүрээ бэлдэнэ. Тэгэхээр нь бид аав юу хийгээд байгаа юм бэ, яагаад байгаа юм бэ гэхчилэн шоолж, инээдэг байсан. Тухайн үед дүрээ бэлдэж байна, өөртэйгөө ажиллаж байна гэдгийг нь ч мэддэггүй байж. Тийм болохоор аав байнга гэртээ давтаад, дүрээ бэлдээд байдаггүй байсан. Кино, жүжгийнхээ зохиолыг байнга гэртээ авчирдаг байсан болохоор би тэр болгоныг нь уншдаг байсан. Бас кино зураг авалтаар хөдөө, гадаа явахдаа ном их авчирдаг байсан. Аавын авчирсан ном болгоныг л бараг уншдаг байлаа даа.

-Аав нь хэдэн онд гавьяат жүжигчин болсон бэ?

      -Аавын минь олон жилийн хөдөлмөр, бүтээлийг төр засгаас өндрөөр үнэлж, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин цол, Алтан гадас одонгоор шагнаж байсан юм. Аав минь шагналаа авчихаад Улсын драмын Эрдмийн театрт очиж, ажлынхантайгаа хамгийн түрүүнд баяраа тэмдэглэж байсан.

-Та ээжийнхээ талаар ярьж өгөөч. Аавынх нь тоглосон жүжиг бүрийг очиж үздэг байсан гэхээр ажил мэргэжлийг нь ойлгодог, хүндэлдэг хүн байв уу?

        -Миний ээжийг Үржинханд гэдэг байсан. Ээж минь банканд ажилладаг байсан. Түүнээсээ өмнө мөн Налайхын Соёлын ордонд сайн дурын уран сайханчаар ажиллаж байгаад аавтай танилцсан гэдэг. Тийм болохоор аавын ажил мэргэжлийг хамгийн сайн ойлгодог, мэддэг хүн бол ээж байсан. Бүтээсэн дүр болгоныг нь үздэг дэмждэг мөртлөө тэр дүр чинь ийм болсон байна, тэгсэн байна гэхчилэн шүүмжилдэггүй хүн байсан. Би эцэг, эхээс гурвуулаа. Аав бидэнд хүн битгий шоолж бай гэж их захидаг байсан. Би ч хүн их шоолдог байсан болохоор түүнийг л их захидаг байсан юм. Одоо ч надад хүн шоолмоор санагдах үе байдаг. Гэхдээ аавынхаа үгийг санаад зүгээр өнгөрөөчихдөг болсон байна лээ. 

-Таны аав өөрөө их шооч хүн байсан уу?

      -Сүүлд аавтай хамт ажиллаж байсан уран бүтээлчидтэй уулзаж байхад аавыг их шооч хүн байсан гэж ярьж байсан. Бас их хошин хүн байж дээ гэж би боддог юм. Аавыг байхад манайд цуг ажиллаж байсан найз нөхөд, уран бүтээлийн хамт олон нь их ирдэг байсан. Тэдний яриаг сонсоод л баймаар санагддаг байж билээ. Их гоё ярьдаг, сайхан хүмүүс байж билээ. Тэд гэрт ирчихээд уран бүтээл, дүрийнхээ талаар ярихаас гадна чин сэтгэлийн, найз нөхдийн яриа их өрнүүлдэг байсан санагддаг юм. 

-Та аавыгаа ямар аав, хэр зэргийн гэрийн эзэн байсан гэж дурсан ярих вэ?

       -Аав минь маш тайван, дөлгөөн хүн байсан. Би аавыгаа хамгийн сайн хань, хамгийн сайн аав, хамгийн үнэнч найз байсан болов уу гэж боддог. Аавыг Догшин хар, Мөнхнасангийн дүрээр нь хүмүүс их ааштай, ууртай гэж боддог байсан юм билээ. Харин аавтай уулзсан, танилцсан, ярилцсан хүмүүс бол аавыг ямар сайхан ааш зантай хүн бэ гээд л салцгаадаг байсан гэдэг. Уулзсан хүмүүстээ дулаахан, сайхан сэтгэгдэл төрүүлдэг болохоор хүмүүс ч их дурсан санадаг юм шиг санагддаг. Аавд минь элдвийн муухай зан, биеэ тоосон зан огт байдаггүй байсан. Хаа холоос хүмүүстэй мэндэлдэг тийм л нийтэч, эелдэг хүн байсан даа. Ээж "Чи наад хүнээ дөхөөд ирэхээр нь мэндэлж болдоггүй юм уу. Холоос л сайн уу, гээд хашхираад байх юм" гэж загнадаг байж билээ. 

-Таны аавтайгаа өнгөрүүлсэн хамгийн сайхан мөч хэзээ байсан бэ?

     -Аавтайгаа гудамжаар алхах хамгийн сайхан байдаг байлаа. Хүмүүс аавыг таньчихаад л "Тэрийг хар аа, тэрийг хар аа, догшин хар явж байна, Жав дарга явж байна" гэхчилэн хоорондоо нудралцана. Зарим нь аавыг зориод ирнэ, зарим нь холоос нууцхан хардаг байсан. Аав дээр хүмүүс шаваад ирэхээр би хол очоод зогсчихдог байсан. Тэгээд аавын тухай ярьж байгаа хүмүүсийн яриаг сонсоод их баярладаг байж билээ. Тэр үед би ааваараа илүүтэй бахархаж, хамгийн нандин гоё мэдрэмжийг авдаг байсан.