Хөгжмийн зохиолч Цэн.Эрдэнэбатын аялгууд хуурын утас шиг сэтгэл хөглөн татаж, түүнээс гарах хөг анир нь бодол дэнслүүлж, ухаарал хөтөлдөг. Мэдээж тэр олон сайхан хөгжмийн бүтээлүүдтэй. Морин хуур, ятга хөгжимд зориулсан бүтээлүүд нь бол сэтгэлгээний өвөрмөц онцлог, сэтгэлээ нэрсэн ажиллагаатай бүтээлүүд байдаг бол сонсогчдод хамгийн ойрхон аялгууг тэр олон сайхан шүлэгт амилуулж, түүгээр нь өөрсдийгөө ундаалж, амьдралынхаа ямар ч цаг үед хань татан явах нь бий.

        Тиймдээ ч энд зөвхөн дууны хөгжмүүдээс нь онцлохыг хүслээ. Нийтийн дууны ертөнцөд зөөлөн, сэтгэл дэвтсэн аялгуудыг урсгаж, "Цэн.Эрдэнэбатын аялгуу" гэж онцгойрон эгшиглэж буй нь сонсогчдод цаанаа нэг дотно. Сэтгэл дэвэрч, халгиаж, цалгиасан, хөөргөн нисгэсэн, заримдаа бүр намуухан эгшиглэж, тэр хэмээрээ холд хөтлөн хүргэдэг түүний аялгуудтай дуу цаанаа нэг амьтай, чанартай. Одоо бүгдээрээ "Монголын хавар"-аас эхэлье. Энэ дууны гол цөм нь дахилттай байх шиг санагддаг. "Нарыг дэргэдээ уясан...” гэх хэсэг бол нэг тийм байгалийг сэтгэлийн ахуй руу аргадан татсан, хаврын улирал ямархан нялх зөөлөн, энхрий турьханы мэдрэмж төрүүлдэг. Тиймдээ ч урин цагийн аясаар бүхнийг аргадсан, анирдсан хөгжмийн хэм эрхгүй түрж эгшиглэнэ. Араас нь "Чононгоо"-г сонслоо. Хайрыг зөнгөөр мэдэрч, зөнгөөр эгшиглүүлсэн аялгуу аж. Салхины илбээ шиг хайрын дуу гэвэл энэхүү бүтээл яг тохирох мэт. Харин "Би чамд хайртай"-гаар хайр сэтгэлийг намуухнаар алдруулж, холбон тунирхлуулж, холдуулан үгүйлүүлж, хүлээлгэн уулзуулж байна. Дуу бүхэн нь өөр аялгуудтай ч хүний сэтгэл рүү очиж, тэнд амьдарч, нэхэгдэн сонсогдож байгаараараа ижил мэт. Ер хаана ч дууг нь сонсоход "Энэ гарцаагүй Цэн.Эрдэнэбатын аялгуу" гэж танигдаж, бодол, сэтгэл хөвөлзүүлж, дэггүйтүүлэн дагуулна. Санаа алдан суугаад үгүйлэн хайрлах мэдрэмжээр тэр дороо өлгийдүүлж, нүдээ аниад сэтгэлдээ таатайхан эгшиглүүлэм аялгууд түүнийх. За тэгээд "Цаг мөнхийн хайр", "Бодлын бороо" гээд үргэлжлүүлэн сонсвол сэтгэл хэдийнэ дэнслэн долгилж, өмрөн үймэрнэ.

        Эдгээрээс МУГЖ, Чингис хаан одонт Г.Ариунбаатарын "Амьдрал" дууны хөгжмийг онцолмоор байна. Дууныхаа үгийг дагаж амилсан мэт өгсөхөд нь, бадрахад нь хөгжим хүчтэйхэн түрэн орж ирж, тэгснээ намсана. Амьдрал, хайр, анд нөхөр, даваа нугачаа, худал, үнэн, алдаа оноо, баяр, гуниг цөм энэ дуунд нэг дор багтан эгшиглэнэ. Ингэж л өөр дээр нь ирсэн шүлгийг, түүн доторх үгийг нэг бүрчлэн амилуулж, эгшиг зохирол болгож, тэд тус бүрдээ амилан эгшиглэж нэгдэхээрээ сэтгэл татдаг байна. Хайрын, ханийн, сэтгэл, бодлыг авьяаслаг нэгэн хөгжмийн зохиолч өөрийнхөөрөө татаж хөглөн аялгууд төрүүлж, түүгээрээ хүмүүний сэтгэлийг аргадан зөөллөж, догдлуулан татаж, хайрлуулан жаргааж байна. Монголын урлагт монгол язгуур сэтгэлгээгээ бүтээл бүхэндээ тусгаж, төгөлдөр хуурын товчлуур дээр сэтгэл, хайрыг тоглож, тэндээс өөр, өөр өнгө хэмнэлийг гаргаж, аз жаргалын зөөлөн салхийг хэн бүхэн рүү үлээх нь сонсогчдод яруу болоод уяруу юм. Чих тавин, амьсгаа даран сонсоход ухаарлын алсад аваачиж, суулган бодуулдаг, аргамжин өнжүүлдэг. Ингэж аргадсан "Аавыгаа санахаар", "Ижий энтэй эгч" зэрэг олон хит дуунууд бий. Одоо ч түүний хөгжмөөр бүтсэн бүхий л дуу сэтгэлд бороо мэт цутган эгшиглэж, намираа зөөлөн эгшээнд нь үймэрч зогсоно. 

     Нээрээ "Эвий дээ нутаг минь" дууг сонсоод үзээрэй. Сэтгэл зүрхэнд нь дураар зоргоор ойрхон орших нутгийн тухай сэтгэл үймэртэл эгшиглэдэг. Хүн өөрийн хамгийн эрхэм, эвийлэн хайрласан бүхэндээ тийм бардмаар эрх чөлөө олгож, тэр бүхнээ эгшиглүүлж, түүнийг нь зүрх аргадаж, сэтгэл долгисуулсан дуучин уужиртал дуулах нь сайхан. Эгшин түрж эгшиглэсэн аялгууг сэтгэлээрээ мэдэрч, зүрхээрээ сонсож, төрөн гарах эгшиг бүрийг нь алдахгүй мэдэрч, өөртөө суулгаж чагнана гэдэг хөгжмийн зохиолч өөрөө тэр чинээнд ажилласан, зүрх сэтгэлээсээ аялгуугаа ундраасанг л илтгэх болов уу. Хайр, хүндлэл алдартал эгшиглэх дуу гэдэг сэтгэлд амьдарч, тэнд нутаглаж, дахиад ч олон бүтээл нэхэх эхлэл болно гэсэн үг. Тийм л аялгуу түүнээс төрдөг.