СУГАРЫН БОЛД-ЭРДЭНЭ БҮТЭЭСЭН, БҮТЭЭНЭ

Д. Бямбасүрэн:
Соёл урлаг

2024-03-22, 608

Ажин харж, инээмсэглэн зогсоо түүнийг юу чухам хормын дотор ганцаардсан, галзуу солиотой мөртлөө эрэмгий зоригтой, хөөр хөгжөөнтэй Гамлетад хувиргачихав гэмээр. Тун товчоор Сугарын Болд-Эрдэнэ жүжигчин дүрээ бүтээж буй хэрэг л дээ.

-ХҮЧ НЭЭСЭН ГАМЛЕТ-

-Өө, дүрийг ингээд л бүтээчихдэг гэж үү...

-Мэдээж үгүй шүү дээ. Олон сар, жилээр дүрдээ амьдарч, өөрийгөө хэсэгтээ хойш нь тавьж, өрөөлийн зовлон, жаргал, баяр, гуниг, асуудлаар амьдарна гэсэн үг. Энэ бол дүрийн талаарх сэтгүүлч миний ойлголт л доо. Жинхэнэ мөн чанарыг мэдээж дүрийг нь бүтээж буй жүжигчин л хэлэх нь зүйн хэрэг.

С.Болд-Эрдэнэ гавьяат энэ тухай олон ч ярьж. Ярихаас ч аргагүй л дээ. "Гамлет"-ыг та хэрхэн бүтээв гэсэн тоть шиг асуулт түүнд очиж байгаа шүү дээ. Харин айлаас гуйхаар авдраа уудла гэдэг шиг өөрийн сайтад өгсөн ярилцлагаас хариулт татвал “Гамлет”-ийг бүтээхийн тулд маш их судалгаа хийсэн. Гамлет өөрөө маргаан дагуулдаг, сонирхолтой дүр. Гамлет тэмцэгч баатар уу гэхээр биш. Аавыгаа алчихсан хүнийг тэмцэгч гэж болох уу. Эрх мэдэл, мөнгөний төлөө зүтгэж байгаа Гамлетыг алъя гэхээр бас болохгүй. Тиймээс Гамлет бол гэгээрэлд их ойртсон, юм бүхний үндэс, угийг олох гээд байгаа л хүн.

Бид хэчнээн хөрөнгө, эрх мэдэлтэй байлаа ч, ядуу гуйлгачин явлаа ч эцэстээ хохимой болж алгын чинээ газар л “шингэдэг”. Энэ бүхнийг төсөөлж ажиллана гэхээр жүжигчнээс асар их хөдөлмөр шаардана. Ялангуяа дотоод сэтгэлийн зөрчлийг илэрхийлж гаргана гэдэг үнэхээр хэцүү байсан. Гамлет бол миний хүчийг нээж өгсөн маш том сорилт болсон” гэнэ. Тээр, өөрөөс нь дуулахгүй л бол, эсвэл тухайн бүтээлийг очиж үзэхгүй л бол хий хоосон тодорхойлолт, оноолт өгөөд нэмэргүй байгаа биз. Л.Жамсранжав гуай Гамлетын дүрийг бүтээгээд тайзнаас буухад согтуу хүн мэт хэл нь ээдэрч, тамирдан сульддаг байсан тухай уншиж байсан. Ийм их хүч тэнхээ, харуусал гунигаар цээжээ дүүргэсэн хүний дүрийг гаргана гэдэг яах аргагүй их авьяас, бэлтгэл, хөдөлмөр. Энэ бүхэнд тэнцэж, тэмцэж, давтагдашгүйгээр бүтээсэн нэгэн бол гарцаагүй Сугарын Болд-Эрдэнэ.

ТЕАТРТ АНХ ОЧСОН ТҮҮНД ХҮРГЭХ ЗАХИДАЛ

"Өнөөдөр би театртай тун ойр танилцлаа. Өлмий дээрээ аяархан гишгээд, хана, хаалга, хөшиг, тайз, бүдэг дэнлүүнүүд гээд чимээгүйхэн би тус бүртэй нь ярилаа. Гармааргүй, гэртээ ороод ирсэн мэт тухтай, сэтгэлд дулаан. Урьд би энд жүжиг үзэхээр хэдэнтээ орж ирсэн ч энэ удаад жүжигчдийн өрөөгөөр орж, тайзнаа бэлтгэл хийж буйг нь үзлээ. Мөрөөдөл минь улам асан дүрэлзэж, яг одоо шууд л эндээ үлдээд жүжигчдийн өрөөнд нүүрээ будуулж хувцсаа өмсөөд тайзнаа гармаар яаруу мэдрэмж төрсөн ч алгуурхан өөртөө "Энд удахгүй заавал ирнэ ээ" гэж хэлээд хүсэлдээ халуу шатаж, мөрөөдөлдөө умбасан хүн л гэртээ харьж билээ...".

Түүний театрт анх хөл тавьсан тухайг арай өөрөөр уншигч танд хүргэхийн тулд захидал аястай дээр өгүүллээ. Харин театрт очоод бүтээсэн анхны дүр нь Уильям Шекспирийн "Зуны шөнийн зүүд" жүжгийн Намалдаг аж. Ингэж тэр өөрийн байх ёстой театр хэмээх "гэр"-тээ орж, "гэр амьтай" хүү нь болжээ. Ахмадуудаасаа үг сонсож, эмээсэн атлаа өөрийгөө харуулах гэж, илэрхийлэх гэж тайзнаа гарч, үе тэнгийн найзуудтайгаа "Надаар тоглосон хайр", "Тайчигч хөвгүүд ба саарал гудамж" жүжигт ч тоглож, ёстой галзуу барын аманд гараас хийхээс буцахгүй цоролзон ажиллаж, өөрийн дүрүүдээ тайзнаа "өрж" эхэлжээ. Тэр өөрөө олон үзэгдэлт жүжиг хэмээвэл тайзнаа гарах дүрүүд нь, "Зуны шөнийн зүүд" жүжгийн Намалдаг, "Бардам туулай", "Кармен хүүхэн", "Фауст" жүжгийн доктор, "Тамгагүй төр"-ийн Эгэрэг түшмэл. "Би ч гэсэн жаргамаар байна", "Манекен", "Анна Каренина" гээд ч бий. Одоо харин Жорж Оруэллийн "1984" жүжгийн Уинстон Смитийн дүрээр тэр үзэгчидтэй уулзах нь. Сэтгэл зүрх нь харуусал гомдлоор усан далай болтлоо дүүрсэн гүн шаналалтай хүний сэтгэлийн доторхыг тэр Гамлетаар, хэдий хүн алив зүйлийн гүнд нэвтэрдэг ч бүр автаж, түүндээ ханахгүй болохоор ямар болдгийг Фауст докторын дүрээр бидэнд хэлж өгсөн. Сүүлд тэр харин зальжин хэрцгий, шунахай сэтгэлт Эгэрэгийн дүртэйгээ илүү ойр байгаа. Харин Смитийн дүрийг хэрхэн бүтээгээ бол.

Үзэгчийн хувьд,

-Тэр бүтээсэн, бүтээнэ...

ХҮНИЙ ХАЙЛАН ХҮН ШҮҮ ДЭЭ...

Энэ түүний дүрд нь тоглосон "Нар сарны зааг" киноны дууны шүлэг. Энэ дууг давтан сонсох бүрд Монголын цагдаагийн домогт хурандаа Жамъянсэнгээ гэх тэр эрхэм, өөртэй нь уулзаж байгаагүй ч дүр бүтээн үзэгчидтэй уулзуулсан С.Болд-Эрдэнэ санагддаг юм. Үзэгчийн хувьд түүний бүтээсэн эгэл энгийн мөртлөө үзээд баймаар хамгийн сайхан дүр. Дэлгэцэд мэдээж олон сайхан дүр бий. "Үл таних эмэгтэй", "Ноён солиот", "Чин ван Ханддорж", "Эрдэнэсийн өв", "Орхидос", "Сүүлчийн шөнө", "Үргээлэг", "Хоёр амь", "Амьдрал", "Яллагч", "Сүүн замын сахиул", "Монголын сүүлчийн эзэн хаан", "Гадны нөлөөгүй", "Хөлтрөг" зэрэг киноны гол болон туслах дүрийг тэр чинээнд нь тултал бүтээсэн. Эндээс онцолж татвал, охиндоо санаа зовсон, үр хүүхдийнхээ төлөө юугаа ч өгөхөөс буцахгүй аавын дүрийг мөн сэтгэлд хүртэл урлан бүтээдэг. Түүний гараараа эрүүгээ тулж байгаад бодлогошроод, яахаа мэдэхгүй болохоороо толгойгоо түргэхэн нэг илээд, хармаандаа гараа хийн холхидог нь үзэгчийн санаанд бууж байгаа болов уу. Одоо гэхдээ тэр он цаг өнгөрөх тусам нэг хүнтэй ихэд адилхан болж буйг үзэгчид харж байгаа болов уу.

Тэр бол түүний аав Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, нэрт найруулагч С.Сугар. Олон авьяаслаг уран бүтээлчдийг хөлийг нь дөрөөнд, гарыг нь ганзаганд хүргэсэн түүний аав харин хүүгээ нэг их магтдаггүй байсан гэдэг. Гэхдээ Гамлетын дүрд тоглосны дараа харцаараа хүлээн зөвшөөрсөн тухай С.Болд-Эрдэнэ жүжигчин өөрөө ярьдаг. Аавынхаа үйл хэргийг үргэлжлүүлж хүү нь тайзнаа гарч, аавын хүү болгоны бүтээгээд байдаггүй Гамлет, Фаустыг бүтээсэнд аав нь эцэг хүний хувьд баярласан нь гарцаагүй. Түүний бардам сэхүүн, омголон зангүй нь аавынх нь "Зэмлэл, магтаал хоёрыг зэрэг даа" гэсэн захиаст байдгийг хэдэнтээ тэр ярьж байсан. Ийм л нэгэн хүү, уран бүтээлч юм даа, тэр.

Драмын театрт тэр сэтгэл зүрх нийлж, уран бүтээлийн ганзага нийлсэн олон сайхан нөхөдтэй. Гарцаагүй түүнийг бүтээж байгаа хүмүүсийн нэг. Харин тэр дүрээ бүтээсээр байгаа. Тэр мэргэжлээ аялал гэж санадаг юм билээ. Энэ ертөнцөд угаас бид ч мөн аялж яваа шүү дээ. Гэхдээ өөр өөрсдийн л дүрээр. Харин жүжигчин хүн олон хүний ертөнцөөр аялдаг аж. Тиймдээ ч тэр "Урлагийн мэргэжил нэг бодлын их сайхан. Юу нь сайхан байдаг вэ гэхээр өнөөдөр хаан ч болдог, харц ч болдог. Их сонирхолтой хүн судлахуй шүү дээ. Олон хүний ертөнцөөр аялах боломжийг олгодог гэх үү дээ. Жүжигчин гэдэг дэлхий дээр байгаа долоон тэрбум хүний өнгө өнгийн сэтгэлийг судалдаг, янз янзын мэргэжлээр ажилладаг, хүний сэтгэл, дотоод ертөнцөөр аялж чаддаг" гэсэн.