“ХАРАНГА”-ЫН ЧУКА, "ХУРД"-ЫН ОТГОО

Д. Бямбасүрэн:
Соёл урлаг

2023-10-26, 753

Монголын рок поп урлагт уулын хөх манан, галын хөх дөл шиг хоёр уран бүтээлч бий. Хоёулаа л хөх өнгөтэй зүйрлэм намуухан, даруухан, гэхдээ унтардаггүй, арилдаггүй, хүмүүсийн сэтгэлийг цэлмээж, тайтгаруулагч, догдуулагч. Бүр тодруулбал, “Харанга” хамтлагийн Ц.Чулуунбаатар буюу Чука бол анир, хөг аялгуу, зөөлөн эгшиг. Харин “Хурд”-ын Б.Отгонбаяр бол бөмбөр, нүргээн, цахилгаан гитар...

ХАМГИЙН ДАРУУ АВЬЯАС

Поп хөгжмийн урлагт тэр хамгийн даацтай авьяастай мөртлөө даруу оршдог нэгэн. Хаа нэгтэйгээс “Харанга” эгшиглэхэд танил хүнтэйгээ уулзаж байгаа мэт дотно мэдрэмж төрдөг. Тэгээд хаана ч чих тавин сонсоход өөрийн эрхгүй “ханаж”, уярсан мэдрэмж бүрэн авна. Чукагийн эгшиг аялгуу урсан долгилж байгаа нь энэ юм. “Харанга”-ын Чука гэхээр гитар барьж, дулаахан инээмсэглэсэн нэгэн гэдгээр нь танихаас зохиосон дуу бүр нь хит болсон цул авьяас гэдгийг нь төдийлөн ярьдаггүй. Тэр нүүрний баясгалантай сайхан инээмсэглэж, үзэгчидтэй халуун дулаан яриа өрнүүлж байгаад гитараа дарна. Түүний гитарын утаснаас өдгөө бидний аялах дуртай олон сайхан дуу эгшиглэсэн. “Харанга”-ыг сонсогчдодоо мөнхөлсөн хамгийн тод өнгө, хөг эгшгийн урсгалд түрж яваа их хүч бол тэр. Түүн шиг дуу эгшгийн содон аялгуу байж гэмээнэ “Харанга”-ын дуунууд эгшиглэдэг.

Гитар хөгжмийн хөг уянгыг хамгийн зөөлөн өнгөөр татаж, хүний зүрх сэтгэлийн “гол” руу цутгадаг түүний авьяас билгийн эхлэл Сэлэнгэ аймгийн Соёлын ордноос эхлэлтэй. Дараа нь “Залуус” хамтлагт гитарчнаар ажиллаж байгаад, цэрэгт татагдаж, “Соёмбо” хамтлагт орсон гэдэг. Эндээс “Харанга” хамтлагийн урт түүх эхэлнэ. Хамтлаг байгуулагдан, байр сууриа олж, “Нутгийн чулуу”, “Чамдаа дуулья” гэсэн хоёр дуу нь хит болж байх үед дуучны эрэлд гарч, олсон хүн нь Х.Лхагвасүрэн буюу “Харанга”-ын Лхагваа. Чукагийн зохиосон дуунууд Лхагваад л зориулсан гэмээр. Тэр л Чукагийн дууг илэрхийлж чадах дуучин мэт тун сайхан нийцдэг. Ийм л хоёр ижил өнгө “Харанга” хамтлагийг хөтөлж яваа. Мэдээж хамтлагийн бусад уран бүтээлчийн хөг, хэмнэл нийлж байж “Харанга” хамтлаг, тэд хүчирхэг хэвээр байгаа нь ойлгомжтой. Гэхдээ л Чука бол тэдний амин сүнс мөн билээ.

Түүний хөгжмийг нь зохиосон дуунууд зөөлөн гэсэн нэг өнгөтэй мөртлөө хэлэх утга санааны хувьд дүүрэн сайхан. “Үгүйлэн санана” гэхэд л үг бүр нь зүрх сэтгэлийн хөндүүр дээр үе, үехэн дарж байгаа мэт мэдрэмж өгдөг. Араас нь “Зуу зуун жил”, “Дэргэд минь байж”, “Содон аялгуу”, “Чамдаа дуулья” тэргүүн уран бүтээл нь Чука өөрөө хүний зүрх сэтгэлийн аглагт гитараа бариад зогсож байдаг мэт эгшиглэхийг яана. Түүний аялгууг сонсоод зүрх сэтгэл алдарна, жолоогоо алдана. Эсвэл мухардалд орж, буланд шахагдана. Бас нисэн дүүлж, бодон мөрөөдөх нь илүү их. Тэр хайр, нутаг, хүлэг морь, дөрвөн улирал, хөдөө нутаг гээд юуг ч орхиогүй. Бүх сэдэв, бүх утга агуулгад аялгуу хийж, амилуулсан. Хаана ч сонссон “Харанга”-ын Чукагийн аялгуу байна гэсэн танил дотно мэдрэмжийг тэр заавал шингээдэг.

ДУУСАШГҮЙ ЭРЧ ХҮЧ

Тэр бол дуусашгүй эрч хүч, зогсолтгүй тэмцэгч, илэрхийлэгч. Үргэлжийн бадрангуй оршигч, дүрэлзэн асагч. Энэ бол домогт “Хурд” хамтлагийн гитарчин, дуучин Д.Отгонбаяр. Тайзнаа “Хурд” хамтлагийг асааж, өрдөж, дүрэлзүүлж, хөглөн татагч. Түүнийг төрөхөд л дуу хөгжим түүний гэрт эгшиглэж, ухаан ороход нь ах, эгч нар нь гитар тоглож, пянз хөгжим эгшиглүүлж байсан гэдэг. Ийм л ахуй орчин түүнийг төрөхөөс ухаан ороход тосож байсан болохоор урлагийн хүн болох гараа нь эрт эхэлсэн байдаг. Тэрбээр төмөр замын 38 дугаар бага сургуульд элсэн орж, бага ангиасаа л урлагийн наадамд оролцон, дуулж эхэлжээ. Анх түүнийг “Ган зам” чуулгын дуу хөгжмийн багш хөгжмийн өрөө рүү дагуулан орсон нь ёстой хөгжим ертөнцийн үүдийг түүнд цэлийтэл нээж өгөх шиг болсон гэдэг. Тэнд л тэр бөмбөр, гитар, цахилгаан хөгжмийг анх барьж, түүний доторх урлагийн мэдрэмж, авьяасыг харин ч нэг сэрээх шиг болсон гэдэг. Энэ үеэс л тэр амьд хөгжмийн гайхам амтанд орсон юм билээ. Түүнээс хойш л тэр урлагт бөмбөр нижигнүүлж, гитар дарж, цахилгаан хөгжим хангинуулжээ. Хожим тэгээд “Миний сэтгэлийг бадрааж, уйлуулж, чангалж, уудалсан хүн бол хөгжмийн багш минь” гэж дурссан байдаг.

Ах нартайгаа дотуур байранд амьдарч байхдаа тэдний өрөө хамгийн цэвэрч тасгаар шалгарч байсан гэдэг. Ээж нь “Хамгийн гол нь өөрөө юмаа хий, арчаатай бай. Эр хүн хүнээр юмаа хийлгэх муухай” гэж хэлдэг байж. Олон харчуултай айлд өссөн ч багаасаа биеэ дааж, цэвэрч нямбай өсжээ. Ийн нэгдмэл, цэгцтэй байдал нь Монголын урлагт “Хурд” хамтлаг “төрүүлж”, тэдний эгшиглүүлсэн дуу бүхэн хүний зүрх сэтгэлд хүрч, “Хурд” хамтлагийн дууг аялдаггүй, дуулдаггүй хүн ховор болсон билээ. Тэд тайзан дээр гарч ирээд л “Намрын бороо зөөлөн шиврэхэд...”, эсвэл “Толгодыг даван шувууд буцлаа, ээж минь...”, “Эрхлээд ханадаггүй зүрхийг чинь яалтай...” гэж эхлүүлэхэд л үзэгчид тэр аяараа даган дуулна. Бараг л тоглолт эхлэхээс дуусах хүртэл хамт дуулж, зарим дуугаа эхлүүлэхэд л үзэгчид өөрсдөө дуулж, тэд зүгээр л тайзнаа харагдаж байвал сайхан мэт. Ингэтлээ ижилсэж, ингэтлээ домог болжээ, тэд. “Хурд”-ыг сонсоод ээж, аавыгаа санаж уйлна, эх орноо магтаж дуулна. Монгол хүн гэдгээ мэдэрч, сэрнэ. Хайртай бүхнээ санана.

Хөгжим гэхээр юугаа ч өгөхөөс буцахгүй, зохиосон дуу бүр нь хит болгож, өөрсдөө түүндээ хачин их баярлаж догдлон, хөөрөн нисэж байсан нь саяхан. Тайзнаа тэр үсээ задгайлан, гитараа бариад гараад ирэхэд амьд хөгжмийн гайхамшигт хөг аялгуу эгшиглэнэ. Тийн хүчтэйгээр нүргэлж дууссанаа тэр намуухан хоолойгоор “Энэ дууг бүсгүйчүүддээ зориуллаа” гэнэ. Тэгэхээр Б.Отгонбаяр гэж хувь хүн нь аядуу тайван мөртлөө түүний авьяас билэг, дотоод их илэрхийлэл, амьд хөгжимд илүүтэй асаж, дүрэлзэж, өөр нэг Б.Отгонбаярыг үзэгчдэд хүргэдэг байна. Ингэж тэр амьд хөгжимд дурлаж, өөрийгөө хөглөж, асаадаг байна. Харин бид тийм доргио, огшсон, ассан Отгонбаярыг харах ямагт дуртай.

ПРОДЮСЕР ЧУКА

Дууны ая зохиож, гитар даран дуулахаас гадна тэр сайн продюсер. Олон ч хамтлаг “төрүүлж”, “эрийн цээнд” хүргэсэн. Жишээ нь, “FREEZONE” хамтлагийн продюсераар ажиллаж, 2001 онд “Chuка and Freezone” нэртэй цомог гаргаж байв. Мөн 2005 онд “UB music” продакшн байгуулан залуу хамтлагуудыг урлагийн замд нь хөтлөн, суурийг нь зөв тавих гэж бүхнээ зориулсан байдаг. Түүний аяыг нь хийсэн дуунууд хаана ч танил байдаг шиг ард нь бат түшин зогсож байгаа хамтлагуудаас ч Чука гэсэн өнгө, аяс сонсогддог. Нэг тийм өөрийнхөөрөө аялгуу эгшгийг задалж, имэрч, урсгадаг түүний өнгө эгшиг ёстой л содон аялгуу.

“...Өөрийнхөөрөө дуулахыг минь сонс

Өөр хэний ч хоолой надаас сонсогдохгүй...” гэж “Содон аялгуу” дуунд өгүүлдэг шиг, тэр урлагт үнэхээр өөрийнхөөрөө эгшиглэж байгаа нэгэн. Тэр хэнийг ч давтаагүй, хэнээс ч санаа аваагүй. Өөрийнхөөрөө мэдэрч, тэмтэрч уран бүтээлээ гаргадаг. Түүний “Үгүйлэн санана”, “Толин хул” дууг мэдэхгүй, аялдаггүй монгол хүн ховор. Бусдыг нь цөөн хүн мэддэг юм гэхэд энэ хоёр уран бүтээл бол хэдийнэ ард түмний дуу болсон. Чука гэх ийм нэгэн эрхэмсэг, хүчирхэг хөг аялгуу бидний дунд байгаа нь хэчнээн сайхан бэ.

ОТГОО ПРОДЮСЕР

“The Voice of Mongolia” шоуны хөгжилтэй, хурдтай, галтай, рок шүүгч тэрбээр сүүлийн жилүүдэд залуу уран бүтээлчдийг бэлтгэх ажилд ханцуй шамлан ороод буй. Эх орон, ижий, аавыг магтан дуулсан дуугаа залуустай хамт сэргээн дуулж, чадварлаг, шинэлэг, өнгөлөг, өөрөөр сэтгэж, сэрсэн залуусыг бэлтгэж суугаа. Тэдэнтэйгээ хамт тайзнаа ассаар ч байгаа. Хэзээ ч унтрахгүй гэрэл шиг рок попын салбарт тасралтгүйгээр урагшилж, байнгын дуу хуур, эгшиг, гитар хөгжим, цахилгаан хөгжмийн тас няс хийх чимээнд амьдарч, өөрийгөө түүгээрээ бүрэн хөглөсөн тэрбээр яах аргагүй дуусашгүй эрч хүч. Тэр гэхдээ хамгийн зөөлөн хүч. Аргадаж, ойлгуулж, ярилцаж байгаад л хамгийн сайныг, хүчтэйг нь гаргаж, уран бүтээлчдээ хөглөж, хэрхэн хүний зүрх сэтгэлд хүрч очих хичээлийг зааж өгч байгаа. Угаас тэр юу үзэгчдэд хүрч, хүний сэтгэлд юу очдогийг мэддэг, очсоор ч урлагт 30 гаруй жил зүтгэж, үргэлж шинэ, үзэгчдийн хүсэгч хамтлагт байсаар ирсэн. Гитараар эгшиглүүлдэг түүний рок хөгжим хэчнээн хүний зүрх сэтгэл, амьдралыг хөглөж, алдруулж, асаан дүрэлзүүлдэг билээ дээ.

Ийм л домог болсон хоёр уран бүтээлч Монголын рок попын урлагт зэрэгцэн оршиж байна. Чука гэхээр “Амьдралын бэлэг”, “Зуу зуун жил”, “Гэртээ хүрэх зам”, “Хайр” ,” Дэргэд минь байж” тэргүүтэй хайрын дуунууд эгшиглэдэг бол Д.Отгонбаяр гэхээр “Эх орон”, “Хамаг Монгол”, “Манан” гэх асаж, дүрэлзсэн дуунууд нүргэлнэ. Тэдний дуу бүхэн хит. Хит бүхэн он цагийн гэрч, мартагдаж, хуучрахгүй дурсамж. Тэд үүний л төлөө төрсөн авьяаслаг хөвгүүд.

“ХАРАНГА”-ЫН ЧУКА, "ХУРД"-ЫН ОТГОО

Шинэ мэдээ

Нийтлэлчид