АСААСАН ГЭРЭЛ, АРИУН ҮЙЛС ТАНЬ МӨНХӨД ҮРГЭЛЖИЛНЭ

Д. Бямбасүрэн:
Монголчуудын амьдрал

2024-04-12, 2207

1985 он. Дүрслэх урлагийн сургуулийн төгсөгчдийн үзэсгэлэн Урчуудын эвлэлийн танхимд нээгдэж, тэдгээр зургийн дотор үзсэн хэн бүхэн тэвдэн сандармаар нэгэн содон бүтээл байсан нь Чингис хаан болон түүний есөн өрлөг жанжны зураг. Содон байдгийн учир Чингис хааныг зурах нь бүү хэл нэрийг нь ч хэлэхэд хориотой байсан үе. Зоригтой тэр төгсөгч бол бурханч лам Г.Пүрэвбат. Одоогоос 39 жилийн өмнө тэр зурах дуртай, тэр тусмаа шашин талдаа зурж, бүтээх их хүсэлд ид шатаж явсан 25 настай залуу дипломынхоо ажлаар ийм нэг хэрэг мандаан явсан байна. Гэхдээ түүний зургийг тухайн үед очиж үзсэн хүмүүс харин ч сайшаан магтааж, үнэлсэн нь сайхан. Бүр ч болоогүй Урчуудын эвлэлд уран бүтээлчээр ажиллах урилга ч дагалдан иржээ.

Зургаараа эндээс эхлэн тодрохоосоо өмнө тэр үлгэр домог яригч, лам өвөөгийнхөө уншдаг номоос хэдийнэ тогтоосон овоо дориун нэгэн байж. Дориун гэдэг нь тийм ч сахилгагүй, хөөргөн нэгэн биш бага залуугаасаа тогтуун дөлгөөн, үзсэн, сонссоноо бусдад ярих дуртай, ухаарч ойлгосноо эргэцүүлдэг хүү байжээ.

Тэднийх Төв аймгийн Борнуур сумын айл. Борнуур сумын хавь ойрын хүүхдүүд “Тэгээд яасан гэнэ ээ” гэж ярьсан бүхэнд нь итгэн, цааш сонсохын хүсэл болон цуглахад сонссон түүхээ хүмүүст ярихын амтад орж явсан Г.Пүрэвбат хүү нүд нь сэргэж, урам ороод “За наашаа дөхөөд тойроод сууцгаа” гэж ирээд л ярьж гарна. Сүүлдээ бүр сумын настангууд ч түүнийг андахгүй “Алив хүүхээд, тэгээд юу болсон юм” гэж ирээд л, заримдаа бүр яриулахаар аваад явна. Зуны амралт атал гэртээ ч үзэгдэхгүй, орой болохоор чухал хэрэг гарсан мэт хүүхдүүд тойруулаад суучихдаг хүүгээ ээж нь “Дэнхийчихээд баахан хүүхэд цуглууллаа. Юугаа ярьдаг байна аа” гэхээс өөрөөр үг үл дуугарна. Аав нь харин хүүгийнхээ үнэнч бат сонсогч. Ингэж тэр яриа хөөрөөтэй, тархи, зүрхээрээ дүүрэн төсөөлөлтэй, түүнийгээ цааснаа буулгаад зурчихдаг хүү байжээ. Ээжийнх нь аав лам хүн байснаас бусдаар зурах авьяастай хүн байгаагүй гэдэг.

Ерөөс Дүрслэх урлагийн сургууль, гандан хийдийн орчим, шашин номын өргөө түүний энэ ертөнцөд сонгосон амьдарсан, магад цаанаасаа томилогдон ирсэн ахуй байв. Дандаа л хүрд эргэж, алгаа хавсран залбирах, нүдээ анисан, аниагүй бурхдыг дэргэдээс нь харж, тэдний хөрөг дүрийг зурж, бурхны ном эрдэмд шамдан сурсан 40 гаруй жил.

Урчуудын эвлэлд хоёр жил орчим ажиллаад тэр Шашны дээд сургуулийн урлахуйн ангийн оюутан болохоос өмнө цэргийн алба хааж амжсан байна. Дараа нь XIV далай ламын ивээл дэх Төвдийн бурхан урлалын сургуулийн урлахуй ухааны ангид сурахыг зорьжээ. Хүсэл гээчтэй хясал нь үргэлж хамт байдаг ч хүслийг дийлдэг хясал бас ховор. Үүнийг түүний Энэтхэгт сурах болсон түүхээс харж болох юм. Энэтхэгт очиж Дүйнхорын ван болох гээд Данзан багштайгаа хамт явах тухай ярьсан байж. Данзан гэдэг нь түүний номын багш. Цамыг сэргээсэн гэдгээр нь хэн бүхэн андахгүй. Гэхдээ оюутан гээд хорьсон байж. Харин тухайн үед ажиллаж байсан П.Очирбат ерөнхийлөгчийн ачаар хэдхэн хоногийн дотор гадаад паспорт, визээ гаргуулж аваад л багштайгаа Энэтхэгийг зорьж, гурван жил сурсан байдаг.

БҮТЭЭСЭН ҮЙЛҮҮДИЙНХ НЬ ТУХАЙ

Улаан орхимж намируулан, номын судар эргүүлж, бурхан номын гэгээн гэрэлд сүсэглэн залбирахдаа тэр өөрийн залуу, идэр насанд олон үйлийг бүтээж, бусдад сайн сайхныг түгээж амжсаныг монголчууд өнөөдөр эндээс явсны хойно нэгэнтээ дурсан сууна. 200 орчим бурхны сонгомол шүтээн зургийн бүтээл, бурхны сонгомол тэг болон зураасан зургийн бүтээл 80 гаруй сонгодог шүтээн зургийн бүтээл, 30 гаруй шуумал, шавар бурхан, зээгт наамал, цутгамал сийлбэрийн бүтээл туурвисан нь өдгөө түүнийг гэрчлэн гэрэлтэж үлдлээ. Үүгээр зогсохгүй урлах ухааны онол аргачлалын 70 гаруй эх зохиолыг төвд хэлнээс монгол хэлнээ орчуулж, "Их Монголын суварга онол хийгээд бүтээх ёс", бурханы шашны сүм, дуганы урлал, чимэглэлийг сэргээн амилуулах Монгол уламжлалт арга ухааны гарын авлагыг ч бичсэн байна. Мөн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн "Очирваань шүтээнийг бүтээн залах тухай" зарлиг 2005 оны тавдугаар сарын 31-нд гарч, аймаг бүрээс уран хатгамалч, оёдолчдыг шалгаруулан 2007 онд түүний удирдлагад оёх, наах, хатгах урлалыг гардан хийлгэж 21 аймаг, Өвөрмонгол, Буриад, Халимаг нийт 28 хүн их шүтээнийг хугацаанд нь дуусган бүтээж байсан гавьяаг ч тэмдэглэхгүй байхын аргагүй юм.

Бурханч лам түүний үйл, гавьяаг цааш дурдан бичвэл, Мэгжид Жанрайсаг бурхныг шүншиглэх, IX богдыг занданшуулах, Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нарын шарилыг Төрийн ордноос зөөж оршуулах, Есөн хөлт цагаан тугийг амилуулах зэрэг ажилд ч оролцсон байдаг. Түүнээс том гавьяа бол Төв аймгийн Бор нуур суманд зорин очих хэний ч нүдийг баясгах Аглагийн хийдийн том цогцолбор сүндэрлэсэн нь. Өөрийн төрж, өссөн нутагт хийд бүтээсэн лам, бурхны зүтгэлтэн манайд бол тэр л юм. Бүтээхүйн хажуугаар тэр мөн өөрчлөгч, уриалагч, түүчээлэгч байсан жишээ ч бишгүй. Тухайлбал, 1990 оны Ардчилсан хувьсгалын үеэр Сүхбаатарын талбай дээрх өлсгөлөн, цуглааны үеэр залуу лам нартай хамт Өндөр гэгээн Занабазарын бүтээсэн "Цагийг тохинуулагч буюу Жанлав цогзолмаа" гэх номын охиос уншсан байдаг. Үүний маргааш нь Монгол Ардын хувьсгалт намын Улс төрийн товчоо бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцрох шийдвэр гаргасан гэдэг. Тэрбээр энэ тухай "Өндөр гэгээний маань бүтээсэн охиосон Цагийг тохинуулагч буюу Жанлав цогзолмаа гэдэг номыг монголчууудын их эв эеийн төлөө уншсан. Янз бүрийн атаа хорсол, муу тэмцлийг арилгах зорилготой ном. Өлсгөлөнгийн сүүлчийн өдөр л дөө. Маргааш нь Засгийн газар огцорсон. Манай хэдэн залуус “Монголчууд ийм хэцүү байдалд байхад бид зүгээр сууж болохгүй” гэхэд өвгөн лам нар “Битгий яв. Аюултай. Юу ч болж магадгүй” гэж хориглосон. Аргагүй шүү дээ. 1937 он зүрхэнд нь орсон хүмүүс. Тэгээд хэдэн залуучууд нийлж, нууцаар талбай дээр очиж, ном уншсан" гэж ярьсан байдаг. Мөн есөн хөлт цагаан тугийг амилуулах, Очирваань бурхныг хийх ажилд ч гар бие оролцсон.

-ХАМБЫН ОВООНООС 575 ХҮНИЙ ЯС ГАРАХАД АМИРЛУУЛЖ, СУВАРГА БОСГОСОН-

Үйл үйлийнх нь дотроос хэлмэгдсэн лам нарын шарилыг амирлуулж, суварга босгосон үйл нь хүн бүрийн сэтгэлд тод үлдсэн. 2003 онд ар дагзандаа, духандаа буудуулсан бууны оромтой тэдгээр шарилаас хэн бүхэн сэртхийн эмээж байхад тэр л зорин очиж, ясыг нь цэвэрлэн, суварга босгосон. Бурханч лам энэ тухай "Бага ч байлаа. Ганданд хүмүүс ирж та нар янзалдаггүй юм уу гэдэг байсан. Багш нар минь намайг очоод учрыг нь олоод ир. Юу ч болсон битгий буцаарай. Лам нар байх юм бол янзлахгүй бол болохгүй шүү гэж хэлж байсан. Тийм айхтар аллага явагдсан газарт лам нар байх юм бол аливаа нэг хүмүүс буруугаа хүлээж хүлцэл өчиж байгаа бол буудсан газар гээд цэвэрлэхгүй орхиж болохгүй. Ямар ч улс оронд тийм юм болсон газрыг эрж, хайж олоод ясыг нь гаргаж, оршуулга үйлддэг. Улмаар хойдохыг нь амилуулж гэмээ цайруулдаг. Гэтэл бидэнд яг ингээд янзалсан нэг ч зүйл байхгүй байсан. Тиймээс санал гаргаж, тусгай, тагнуул, шүүх эмнэлгийнхэн гээд баг бүрдүүлж гарсан. Бүтэн үлдсэн бүх гавлыг нууцаар авч үлдсэн юм. Учир нь хүн судлалын бодитой зүйл байдаггүй юм байна. Цаашлаад нотолгоо болгох зорилгоор зураг, бичлэг хийж авч үлдсэн. Тухайн үед сонгууль болох гээд энэ тухай ярьж болохгүй хэцүү байсан. Тэр олон хүний ясыг тоолох гэхээр хоорондоо холилдчихсон. Дунд чөмгийг нь харьцуулж, хослуулж 575 гэсэн тоо гаргасан. 300 гаруй гавлыг хадгалж байна. Анагаахын дээд сургууль, Шүүх эмнэлэгт ч бий. Хэлмэгсдийн музейд ч өгсөн. Аллага явагдсан 13 газар байна" гэж ярьсан байдаг.

Үлгэр ярьж, бурхан зурж, эрдэмд шамдаж, ном бүтээж, бусдын сайн сайхны төлөө ариун үйлсээ зориулсан нэгэн юм аа.

АСААСАН ГЭРЭЛ, АРИУН ҮЙЛС ТАНЬ МӨНХӨД ҮРГЭЛЖИЛНЭ

АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.

Нийт сэтгэгдэл: 15

Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-16 22:46:06

Алтай: Сайн эцэг эхийн сайха н үр бөгөөд хийж бүтээхийн одонд төрсөн болой. Ум сайн амгалан оршиг ээ. Ум ма ни бадмэ хум.
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-16 15:36:31

Гэрэл: Хийсэн бүтээсэн бүхэн нь үүрд бидний нүдэнд харагдаж сэтгэлийг баясгаж байхаар их үйл бүтээсэн хүн гэж бахархан бодож явдаг.Аглаг бүтээлийн хийдийн тэр гайхалтай уран бүтээлүүд нь эх оронд минь мөнхөд үлдэх болно.Таны хийсэн бүтээсэн бүхнээр бидний ирээдүй мөнхөд бахархаж таныг санана дурсаж явах гэгээн мөрөө та үлдээжээ.Энэ насаа эх орныхоо хөгжил цэцэглэлтэд зориулсан таны ариун мөр мөнхөд зурайн тодрох буй за.Эх орондоо дахин төрөхийн ерөөлийг дэвшүүлье.
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-15 08:58:38

Отгоо : Хийсэн бүтээсэн сайхан бүтээлыг чинь өмнө Монголын ард түмэн үүрд санан дурсаж өлмийд чинь бөхийх болно ум ма ни бад ми хум
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-14 20:07:45

Иргэн: Ум сайн амгалан болтугай.
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-14 13:57:07

Ард: Хэзээч мартагдахгүй бүтээлтэй шудрага буянтай бурханч билээ хамгиин сайхан төрөлд төрөөсэй Монголын нам нам дагасан өлөн авилгач том жижиг хулгаачууд жоохонч гэсэн хүн чанартай иргэд ард түмнээ боддог болооосой нүүрс хулгаална автобус хүртэл хуучнаар сольж ашиг олон бүх салбарт нь шимэгч хорхоо цүнх бөгсчин пялдагууд дүүрчихсэн солонгос шиг авилгал хулгаадаа хатуу ял өгдөг болжээж монгол хөгжинө гнж үнэн .
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-14 13:12:22

Нутгын ах: Тэр бүр хүн болгонд заяагаад байдаггүй авьяас ухаан цогц бүрдсэн агуу хүн байждээ.Ийм сайхан буянтан Монгол оронд олон төрөх болтугай
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-14 09:48:01

Зочин: Сүнс нь амгаланг олох болтугай.
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-14 06:20:10

Н. Нарантуяа: Хэдэн зуун жилээр үнэлэгдэх хосгүй өв соёлыг хойч үе эх орондоо үлдээлээ. Багш таньдаа бахархан мөргөмүү. Бурхны хутгийг олох болтугай. Ум Ма Ни Бад Ми Хум
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-14 01:01:47

Зочин: Хайран сайхан хүн харамсаж байна ум ма ни бад ми хум
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-14 01:01:30

Зочин: Хайран сайхан хүн харамсаж байна ум ма ни бад ми хум
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-13 17:25:17

Хүн : Уул ус өвгөдийнхөө онгонд хүндэтгэлтэй хандъя ирэх төрөлдөө монголдоо ТӨРӨӨРЭЙ
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-13 15:47:26

Үнэн: Уул ус хаа хамаагүй эзэмшиж шуналын сэтгэлээр хандсных байхөө...
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-12 13:52:24

asd: purevbat yaahaaraa buhel buten uuliin amiig ter chigt ni avdag um. lu savdag hilegnejdee
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-12 08:05:16

Зочин: Ум мани бад мэ хум. Их Хааны хөргийг их сайхан зурсан зураг тань одоо ч сүсэглэсэн хэвээр байна. Цаашид ч сүсэглэн залбирна аа.
Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2024-04-12 08:04:31

Үнэн: Өндөрөөс унаад , гэмтээд гэмтэлд нас барсан бололтой. Баахан шал худлаа юмнууд төвд маань бичиж гашуудсан дүр үзүүлж байхаар яаж яагаад нас барсаныг нь бичих хэрэгтэйшт. Хэзээ болтол баасаа иддэг мухар сүжэгтэнүүд байх юм бол энэ үхэр монголчууд маань