-ХАМГИЙН ГОЛ НЬ ХОЁР ИШТЭЙ ХӨРӨӨ ГЭДЭГ ХЭНТЭЙ МОД ХӨРӨӨДӨХ ВЭ ГЭДЭГ АСУУЛТЫГ УРГУУЛНА-

         Яг одоо гадаа миний үзсэн 23 дахь намар болж байна. Үзэж, мэдэрч, хүртэх бүрд өөртөө гүн гүнзгийгээр татах шаргал өдрүүдийн гүнд чухам ямархан нууц агуулагдаж байдгийг тайлах аргагүй ч ийм нэг гэгэлгэн улирал байдагт л амьд явмаар санагддаг. Анх ухаан орж, хорвоотой танилцсан мөчөөс л навч шарлаж, модод нүцгэрдэг сонин цаг хугацаа байдгийг гайхаснаас хойш намар надад өөр ертөнц байсан. Дараа нь  гэрийнхээ хажууд ургах модноос би намрыг илүүтэй мэдэрч, өөр нэг ертөнц манай гадаа байх шиг төсөөлсөөр, хоёр ертөнцийн дунд би хорин намрыг үджээ. Намар миний хувьд өөртэйгээ уулзаж, ахуй орчноо эвдэх, зүрхээ шархлуулах, хаа нэгтээ гээгдсэн дурсамжаа санах цаг хугацаа. Ялангуяа аравдугаар сарын сүүлч арваннэгдүгээр сарын эхэн бол тэр чигтээ дотроосоо хөндүүрлэж, сэтгэл минь намарт гуниглах хүндхэн ачааг үүрч, алхах бүрт баяр, гуниг дотроос минь түлхэнэ. Ингээд уншигч тантай тэртээд үлдсэн намрын нэгэн дурсамжаасаа хуваалцая.

Сул өвс ганхсан намар цаг. Өдийд ч сумын төвд хаа сайгүй хөрөөний дуу тасхийж, хөрз, харгана буулгасан айл энд тэндгүй бужигналдан сум даяараа өвлийн бэлтгэлээ хийж байгаа даа. Эгэл даруухан буйдхан сумын намар цаг гэдэг ерөөс хөрөөний дуутай л ирдэг сэн.

        2013 онд санагдаж байна. Сургуулийн өвлийн түлшний бэлтгэлд ангиараа дайчлагдаж, хичээл тараад л мод хөрөөддөг байж билээ. Тухайн үед одоо бол хөдөөний айлд л үзэгдэхээс өөрөөр ховордсон хоёр талдаа бариултай төмөр хөрөөгөөр л ойгоос буулгасан модыг унагаадаг байсан. Хамгийн гол нь хоёр иштэй хөрөө гэдэг хэнтэй мод хөрөөдөх вэ гэдэг асуултыг ургуулна. Өөрөөр хэлбэл, харж явдаг хөвгүүн, охинтойгоо мод хөрөөдөх гэж өрсөнө. Одоо бодоход, сургуулийн арын талбай өвлийн түлш бэлтгэх цэг биш хайр дурлалын талбар байсан мэт. Бид ганц сургууль ч биш, сумынхаа ам бүл цөөтэй, настайчуудынхаараа өнжин модыг нь хөрөөдөж, хагалж, хурааж өгдөг байв. Нэг ёсны сайн үйлсийн ажил хийж байж. Энэ бол намрын ажлын эхлэл.

Удаах нь ургац хураалтын ажил. Амралтын өдрүүдээр хөдөө гарч ангиараа ургац хураана. Мөн л хоёроороо дундаа нэг шуудайтай. Төмс хураахад, хуруун чинээ жижигхэн, хос, хүний дүрстэй төмс гарч ирэх нь бөөн баясал. Тийм дүрстэй төмсийг тусад нь авч хадгалдаг байж билээ. Гэвч амархан мууддаг ногоо болохоор мөдхөн “Дэмий хог цуглуулаад” гэсэн ээжийн ундууцлаар эрхгүй  хаяна. Мөнхүү ийн ногоо хураахад чийгийн улаан өт байнга дайралдана. Могой шиг туялзсан тэр амьтнаас айхгүй ч хүүхэд үгүй. Энд тэндээс л орилсон дуу гарч, ихэд хөгжөөнтэй тариан талбайд өнждөг сөн. Ням гарагийн орой харин хураасан төмс шигээ халтар хүүхдүүд ачааны машин дээр “Ургацын талбайд хөгжөөн тасрахгүй ээ” хэмээн дуулж, буцна. Биднийг ийн явахад өдөржин хүүхдийн хөлд дарагдсан тариан талбай уйтгартайхан дүнсийх нь их л гунигтай харагддаг сан.

           Ерөөсөө хүүхэд байхад намрын сайхан нь хөдөлмөрт л байж. Ангиараа, найзуудтайгаа явдаг болохоор хөөрч явж. Ийн явахдаа энэ бүхэн хожим надад дотроосоо хааяахан гаргаж дулаацуулах дурсамж болно чинээ санаагүй. Японы зохиолч Харуки Мураками “Дурсамж гэдэг хүмүүсийг амьд байлгадаг түлш” гэж хэлсэн нь ёстой л онож. Дурсамжаараа тэжээгдэж, тэнхэрч, өндийдөг хүмүүс хэчнээн билээ. Би ч мөн тэдний адилаар тэртээ жилүүдэд үлдээсэн намар цаг, ангийн найз нөхдөө өнөө намраар бодон сууна. Сумын төвийн намар гэдэг ерөөс ийм л болдог байсан. Одоо ч ийм л байгаа байх гэж бодохоор хөл хөдөлгөөн ихтэй хотын энэ завгүй амьдралаас шуудхан гараад гүймээр.

              Дээр би сумын төвийн намрын тухай зурвасхан дурдлаа. Цаашлаад хөдөөгийн намар. Үгээр хэлэмгүй хачин сайхан амттай намар болдог. Амтат гэдгийн учир нь бодох төдийд арааны шүлс асгарч, нүд сэргэм. Тэнгэр шувуудгүй эзгүйрч, дэмий хэдэн үүлс хөвөхөөс цаашгүй болж, уул тал өнгөө хувирган шаргалтаад, сул өвс ганхана. Хаа нэгтээ цагийн эрхээр гандаж элэгдсэн гүүр, хад асга л тэртээд хэн нэгний үлдээсэн тэмдэг мэт оршино. Уул тал, гол горхи, дов толгодгүй намар. Хажуугаар нь өнгөрөхдөө алгаараа имрээд өнгөрөх сул шаргал өвс ганхана. Манай нутаг говь хангай хосолсон ч илүүтэй говь зонхилно. Тэр чигтээ халууцсан уудам тал. Ийм буйдхан зайд намар цаг ирэхээр цэлийсэн шаргал тал болон хувирна. Ерөөс тэнгэрийн нар газарт буучихсан мэт гялтганаж, нүд алдам байдаг сан. Энд л харин өнөө хоосоны тухай бодол төрж, орчлон гэдэг юу ч үгүй хумхын тоос гэдэгтэй үг дуугүй эвлэрмээр санагддаг. Ийм эрх дураараа тал дээр тэнгэр ямагт тунгалагхан оршиж, байгалийн үзэсгэлэнд мэхийх мэт дуугүй. Чимээ гэвээс буга урамдаж, шувууд жиргэж, адуу усанд орж, үхэр мөөрөлдөх нь эл улиралтай ихэд зохицдог. Энэ мөчид тэгээд өнөө шар дурдан алчуур, хоргой дээлтэй эмэгтэй, саалийн хувин бариад алхвал хамгийн сайхан зураглал тэр. Гэрийн эзэн харин тавагтай шинэхэн өрөмний ард сууж цайлаад, гадаах орчинг ажиглан, амьдрал болоод оршихуйг бахдан суух агшныг нэмбэл юутай уярам. Намар ингэж л уран зураг бодит байдал дээр амилсан мэт, хүний амьдралын өрнөлд хөг нэмнэ. Ийм л намрыг хүүхэд байхдаа угтаж, эхний цастай үддэг байж…