Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг, Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын дарга Я.Эрдэнэсайханаас цаг үеийн асуудлаар тодруулга авлаа.

-ЖДҮ сан байгуулагдаад 10 гаруй жил болж байна. Энэ хугацаанд хэчнээн аж ахуйн нэгжид, хэдэн төгрөгийн  зээл олгосон бэ?

-Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сан үүсгэн байгуулагдсан 2009-2019 он хүртэлх хугацаанд нийтдээ 8235 төсөлд, 991 тэрбум төгрөгийн зээл олгосон байна.

-Энэ жил Засгийн газраас “Эрүүл мэндээ хамгаалж, Эдийн засгаа сэргээх” 10 их наядын цогц төлөвлөгөө хэрэгжүүлэхээр болсон. Үүний хоёр их наяд нь ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх зээл рүү хуваарилагдсан. Энэ төсөв жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд хэр хүрэлцээтэй вэ?

-Монгол Улсын Засгийн газраас Эрүүл мэндээ хамгаалж, эдийн засгаа сэргээх 10 их наяд төгрөгийн цогц төлөвлөгөө баталсан. Энэхүү арга хэмжээний хүрээнд хоёр их наяд төгрөгийг ажлын байр хадгалах нөхцөлтэй зээлийг арилжааны банкаар олгох ажил эхлээд байна. Хоёр их наядын нэг их наяд нь банк өөрийн эх үүсвэрээс зээлдүүлнэ. Хүмүүс ганцхан жил өгөөд дуусчих юм шиг ойлгоод байх юм. Төлөвлөгөөний дагуу гурван жилийн хугацаанд зээл олгох ажил үргэлжилнэ.

Зээлийн гол зорилго бол зөвхөн жижиг, дунд үйлдвэрлэл биш, ажлын байрыг хадгалах. Тиймээс ерөнхий гэрээг Сангийн яам, ХХААХҮЯ, Монгол банк,  Зээлийн батлан даалтын сан,  банкууд хамтран байгуулж байгаа. Гэрээн дээр тодорхой шаардлагууд заасан. Өөрөөр хэлбэл, татвараа цаг тухай бүрд нь төлдөг, чанаргүй зээлийн ангилалд багтаагүй, үйл ажиллагаа нь тогтвортой явдаг аж ахуйн нэгжүүд зээлд хамрагдах бүрэн боломжтой.

Тодруулбал, 2020 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний өдрөөс өмнө Монгол Улсын хуулийн дагуу үүсгэн байгуулагдаж, бүртгэгдсэн, Монгол Улсад үйл ажиллагаа эрхэлдэг хуулийн этгээд байх, Зээл хүсэгч, түүний хамаарал бүхий этгээд нь 2019 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Монгол банкны Ерөнхийлөгч, Сангийн сайдын 2019 оны хамтарсан тушаалаар баталсан “Активыг ангилах, активын эрсдэлийн сан байгуулж, зарцуулах журам”-ын дагуу тодорхойлсон чанаргүй зээлийн үлдэгдэлгүй байх, 2019 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний байдлаар НДШ, татварын өргүй байх. Хэрэв өртэй бол төлж, барагдуулсан байх. Зээлийн хугацаанд зээлдэгчийн бизнесийн үйл ажиллагаа хэвийн үргэлжлэх, зээлээ төлөх боломжтойг банк үнэлж тогтоосон байх зэрэг шаардлага бий. Засгийн газар үүн дээр хэрхэн оролцох вэ гэхээр зээлийн хүүгийн зургаан хувийг төлнө.  Уг зээл нь нийтдээ есөн хувийн хүүтэй. Үүний зургаан хувийн зээлийн хүүгийн зөрүүг Засгийн газраас даах юм. Өөрөөр хэлбэл, уг зээлийн хүүгийн зөрүүг улс дааж, аж ахуйн нэгжүүд гурван хувийг нь төлнө.

Мөн зээл хүсэж буй аж ахуйн нэгжүүдэд барьцаа хөрөнгө дутах асуудал гардаг. Барьцаа хүрэлцэхгүй байгаа аж ахуйн нэгжүүдэд Зээлийн батлан даалтын сангаар дамжуулж батлан даах юм. Энэ тохиолдолд Жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих тухай хуулийн 4.1.1 дэх заалт, 7.1 дэх хэсэгт заасан шаардлагыг хангасан байх ёстой. Зээл хүсэгчдэд хүндрэл учруулахгүйн үүднээс тэгсэн. Арилжааны банкнууд ЖДҮ-ийн тодорхойлолт шаардахгүй. Зээл хүсэгчдэд хүндрэл учруулахгүйн үүднээс арилжааны банканд хүргүүлсэн материалд нь үндэслэн жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээ эрхлэгч мөн эсэх тодорхойлолтыг Жижиг, дунд үйлдвэрийн газраас Зээлийн батлан даалтын санд уламжилна. Иймд жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээ эрхлэгчийн тодорхойлолт авахаар төрийн байгууллагад хандах шаардлагагүй гэж ойлгож болно. Банкнаас зээлийн үйл ажиллагааны журам, зааврын хүрээнд энэ гэрээг хэрэгжүүлэхтэй нийцэж тавигдсан гэх мэт бусад шаардлага бий.

-Энэ жилийн хувьд цар тахлаас үүдэн эдийн засаг уналтад орж, зээлийн эргэн төлөлтийг  2021 он хүртэл хойшлуулсан. Өнөөдрийн байдлаар хэчнээн аж ахуйн нэгж зээлийн эргэн төлөлтөө хойшлуулах хүсэлт гаргаад байна вэ?

-Коронавируст халдвар /Ковид-19/ цар тахлын улмаас улс оронд бүх нийтийн бэлэн байдал зарласантай холбогдуулан ЖДҮ эрхлэгчдийн үйл ажиллагааг тогтвортой байлгах, ажлын байр хадгалах зорилгоор ЖДҮХС-аас шууд болон арилжааны банкаар дамжуулан олгосон “хэвийн зээл”-ийн  ангилалд хамаарах зээлдэгчээс төлбөр хойшлуулах ажлыг ХХААХҮ-ийн Сайдын 2020 оны А-373 тоот тушаалаар зохион байгуулсан. Нийт 253 аж ахуйн нэгжээс хүсэлт ирүүлснээс шаардлага хангаж буй 176 аж, ахуйн нэгжийн 33.5 тэрбум төгрөгийн зээлийн эргэн төлөлтийг хойшлуулаад байна. Эргэн төлөлт 2021 оны долдугаар сарын 1 хүртэл хойшлуулсан бөгөөд тавдугаар сарыг дуустал хэвийн ангиллаас бусад ангилалд хамаарах зээлдэгч төлбөрийн зөрчлөө барагдуулсан тохиолдолд төлбөрийг хойшлуулах боломжтой.

-Банкны зүгээс тавьж буй шаардлага өндөр байна гэсэн гомдол аж ахуйн нэгжүүдээс их ирж байна. Мэдээж арилжааны банк ашгийн төлөө болохоор өндөр шаардлага тавьж байгаа байх. Үүн дээр танай агентлаг хэрхэн хяналт тавьж ажиллах вэ?

-Мэдээж банк өөрийн эх үүсвэрээс зээл олгох учраас шаардлага, хяналтаа тавина.

-ЖДҮ-ийг дэмжих зээл эзэндээ очилгүй, нэр бүхий албан тушаалтнууд танил талаараа их хэмжээний зээлийг бага хүүтэйгээр авч байсан бараан түүх бий. Энэ асуудал дээр хэрхэн анхаарч ажиллаж байна вэ?

-Улсын их хурлын гишүүд болон төрийн өндөр албан тушаалтнууд хамаарал бүхий компанидаа авсан зээлээ бүгд 100 хувь төлсөн. Бид 2019 оны зээлийн журамдаа төрийн өндөр албан тушаалтан буюу Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Их Хурлын гишүүн, Засаг дарга, агентлагийн дарга гэх мэт өндөр албан тушаалтнууд хамаарал бүхий компаниараа дамжуулан зээл авахыг хориглосон заалт оруулсан.

Мөн өнгөрсөн жил сонгон шалгаруулалт хийхдээ ирүүлсэн бүх төслийн материалыг Авлигатай тэмцэх газарт  хүргүүлж, тулгалт хийгээд энэ аж ахуйн нэгжүүд төрийн өндөр албан тушаалтнуудтай хамааралтай байна уу, үгүй юү гэдгийг нэг бүрчлэн шалгуулсан.

Г.ЖАВХЛАНТГАРЬД