Б.МЭРГЭН: Байраа барьцаалж, найзтайгаа түргэн хоолны газар ажиллуулж байлаа

Б. Гүнжид:
Ярилцлага- Дотно яриа

2021-06-29, 913

-Би хамгийн анх УИХ-ын гишүүн асан Д.Гантулгын хохирогчийг өмгөөлж байлаа-

Есөн жил хуульчаар ажиллаж буй хуульч, өмгөөлөгч Б.Мэргэнтэй ажил, амьдралынх нь талаар ярилцлаа. Тэрбээр ихэвчлэн Эрүүгийн болон захиргааны хэрэгт өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлдэг аж. Мөн улс төртэй холбоотой дөрвөн томоохон хэргийг өмгөөлж байсан залуу өмгөөлөгчдийн нэг юм.

-Таны ажил, амьдралын гараа хэрхэн эхэлж байсан бэ. Хуульч мэргэжилтэй болоход нь хэн нэгэн нөлөөлж байв уу?

-Би багаасаа биеэ даасан, айлын бага хүүхэд. Миний аав авто инженер, ээж төрийн удирдлагын менежер мэргэжилтэй. Тэд маань насаараа төрийн байгууллагад ажилласан. Хуульч мэргэжлийг сонгоход хэн ч нөлөөлөөгүй. Тухайн үед шалгалтаа амжилттай өгч, МУИС-ийн эрх зүйн ангид орж байлаа. 2009 онд сургуулиа төгсөж, 2012 оноос мэргэжлээрээ ажилласан.

-Их сургуулиа төгсөөд эхний гурван жил юу хийсэн юм бэ?

-Манай байр миний нэр дээр байсан болохоор аав, ээждээ хэлэхгүйгээр байраа 18 сая төгрөгөөр барьцаалж, найзтайгаа “UB кибаб” хэмээх түргэн хоолны газар ажиллуулж эхэлсэн. Өөрөө шинээр нээсэн болохоор 24 цаг ажиллаж, бүх ажлаа гардаж хийдэг байсан. Сүүлдээ сульдаж ядраад ажиллахаа больсон.

-Тухайн үед хэцүү санагдаж байв уу?

-Түргэн хоолны газар ажиллууллаа. Мэргэжлээрээ ажиллая даа гэж төлөвлөж, бодоогүй. Тохиолдлоор төрийн байгууллагад ажилд орсон.

2011 оны арванхоёрдугаар сард Авлигатай тэмцэх газар “Хуульдаа нэмэлт өөрчлөлт оруулж, хүний нөөцөө нэмэгдүүлэх өөрчлөлт хийх хэрэгтэй байна” гэсэн. Тэгээд надад нэмэлт өөрчлөлтийнх хуулийн төсөлд гэрээгээр ажиллах санал ирсэн. Тухайн хуулийн төсөл дээр 2012 оны нэгдүгээр сарын 25-нд ажиллаж дуусаад, хүлээлгэж өгөөд сууж байтал “Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлд хуульчийн орон тоо гарсан байна. Хэрвээ тэнцвэл орох боломжтой” гэх санал ирсэн. Тэгээд шалгалтдаа тэнцэж, ажилд орж байлаа.

-Таныг хуульч мэргэжлээр ажиллаж байх хугацаанд юу хамгийн их өөрчлөгдсөн бэ?

-Эрх зүйч мэргэжлээр төгсөөд ямар нэгэн байгууллагад хоёр жил ажилласан байх ёстой. Түүнийхээ дараа хуульчийн шалгалт өгч тэнцэж байж хуульч болдог. Хуульч мэргэжил эзэмшсэн хүн өмгөөлөгч, тодорхой хугацааны дараа шүүгч, прокурор, нотариатич, хуулийн зөвлөх гэсэн үндсэн мэргэжлүүдээс сонгох боломжтой. Би төрийн байгууллагад таван жил хуульчаар ажилласан. Сүүлийн дөрвөн жил өмгөөлөгчөөр ажиллаж байна.

Өмгөөлөгчөөр ажилласан эхний хоёр жилээ сүүлийн хоёр жилтэй харьцуулахад улс төрийн томоохон хэргүүдийг шийдэхэд хэн нэгний нөлөөнд автдаг. Хуулийг уландаа гишгэж ямар ч хуульгүйгээр хэргийг шийддэг завхрал сүүлийн хоёр жил нэмэгдсэн.

2012-2016 онд Дэлхийн банк, олон улсын авлигын эсрэг байгууллагуудын судалгааг харахад 2008 онд шүүхэд итгэх иргэдийн итгэл 28 хувьтай байсан. Харин 2016 онд 60 гаруй хувь болтлоо өссөн байна лээ. Одоогоор манай улс авлигын үзүүлэлтээр дэлхийд 120 гаруйд ордог.

-Танд ямар төрлийн хэрэгт холбогдсон иргэд ханддаг вэ?

-Үндсэн дөрвөн чиглэлээр хүн өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлж болно. Нэгдүгээрт, Иргэний эрх зүй буюу иргэд хоорондын маргаан, хоёрдугаарт, Захиргааны эрх зүй буюу төрийн байгууллагын гаргасан шийдвэр иргэдийн хооронд үүссэн маргаан, гуравдугаарт, Эрүүгийн хэрэг буюу гэмт хэрэгт холбогдсон этгээд, дөрөвдүгээрт, Хувь хүн болон албан байгууллагад зөвлөгөө өгч болно. Тиймээс өмгөөлөгчид аль нэгээр нь мэргэшвэл сайн. Гэвч манай улс цөөн хүн амтай учир аль нэгээр нь дагнахад хэцүү. Манай хуулийн ферм хэргүүдээ дотроо хуваарилдаг. Би төрийн байгууллагад ажиллаж байсан болохоор Захиргааны эрх зүйн маргаан дээр ажилладаг. Гэхдээ ихэвчлэн эрүүгийн маргаан дээр ажиллаж байгаа. Иргэний маргаан дээр төдийлөн ажилладаггүй. Эрүүгийн хэргийг сайн мэддэг хуульч иргэний хэргийг мэдэхгүй байж болно. Хуульч бүр бүхнийг шийддэг, мэддэг гэсэн үг биш. Иргэдийн зүгээс ийм хандлага түгээмэл ажиглагддаг. Эдийн засгийн хямралтай үед хулгай, залилангийн хэргүүд нэмэгддэг. Мөн хөдөлмөрийн аюулгүй байдал болон зодооны улмаас хэн нэгэнд гэмтэл учруулсан, гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй холбоотой хэргүүд ихэвчлэн ирдэг.

Манай улсад 500 гаруй шүүгч байдаг. Гэтэл хотын шүүгч дээр сард 100 хэрэг байдаг. Тэгэхээр өмгөөлөгч, хуульчид нэг хэрэгт анхаарал нь төвлөрч ажиллаж чадахгүй. Амралтын өдрүүдэд амарч чадахгүй, ажлын дараа байнга суудаг. Түүнээс болж гэр бүл, үр хүүхэд нь орхигддог тохиолдол элбэг. Гэтэл хөдөө орон нутгийн хуульчид долоо хоногт нэг удаа давж заалдах шатны хуралд суудаг. Хуульчид 2.5 сая төгрөгийн өндөр цалинтай гэж ярьдаг бодит байдал дээр хийж байгаа ажлынх нь хаана ч хүрдэггүй.

-Таны өмгөөлж байсан хэргүүдээс хамгийн хэцүү нь юу байв. Аливаа нэг иргэнийг өмгөөлөхөд танд ямар нэгэн бэрхшээл тулгарч байв уу?

-Манай улс харьцангуй тайван. Тийм болохоор биед халдах тохиолдол ховор. Харин цахим хуудсаар дамжуулан элдвээр харааж зүхэх, дарамтлах, сүрдүүлэх, занал хийх тохиолдол байнга.

Танихгүй цахим хаягаас янз бүрийн утга агуулга бүхий зурвас ирдэг.

Нэг жишээ дурдахад, УИХ-ын гишүүн асан Б-гийн дүү гэх этгээд ШӨХТГ-ын хэлтсийн дарга мөртлөө миний зургийг өөрийнхөө цахим хаягт оруулж, “Энийг нэг өдөр ална” гэсэн пост оруулж байсан. Тэгээд Төв аймгийн шүүх хурлаас гарч ирэнгүүт намайг “ална” гэсэн этгээд нүүрэнд гар утсаа тулгаж, бичлэг хийж, тал бүрээс чангааж “Чи хэргээ үнэн зөв шийдээрэй” гэж байсан. Би хэрэг шийддэг шүүгч биш. Хамгийн гол нь би тэдгээр сэтгэгдэл, дарамт, шахалтыг тоодоггүй.

Мөн улс төрийн болон томоохон хэрэгт улс төрчид нөлөөлж буруу мэдээлэл хэвлэл мэдээллээр тараадаг. Гэвч олон нийтэд хэргийн талаар үнэн мэдээлэл өгөхийн тулд хуульч, өмгөөлөгчид зайлшгүй сэтгүүлчдэд хандаж, мэдээллийг тэнцвэржүүлдэг. Тэгж байж л хэргийг үнэнээр шийдэх нөхцөл бүрддэг. Би улс төртэй холбоотой цөөхөн хэрэгт өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлж байсан.

Би хамгийн анх хүчирхийллийн хэрэгт холбогдож байсан УИХ-ын гишүүн асан Д.Гантулгын хохирогчийг өмгөөлж байсан. Түүний дараа “Жаст”-ын Ш.Батхүү нарын хэрэгт оролцсон өөр шүүгдэгчийг өмгөөлсөн. Гэхдээ дуустал нь өмгөөлөөгүй дундаас нь ойлголцоод больсон. 60 тэрбум болон Б.Хурцыг өмгөөлж байлаа. Үүнээс өөр олны анхаарлыг татсан томоохон хэрэгт ажиллаж байгаагүй. Гэтэл олон нийтийн зүгээс намайг байнга томчуудыг өмгөөлж, их мөнгө авдаг гэж ярьдаг.

Гэвч би амьдралын боломжгүй иргэдэд сайн дураараа үнэгүй зөвлөгөө өгч, өмгөөлдөг. Харин хуучин хуулиар өмгөөлөгчид жилд хоёр удаа заавал үнэгүй өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлдэг байсан. Одоо заавал үнэгүй үйлчилгээ үзүүлэх албагүй.

-Улс төрийн болон эрүүгийн хэрэг өмгөөлөх ямар ялгаатай байдаг вэ?

-Эрүүгийн энгийн хэргийг өмгөөлөх амар байдаг. Асуудал үүсгэсэн хоёр иргэний хэрэг учраас. Тэгэхээр ямар нэгэн нөлөөнд автахгүй хэрэг үнэнээр шийдэгддэг. Гэтэл улс төрийн болон нэр нөлөө бүхий этгээдийн хэрэг Монголын хэрэг болж хувирдаг. Эрх мэдэл бүхий хэн нэгэн өмгөөлөгч, шүүгч, прокурорт нөлөөлөх гэсэн оролддог. Нөлөөлөх оролдлого ирээгүй байсан ч иргэд тухайн хэргийг маш ихээр харддаг.

-Та иргэдэд өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлэхдээ ямар нэгэн шалгуур тавьдаг уу?

-Би дундаж өмгөөлөгчдөөс бага хэрэг дээр ажилладаг. Дааж давахгүй их хэрэг авчихаад түүндээ түүртээд, бусдыг хохироож болохгүй. Зарим өмгөөлөгч өдөрт таван хуралд суудаг юм билээ. Би долоо хоногт 1-2 хуралд суудаг. Би ийм хэрэг авахгүй гээд ямар үйлчлүүлэгчдээ шаардлага тавьдаггүй. Жишээлбэл, бага насны хүүхэд болон эмэгтэй хүн хүчиндсэн, хүн амины хэрэгтэй хүнд надаар өмгөөлүүлэх гээд гээд ирэхэд нь ийм хэрэг хийсэн болохоор би чамайг өмгөөлөхгүй гэж болохгүй. Нэгдүгээрт, тухайн иргэн хэрэг хийсэн эсэх нь тогтоогдоогүй. Хоёрдугаарт, хэрэг хийсэн байлаа ч тухайн иргэн өмгөөлүүлэх эрхтэй. Гэвч олон нийтийн зүгээс тэдгээр иргэнийн өмгөөлөхөөр алуурчин, хүчирхийлэгч өмгөөлөөд байхдаа яах вэ дээ гээд намайг буруутгаж эхэлдэг.

-Манай улсад өмгөөллийн үйлчилгээ авахад ямар үнэтэй байдаг вэ?

-Манай улсад 5853 бүртгэлтэй хуульч бий. Түүнээс 2600 нь өмгөөлөгч. Өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлэхэд тогтсон үнэ байдаггүй.

Нэг иргэнийг өмгөөлөхийн тулд 2600 өмгөөлөгч 2600 өөр үнэ хэлэх боломжтой. Хуулиараа ямар нэгэн үнэ тогтоох боломжгүй.

Гэхдээ өмгөөлөгчид тухайн иргэнийг өмгөөлөхөд хэр их цаг хугацаа зарцуулах вэ. Тухайн хэргийг өмгөөлснөөр бусад хэргүүдэд хэрхэн нөлөөлөх боломжтой зэрэг зүйлсэд анхаарч үнийн саналаа хэлдэг.

Би нэг хэргийг таван сая төгрөгөөр өмгөөлж байхад тухайн хэргийг өөр өмгөөлөгч 75 сая төгрөгөөр өмгөөлнө гэж хэлсэн байдаг.

-Одоогоор та ямар хэрэг дээр ажиллаж байна вэ. Хэчнээн хэрэг хүлээн авсан байгаа вэ?

-Одоогоор би 10 орчим хэрэг дээр ажиллаж байна. Хажуугаар нь хуулийн зөвлөгөө өгдөг 2-3 компани байгаа түүндээ анхаарна. Мөн 60 тэрбумын хэрэг дуусаагүй. Сүүлийн үед зогсонги байдалтай байна. Олны анхаарлыг татсан хэрэг гэвэл “Энхсаран” сувиллын Д.Мөнхбатын хэрэг дээр ажиллаж байна. Д.Мөнхбатад зөрчлийн болон эрүүгийн гэмт хэрэг үүсгэчихсэн. Зөрчлийн хэрэг нь шүүхээр шийдэгдэж хэрэгсэхгүй болсон. Эрүүгийн хэргийг 58 хоногийн дотор шийдэх ёстой байдаг. Энэ хэргийг би үнэгүй өмгөөлж байгаа. Яагаад гэвэл Зөвхөн тухайн иргэний асуудал биш. Нийгмийн асуудал юм. Тусгаарлагдаж байгаа байрнаасаа халдвар авсан тухайгаа ярьсныхаа төлөө иргэн ял авч болохгүй шүү дээ.

-Цаг гарган ярилцсан танд баярлалаа.

-Баярлалаа.

Б.МЭРГЭН: Байраа барьцаалж, найзтайгаа түргэн хоолны газар ажиллуулж байлаа