Монголчууд бид бөхөө дээдэлж ирсэн ард түмэн. Тиймдээ ч уран хурц барилдааныг магтан сайшааж, үлгэр домог мэт ам дамжуулан ярьж ирсэн билээ. Саяхан болсон Ардчилсан намын дэргэдэх “Зориг” Ардчиллын хүрээлэнгээс зохион байгуулсан үндэсний бөхийн барилдаанд сумын заан Д.Төгс-Эрдэнэ урамтай сайхан барилдаж, үзэгч олныг суудлаас нь өндөлзүүллээ. Харин дэлхийн дэвжээнд Т.Ариунзаяа гайхамшигтай сайхан барилдаж, монгол төдийгүй дэлхийн хүн төрөлхтөнд хайрлагдаад байна.

          Жүдо бөхийн Токиогийн Их дуулга арванхоёрдугаар сарын 7-нд эхэлсэн билээ: Монгол Улсаа төлөөлөн нийт 20 тамирчин өрсөлдөж байгаа бөгөөд медалийн салхийг Т.Ариунзаяа хагаллаа. Эмэгтэйчүүдийн -57 кг-д барилдсан тэрбээр эхний тойрогт “Залуучуудын Азийн АШТ”-ий хүрэл мeдальт Казакстан улсын Дана Абдироваг, хоёрдугаар тойрогт 2024 оны “Абу Дабигийн их дуулга” тэмцээний мөнгөн медальт Зуeва Иринаг тус тус ялсанаар В хэсгийн аваргын төлөө барилдах эрхтэй болсон. Т.Ариунзаяа өнгөрсөн наймдугаар сард өсвөр үеийн дэлхийн аваргад түрүүлсэн. Улмаар эзэн орны тамирчин Фүчида Мэгүмид торгуулиар ялагдсан юм. Ийнхүү дагах барилдаанд 2023 оны “Токиогийн их дуулга” тэмцээний мөнгөн медальт Бразил улсын Жeссика Лимаг ялж хүрэл медалийн төлөө барилдав. Хүрэл медалийн төлөө ДАШТ-ий мөнгө, хүрэл медальт, Азийн наадмын алт, мөнгөн медальт Япон улсын тамирчин Момо Тамаокиг нэмэлт цагт вазари үнэлгээгээр ялж “Токио их дуулга” тэмцээнээс хүрэл медаль хүртэж, насанд хүрэгчдийн ангиллаас анхны мeдалиа зүүлээ.

          Тэрбишийн Ариунзаяа нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн хоёрдугаар дунд сургуулийн сурагч. Одоо 16 настай. “IJF” буюу Олон улсын жүдо бөхийн холбооны  дэлхийн “Шилдэг шүүгч” шагналын эзэн Т.Энхцэцэг багшийн  шавь. Тэрбээр жүдо бөхөөр багаасаа хичээллэж эхэлсэн. Т.Ариунзаяа 2021 онд 14 настайдаа залуучуудын УАШТ-ээс мөнгөн медаль авч байв.

Европын цомын цуврал тэмцээнээс мөнгөн медаль, мөн Испани Улсын Фуэнхирола, Францын Твонвиль хотод болсон Европын өсвөр үеийн цуврал тэмцээнд долоо хоногийн зайтай дараалан түрүүлж, алтан медаль хүртэж байлаа.

          Харин 2023 онд 15 настайдаа залуучуудын УАШТ-ээс алтан медаль хүртэж байлаа. Мөн 2023 онд насанд хүрэгчдийн УАШТ-ий 52 кг-ын жинд анх удаа медаль хүртэж, 16 настайдаа, насанд хүрэгчдийн УАШТ-ий 57 кг-ын жинд барилдаж хүрэл медаль хүртэж байсан юм. Улмаар 2024 онд  Итали Улсын Неэполь хотод болсон Олон улсын жүдо бөхийн холбоо (IJF)-ны календарьчилсан төлөвлөгөөнд багтдаг “EUROPEAN CUP 2024” Европын цомын цуврал тэмцээнээс мөнгөн медаль, мөн Испани Улсын Фуэнхирола, Францын Твонвиль хотод болсон Европын өсвөр үеийн цуврал тэмцээнд долоо хоногийн зайтай дараалан түрүүлж, алтан медаль хүртэж байлаа. 2024 оны  дөрөвдүгээр сард Казахстаны Алмата хотод болсон Азийн цомын тэмцээнээс хүрэл медаль хүртээд байгаа. “Лос Анжелес 2028” олимпын шинэ циклд итгэл найдвар хүлээлгэж залуу тамирчдын төлөөлөл билээ. Тэрбээр хэвлэлд өгсөн ярилцлагдаа “Би багадаа их хөдөлгөөнтэй, байнга л гүйж харайж, явдаг охин байлаа. Тийм болохоор аав, ээж хоёр жүдо бөхийг сонгон хичээллүүлэхээр шийдсэн. Тэгээд Төрбатын Энхцэцэг багшийн “Алтайн хүчтэн” дэвжээнд анх оруулж өгсөн юм. Тэгж л анх жүдо бөхөөр хичээллэж эхэлсэн” юм хэмээн ярьжээ.

СУМЫН ЗААН Д.ТӨГС-ЭРДЭНЭ

          Завхан аймгийн Алдархаан сумын уугуул, Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын харьяат, "Алдар" спорт хорооны бөх, сумын заан Дэнзэншаравын Төгс-Эрдэнэ. Үе үе заалны барилдаанд урамтай сайхан сайхан барилдаж, улсын цолтой бөхчүүдийг өвдөг шороодуулах нь бий. Саяхан болсон заалны барилдааны нэгийн даваанд арслан Б.Орхонбаяр, хоёрын даваанд дархан аварга Н.Батсуурь, гурвын даваанд улсын харцага Лха-Очир, дөрвийн даваанд арслан Ц.Бямба-Отгон, тавын даваанд улсын начин Э.Батмагнайг өвдөг шороодуулж, шөвгийн дөрөвт үлсэн билээ. Тэрбээр дээрх улсын цолтнуудыг нэг мэхээр давсан нь бахдам сайхан байв.

Д.Төгс-Эрдэнэ  гурван жилийн өмнөөс зааланд үндэсний бөхөөр барилдаж эхэлжээ. Анх 2014 онд сумын заан цол хүртэж, улмаар 2017 онд цолоо баталсан байна.

          Үүнээс гадна өнгөрсөн жил сумын заан Д.Төгс-Эрдэнэ улсын аварга О.Хангай, улсын начин Э.Мөнх-Жаргал, арслан Бямба-Отгон нарыг өвдөг шороодуулж байлаа. Д.Төгс-Эрдэнэ 1995 оны есдүгээр сарын 14-нд төрсөн, биеийн өндөр 173 см. Орхон, Баян-Өндөр сумынх тэрбээр чөлөөт бөхөөр хичээллэдэг. Өсвөрийн болон хотын нэрэмжит чөлөөт бөхийн тэмцээнд оролцож алт, мөнгөн медаль хүртсэн, Залуучуудын улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд түрүүлсэн нэгэн. Д.Төгс-Эрдэнэ  гурван жилийн өмнөөс зааланд үндэсний бөхөөр барилдаж эхэлжээ. Анх 2014 онд сумын заан цол хүртэж, улмаар 2017 онд цолоо баталсан байна.

          Тэрбээр чөлөөт бөхөөр хичээллэдэг. Өсвөрийн болон хотын нэрэмжит чөлөөт бөхийн тэмцээнд оролцож алт, мөнгөн медаль хүртэж байлаа. Мөн Залуучуудын улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд түрүүлсэн. Насанд хүрэгчдийн Улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээс мөнгө, хүрэл медаль хүрсэн амжилттай нэгэн. "Монгол бөхийн өргөө"-нд болсон барилдаануудад улсын том цолтонгуудыг өвдөг шороодуулсан нь бөх сонирхогч хэн бүхний мэддэг, дэмждэг бөх болгожээ. Анхдугаар үндсэн хуулиа баталсны 99 жилийн ойд зориулсан барилдааны нэгийн даваанд Улсын гарди Ц.Бямба-Отгоныг өвдөг шороодуулж байв. Мөн сард Завхан аймгийн Их-Уул сумын харьяат, улсын начин Доржсүрэнгийн Батбаярын нэрэмжит барилдаанд шөвгийн дөрөвт шалгарч, ямар чансаатай бөх гэдгээ баталсан юм.