Хэт холын зайн гүйлтийн дэлхийн дөрвөн удаагийн аварга Бямбаагийн Буджаргалтай ярилцлаа.

-Тайланд Улсад зохиогдсон хэт холын зайн гүйлтийн тэмцээнд түрүүлсэнд тань баяр хүргэе. Манай мэдээллийн сайтын уншигчдад өөрийгөө танилцуулахгүй юу?

-Баярлалаа. Намайг Бямбаагийн Буджаргал гэдэг. 38 настай, залуу тамирчин. Гүйлтийн спортоор 20 гаруй жил, үүнээс хэт холын зайн гүйлтээр 10 гаруй жил хичээллэж байна. Энэ хугацаанд хэт холын зайн гүйлтийн 10 гаруй тэмцээн, уралдаанд оролцсон. Үүнээс хамгийн ойрхон зайн гүйлт бол 12 цагийн буюу саяхан Тайландад болсон тэмцээн байгаа. Дээшээ 6-10, бүр 50 хоногийн гүйлтийн тэмцээн бий. Энэ бүх уралдаан тэмцээний дүнд би дэлхийн таван удаагийн аварга болсон байна.

-Спортын олон төрөл бий. Яагаад олон өдрийн гүйлтээр хичээллэх болсон юм бэ?

-Би Өмнөговь аймгийн уугуул иргэн. Бага байхаасаа л хурдан гүйдэг, энэ спортоор хичээллэх дуртай, хол зайнд сонирхолтой байсан юм. Анх 2008 оноос гүйлтээр хичээллэж, Улаанбаатараас-Бээжин хүртэл 1500 км газрыг нэг сарын хугацаанд туулсан. Үүнээс хойш л олон өдрийн гүйлтээр хичээллэх болсон. Ингээд 2014 онд Нью-Иорк хотод хамгийн анхны тэмцээндээ орж байлаа.

Одоо бодоход сайхан, дурсамжтай байдаг юм. Өнөөдөр таван километр гүйсэн бол маргааш зургаан километр болгож ачааллаа нэмэгдүүлдэг. Нэг үгээр, гүйлтийнхээ километрийг цааш нь ахиулж, аль болох холын зайд гүйж, өөрийгөө улам хөгжүүлэх сонирхолтой. Ер нь нэг байрандаа удаан тогтолгүй үргэлж ахиж, дэвшиж, өөрийгөө хөгжүүлэхийг ажил, амьдралдаа зарчим болгодог.  

-Өнөөдрийн өндөрлөгт хүрэхэд тань ямар бэрхшээлүүд тулгарч байв. Басхүү түүнийг хэрхэн даван туулсан бэ?

-Санхүүгийн бэрхшээл, тэмцээний арга барил мэдэхгүйн зовлон гээд их бэрхшээл тулгарна. Яагаад гэвэл манай улс гэлтгүй дэлхийн ихэнх улсад энэ спортоор хичээллэдэг хүн тун ховор байдаг учир туршлага судлах, хуваалцах хүн цөөхөн байдаг. Олон өдрийн гүйлтийн спорт нэлээд хэцүү, хэр баргийн хүн зориглож хичээллэдэггүй, тэгсэн ч амжилт гаргах нь ховор. Тиймээс хувь хүний өөрийн сэтгэлийн чин зориг гэдэг л их чухал. Өөрөө өөртөө үнэнч байж, дотоод хүч сайтай байх л хэрэгтэй. Хэчнээн хөл гар өвдөж, ядарч зовсон ч өвчнөө мартаад цаашаа гүйдэг чадвар л чухал.  Монгол гэдэг нэрийг дэлхийд гаргана гэдэг миний хамгийн том зорилго.

Тэмцээж үзэж байгаа гадаадын иргэд надад “Чи бол Чингисийн монгол, чиний цусаар Чингисийн монгол цус урсаж байгаа. Тийм учраас чи ялалт байгуулж чадна” гэж хэлдэг юм. Ингэж хэлэхийг нь сонсоод яалт ч үгүй хүч ороод, цааш улам хүчтэй гүйсээр л байдаг. Нью-Иорк хотын их сургуулийн нэгэн багш миний хөлийг боохдоо “Чи аварга болно шүү” гэсэн. Яагаад гэтэл “Чингис хаан энэ дэлхийн хамгийн агуу баатар байсан. Чи түүний үр удам учраас аварга болох ёстой. Америкчуудад тийм агуу ген байхгүй” гэж намайг огшоож, хүч өгч байсан.

-Дэлхийн аварга болсон түүхээсээ хуваалцахгүй юу?

-Олон өдрийн гүйлтийн тэмцээнд хамгийн анх 2014 онд оролцож байлаа. Зургаан хоногт 485 километр гүйж, тавдугаар байр эзэлж байсан. Туршлагагүй, дээрээс нь бэлтгэл тааруу байхдаа оролцсон хэрнээ чамлахааргүй амжилт гаргасандаа баярласан.Тухайн үед тэмцээний зохион байгуулагчдын зүгээс “Ази тивээс анх удаа энэ тэмцээнд оролцож, ийм амжилт гаргалаа” гэж урам өгч байсан. “Wall street journal” сэтгүүлийн нүүрэнд улсынхаа далбааг барьчихсан байгаа зургаа мөнхөлж байлаа. Энэ мэт зүйлсээс хүн урам авдаг юм билээ. Анх удаа оролцсон тэмцээндээ амжилт гаргаж, цом аваад, онцгой хүнээр тодорсон доо их баяртай байсан.

2015 онд 10 өдрийн гүйлтийн тэмцээнд оролцож, 790 километр гүйж байсан.  2016 онд 10 өдрийн, 970 орчим километрт бас оролцож байлаа. 2017 онд 1189 километр гүйж анх дуу хэт холын зайн гүйлтийн тэмцээнд түрүүлж байлаа. Тэр үед үнэхээр ядарч, зутарсан. Ёстой л нөгөө амь наана уу, там цаана уу гэдэг шиг л юм болсон. Тэр үеийн сэтгэл зүйг ярихаас ч зүрхшээмээр байдаг. Би өөртөө заавал нэгдүгээр байранд орно гэж хатуу тангараг өргөсөн. Нэгт орж чадахгүй бол үхсэн ч хамаа байхгүй, нэг бол түрүүлэх, үгүй бол үхэх гэж өөрийгөө дайчилсан. Ингэж өөрийгөө шахаж байж л аварга болсон. Гэхдээ сэтгэл зүйгээ урьдчилаад бараг хоёр жилийн өмнөөс бэлдсэн. Барианд орохдоо Монгол Улсаа сурталчилахын тулд далбаагаа бариад гүйхээс гадна өөртөө баатарын төмөр хувцас хийлгэснээ барианд орохоос 300 метрийн наана өмссөн. Үүгээрээ онцлог тэмцээн болсон гэж боддог.

Мөн 2019 оны наймдугаар сард болсон зургаа хоногийн гүйлтэд 780 гаруй километр гүйсэн. Мөн тус оны арванхоёрдугаар сард зургаан хоногийн 834 километрийн гүйлтэд түрүүлж, Ази тивийн анхны рекордыг тогтоож, аварга болсон доо.

-Хэт холын зайн гүйлтийн спортын онцлог нь юу вэ?

-Бие махбодийн хүч чадал 5,10, 20 км гүйгээд дуусдаг бол үүнээс цаашихыг яаж туулах гэдгийг сэтгэл зүйгээрээ л удирддаг. Тиймээс л хэт олын зай, олон өдрийн гүйлтийг цэвэр сэтгэл зүйн спорт гэж болно. Өөрөө өөрийгөө ялан дийлэх процесс явагддаг. Гүйх явцад хөл гөр, бөөр гээд биеэ чагнаж өвдөхөөс гадна үнэхээр шантартал, болъё гэтэл өвдөх үе ирнэ. Жишээ нь, гүйж байх үед хумс салж унах ч юм уу энэ мэт бүхий л өвдөлт, зохиурыг тэсэх хэрэгтэй болно. Баяр жаргалтай гэхээсээ зовж, ядрах нь хамгийн их.

Тэмцээний онцлог гэх юм бол арван өдрийн гүйлтийн тэмцээн байлаа гэхэд өдөр, шөнө тасралтгүй гүйдэг. Өнөөдөр өглөөний 10.00 цагт тэмцээн эхэллээ гэж бодоход 234 цаг буюу арван өдрийн турш тасралтгүй гүйж байж тэмцээн дуусдаг. Гүйх хугацаанд хэдэн удаа амралт авах, хоол идэх, алхах уу, мөлхөх үү энэ бол тухайн тамирчны дурын асуудал. Тэдэн минут амарна гэж цаанаас нь тогтоодоггүй. Тамирчид нэг километрийн тойрог замаар гүйдэг. Мэдээж шүүгчид, камерийн хяналт шалгалт гээд дэлхийн томоохон тэмцээн учир нарийн явагддаг. Тэмцээн өрнөх үед цаг агаар яаж ч өөрчлөгдөж болно. 2019 онд Нью-Иорк хотод болсон 10 өдрийн гүйлтийн тэмцээнд 222 километр гүйж аварга болсон. Тухайн үед 10 хоногийн долоон өдөрт нь усархаг бороо орсон болохоор бага зэрэг хэцүү байсан.  

-Энэ спортын хамгийн дээд рекордыг аль улсын тамирчин тогтоосон байдаг юм бол. Түүнийг эвдэх зорилго бий юү?

-6, 10 хоногийн гүйлтийн дээд рекордыг Австралийн тамирчин, Грек гаралтай Янус Кросс гэж хүн эзэмшдэг. 10 хоногт 1553 км, зургаан хоногт 1036 километр гүйсэн байдаг. Энэ хүний рекордыг эвдэх зорилготойгоор бэлтгэл сургуулилалтаа хийж байна. Мөн дэлхийн хамгийн холын зайн гүйлт буюу 5000 километрийн гүйлт байдаг. Энэ гүйлтийн рекордыг Финландын тамирчин эзэмшдэг бөгөөд 40 хоног, есөн цаг гүйсэн байдаг. Мөн энэ хүний амжилтыг эвдэх зорилготой байгаа. 38 хоног есөн цаг эсвэл 40 хоног найман цаг гэдэг ч юм уу ямартай ч бэлтгэл сургуулилалтаа сайн хийгээд хэт холын зайн гүйлтийн дээд рекордыг шинэчилнэ. 5000 км-ын гүйлтийг гүйцэтгэх хугацаа хамгийн ихдээ 52 хоног байдаг бөгөөд 900 метрийн тойрог замаар гүйнэ.

-Алтан медаль авах, дэлхийн аварга болох тэр үеийн мэдрэмж үгээр хэлшгүй сайхан байдаг байх?

-Анх удаа 2017 онд аварга болоод алтан медаль авах үеийн мэдрэмж тийм ч гоё байгаагүй. Яагаад гэвэл өдөржин шөнөжин гүйгээд ирэхээр сэтгэл зүйн хувьд тогтворгүй, дээрээс нь тэмцээн дуусах сүүлийн өдөр аварга болох нь тодорхой болчихдог учраас баярлаж, бахархах мэдрэмжээ шагнал авахаасаа өмнө түрүүлээд мэдэрчихсэн байдаг.  Зарим үед сэтгэл гутрах үе ч байдаг. Яагаад гэвэл үүнээс илүү сайн гүйж, рекорд тогтоох ёстой байсан гэх мэт бодол төрдөг юм.