ТОЙМ: СЭТГЭЛ ЗҮЙ, АМИА ХОРЛОЛТ, ГЭМТ ХЭРЭГ

Г. Ган-Эрдэнэ:
Эрэн сурвалжлах- Хөндөх сэдэв

2021-06-20, 984

Коронавирус хүний бие махбодийг өвчлүүлээд зогсохгүй сэтгэл зүйд ч сөргөөр нөлөөлдөг аж. Үүнээс болж нийгэм тэр чигтээ айдас, түгшүүртэй байгаа нь илт. Цар тахлаар өвдсөн нэг нь гадуурхагдаж, ажил орлогогүй болсон хэсэг нь гэмт хэрэг үйлдэж, сэтгэл гутралаас болж амиа хорлох тохиолдол ч цөөнгүй бүртгэгдэх болжээ. Удаан хугацаанд үргэлжилсэн хөл хорионы дүнд халдвар буурсангүй. Эсрэгээрээ ахуйн хүрээний архидалт, гэр бүлийн хүчирхийлэл, танхайрах төрлийн гэмт хэрэг даамжирсан байна. Цар тахал монголчуудын сэтгэл зүйд хэрхэн нөлөөлж буй талаар Эргэлт.мн мэдээллийн сайт тойм бэлтгэлээ.

СЭТГЭЛ ГУТРАЛЫН НӨЛӨӨ ТҮЙМЭР МЭТ ТАРХДАГ

Дэлхий нийт цар тахлаас урьдчилан сэргийлэхээс гадна ард иргэдийнхээ сэтгэл зүйн тогтвортой байдалд анхаарч, зорилтот хөтөлбөрийг хэрэгжүүлээд хэдийнэ жил алсарчээ. Харин манай улс иргэдийнхээ сэтгэл зүйд чиглэсэн гялайж, гялтайх ажил төдийлөн хийсэнгүй. Төөрч, будилдаг нэгэн шиг төр засагтай байна гэдэг юутай эмгэнэл вэ. 2019 онд нийт хүн амын гурван хувь нь ямар нэг хэлбэрийн сэтгэцийн эмгэгтэй, 38 хувь нь сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай байсан.

Тэгвэл корнавирусийн тохиолдол бүртгэгдсэнээс хойш монголчуудын 70 гаруй хувь нь сэтгэл зүйн дарамттай байгаа талаар сэтгэл судлаачид хэлж байна. Өөрөөр хэлбэл, гурван хүн тутмын нэг нь сэтгэл зүйн асуудалтай байгаа гэнэ.

Сэтгэл гутрал, хямрал үүсгэдэг олон хүчин зүйл бий ч тэр тухай дурдаад байх шаардлагагүй. Бидэнд хамгийн ойр ганц жишээг авч үзэхэд хангалттай. Энэ бол айдас. Хүн бүр л “Дархлаа дэмжихээр амт, чанартай өдрийн хоол идчих юм сан” гэж бодсон ч халдвар авахаас айж хоолны газарт орж чадахгүй, "Өндөр настай ээжийгээ эргэж очмоор байвч орон нутагт халдвар тараах вий", “Ажлаасаа вирус тээгээд хүүхдүүддээ тусгах вий” зэрэг айдастай байгаа нь үнэн.

Хүн бүхэнд тулгараад буй энэ айдас, түгшүүр сэтгэл зүйд хэрхэн нөлөөлдөг талаар СЭМҮТ-ийн хүний их эмч Г.Гантулгаас тодрууллаа.

-Дэлхий нийтийг цочроож буй цар тахал монголчуудыг ч маш их айдаст автуулаад байна. Урт хугацааны турш айдас, түгшүүртэй явах нь хүний бие болон сэтгэл зүйд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

-Айдас, түгшүүрийг энгийнээр тайлбарлавал стресс гэсэн үг. Энэ нь хүн болгонд харилцан адилгүй. Тухайлбал, сэтгэлийн хат сайтай, бэрхшээлийг даван туулах чадвартай хүний хувьд энэ цаг үеийг даваад гарчихна. Харин сэтгэлийн дархлаагүй буюу зовлон үзээгүй, хэцүү зүйлтэй тулгарах бүртээ бууж өгдөг хандлагатай хүмүүсийн хувьд дараагийн шатны өвчлөл үүсгэх магадлалтай. Бухимдалтай, сэтгэл гутралтай үедээ бусдад нөлөөлж ойр орчмын хүмүүсийнхээ сэтгэлийг тавгүйтүүлнэ.

Улмаар хэрүүл маргаан, үл ойлголцол үүсэх магадлалтай. Аливаа хүн тааламжгүй байдлыг удаан хугацаанд мэдрээд ирэхээр дархлаа унах буюу өвчлөмтгий болох шинж тэмдэг илэрч эхэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, бие сэтгэл зүйн олон төрлийн өвчлөлийн үүтгэл болдог. Тухайлбал, сэтгэлээр унаж, гутрах нь элбэгшинэ. Сэтгэлзүйн хувьд эм бодис болон ямарваа нэгэн шинэ зүйлд донтох хэлбэрээр өвчилдөг. “Би өвдсөн байх вий, өвчин ойрхон байна шүү” гэсэн түгшүүр, айдсаас болж биеэ чагнамхай болно.

-Хөл хорионд хоригдож, тусгаарлагдсан хүний сэтгэл зүй яаж өөрчлөгдөж байна вэ?

-Цар тахлаас үүдэлтэй хөл хорио бол монголчуудын амьдралын хэв маягт байгаагүй зүйл. Өөрөөр хэлбэл, бид ямар нэгэн өвчин тахлын уршигаас олныг хамарч, урт хугацаанд үргэлжилсэн хөл хорионд байж үзээгүй. Энэ бүхэн цоо шинэ байгаа болохоор дасан зохицож чадахгүй бухимдаад байгаа юм. Гэвч өрнөж буй асуудлыг хүлээн зөвшөөрч байж сэтгэл зүйн хувьд аюулгүй давж гардаг. “Үгүй ээ би өвдөөгүй. Надад ийм зүйл тохиолдох ёсгүй” гээд үл итгэх юм бол дотоод зөрчил бий болно. Жишээлбэл, цахим орчинд нийтлэгдсэн мэдээллийг уншиж бухимдаж стрессдэх нь тухайн зүйлийн өөрийнхөө өнцгөөс харж дүн шинжилгээ хийлгүй шууд хариу үйлдэл үзүүлж буй хэрэг юм.

Иймээс тухайн хүн хүссэн ч, эс хүссэн ч “Дэлхий нийтээр хөл хорио тогтоож, санхүү эдийн засгийн хувьд уналтанд ороод байна. Би энэ нөхцөл байдлыг яаж туулах ёстой вэ” гэж бодох хэрэгтэй. Ингэж бодож чадсан хүн хэрэглээндээ хэмнэлт гаргаж, дархлаагаа дэмжиж эхэлнэ.

-Нийтээрээ айдас, цочирдолд орсон энэ цаг үед иргэдийн сэтгэл зүй түвшинг тогтоосон ямар нэгэн судалгаа хийсэн үү?

-СЭМҮТ, Эрүүл мэндийн яамтай хамтарч ковидоор өвчилсөн хүмүүс болон, ковидтой холбоотой сэтгэл зүйн түгшүүрийн талаар цөөнгүй судалгаа хийж байгаа. Судалгаа дуусаагүй байгаа учир тодорхой хэлж чадахгүй байна. Монгол хүний сэтгэл зүйн онцлог гэвэл түргэн зан гаргадаг. Нөгөө л стресс, сэтгэл гутралаа хурааж хурааж байгаад яльж, шалихгүй зүйл дээр тэсэрдэг.

-СЭМҮТ-д биеэр ирж үйлчлүүлэх болон утсаар зөвлөгөө авсан үйлчлүүлэгчийн тоо ихэссэн байх?

-Бид 24 цагийн турш утсаар зөвлөгөө өгдөг. Цар тахлын үе болохоор ч тэр үү өмнөх жилүүдээ бодвол манайхаас заавар, зөвлөгөө авдаг, биечлэн ирж үзүүлдэг хүний тоо гурав дахин нэмэгдсэн.

Мөн тэрбээр хүүхдийн сэтгэл зүй маш хурдан өөрчлөгдөж буйг онцолсон юм. Тухайлбал, хүүхэд нь ууртай болсон, нойргүйдлээр өвчилсөн, дэлгэцэнд донтсон эцэг, эхчүүд СЭМҮТ-д хандах нь олширчээ. Өсөлт, хөгжил явагдахын хэрээр хүүхдэд гүйж, харайх зэрэг хөдөлгөөний хэрэгцээ ихэсдэг байна. Сунжирсан урт хөл хорионы үед хүүхдүүд хөдөлгөөний хориотой байдал, цагийн хязгаарлалтгүй дэлгэц ширтсэн зэргээс сэтгэл зүйн эмгэгээр өвчлөх болсон аж.

ИРГЭДИЙН СЭТГЭЛ ЗҮЙ ДООД ТҮВШИНД ХҮРЭХЭД АМИА ХОРЛОЛТ ИХЭСДЭГ

Жил бүр 800 мянган хүн амиа хорлодог гэж ДЭМБ мэдээллжээ. Энэ төрлийн гэмт хэргийн дийлэнх нь архаг сэтгэл гутралаас үүдэлтэй аж. Өөрөөр хэлбэл, ард иргэдийн сэтгэл зүйн тогтвортой байдал буурах тусам нийгэмд амиа хорлолт ихэсдэг байх нь. Манайд ч амиа хорлосон байх магадлалтай тохиолдол нэг биш удаа гарсан. Тухайлбал, өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 29-нд Сүхбаатар дүүрэгт байрлах Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгийн зургаан давхраас хүн унаж нас барсан. Талийгаач нь тус эмнэлгийн сувилагч бөгөөд тухайн үед “Ковидын эмчилгээний тусгаарлалтын бүс”-д ажиллаж байжээ.

Хэдийгээр ЦЕГ-аас хэргийн шалтгаан нөхцлийг тодруулж буй боловч бидэнд хардах эрх бий. Учир нь олон цагийн ачаалал, сэтгэлзүйн дарамт зэргээс гэнэтийн цочиролд орж амиа егүүтгэсэн байх магадлалтай юм. Үүнээс гадна өнгөрсөн сарын 5-ны 17:00 цаг Баянзүрх дүүргийн “Цагаан хуаран” хотхонд 20 орчим насны эмэгтэй өндрөөс унаж амиа алдсан байдаг. Мөн сарын 27-нд Хан-Уул дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийн гурван давхраас тусгаарлалтад байсан иргэн унаж нас барсан тохиолдол ч гарсан. Бид энэ бүгдийг амиа хорлолт гэж батлах гэсэнгүй. Хэргийн үнэн мөннийг холбогдох байгуулага нь тогтооно. Харин бид үүнээс нэг зүйлийг бодох хэрэгтэй. Үнэхээр коронавирусийн нөлөөллөөс болж сэтгэцийн гүн хямралд орсон иргэд амиа хорлосон юм биш биздээ.

Энэ таамгийг үгүйсгэх боломжгүй учир Эрүүл мэндийн яам болон холбогдох байгууллагууд ард иргэдийнхээ сэтгэл зүй рүү нэг өнгийх цаг нь болжээ. СЭМҮТ гэх их айлынхан эрвийх дэрвийхээрээ ажиллаж буй ч халдварын голомтод ажиллах, үндсэн өвчтөнүүддээ эмчилгээ хийх, амбултороор үйлчлэхээс гадна утсаар зөвлөгөө өгөх гээд амрах эрхгүй ажиллаж байгаа гэнэ. Тэд хэдий хичээсэн ч хүн бүрт хүрч ажиллаж чадахгүй байна. Иймээс Эрүүл мэндийн яам иргэдийн сэтгэл зүйн тогтвортой байдлыг хангах, сэтгэл гутралийг засах чиглэлээр дорвитой ажил хийхгүй бол цөөхөн хэдэн иргэд чинь ковидоор биш сэтгэл гутралаар хорвоог орхисоор байна.

ГЭР БҮЛИЙН ХҮЧИРХИЙЛЭЛ УЛСЫН ХЭМЖЭЭНД 29.8 ХУВИАР ӨССӨН

Гэмт хэргийн гаралт энэ оны эхний таван сарын байдлаар улсын хэмжээнд 23 хувиар буурсан байна. Жишээлбэл, халаасны хулгай болон хулгайлах төрлийн гэмт хэрэг тодорхой хувиар буурчээ. Гэмт хэргийн гаралт буурч буй нь сайн мэдээ ч энэ нь зөвхөн цагдаагийн байгууллагад бүртгэгдсэн хэрэг зөрчил юм. Тэгвэл бидний нүднээс далд, хөшигний цаана хэчнээн хүүхэд гэр бүлийн хүчирхийллийн золиос болж байгаа бол.

Цагдаагийн ерөнхий газрын албан ёсны цахим хуудсанд нийтэлсэн статистик мэдээллээр нийслэлийн хэмжээнд энэ оны эхний таван сарын байдлаар гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх 37, хүчирхийлэх 87, хүүхдийн эсрэг гэмт хэргийн 10 тохилдол бүртгэгджээ. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үеээс 3-6-н тохилдлоор нэмэгдсэн гэсэн үг юм. Үүгээр ч зогсохгүй согтуугаар үйлдэгдсэн гэмт хэрэг улсын хэмжээнд 11.1, гэр бүлийн хүчирхийллийн гэмт хэрэг улсын хэмжээнд 29.8 хувиар өссөн байна.

“Модоо барьж” тартагтаа тулсан монголчуудын сэтгэл зүй коронавирусийн хүнд цаг үеийг даван туулах чадвар сул байна. Ажил нь зогсож, орлогогүй болсноор хоногийн хоолгүй болсон, өвчиндөө шаналсан ч эм тариа авах мөнгөгүй үхлээ хүлээгээд хэвтэж байгаа эгэл жирийн иргэд ч тэр, үнэтэй машин унасан ч хэдэн цагаар түгжрэлд зогссон баячууд ч тэр сэтгэл гутралын дунд шатнаас доош уруудаж байна. Дахин хэлье, үнэхээр л коронвирустай тэмцэхийг хүсэж байгаа бол халдвар авсан аваагүй, нас хүйс, амьжиргааны түвшин, шашин шүтлэг үл ялган иргэдийнхээ сэтгэл зүйд анхаарч, бодит ажил хийх цаг нь болсон байна.

ТОЙМ: СЭТГЭЛ ЗҮЙ, АМИА ХОРЛОЛТ, ГЭМТ ХЭРЭГ

Шинэ мэдээ

Нийтлэлчид