МАН-ынхан ирэх жилийн сонгуулиар олонх болох гэж эцсийн сумаа тавьж байна даа. Сонгуулийн тогтолцоогоо өөрчиллөө, гишүүдийнхээ тоог ч нэмлээ. Харин одоо сонгуулийг томсгосон тойргоор хийхээ албан ёсоор зарлаад байна. Өнгөрсөн хугацаанд томсгосон тойргийн талаар нэг ч удаа ам нээгээгүй эрх баригчид хэдхэн өдрийн дотор л улс төрийн шийдвэр гаргаж, Бүлгийн хурладаанаар гишүүдийн олонх нь дэмжсэн гэдгээ мэдэгдээд амжив.

        Энэ талаар МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн “Ирэх сонгуулийг бүсчилсэн тойргоор явуулах нь ард түмнээ, улс орноо бодсон шийдвэр” хэмээн мэдэгдсэн. Уг нь томсгосон тойрог нь Ардын намынхнаас илүү Ардчилсан нам хийгээд гуравдагч хүчнүүдэд боломж олгох хувилбар. Тиймээс ч ХҮН, АН гараа өргөн дэмжиж байгаа.

        МАН-ынхан яагаад энэ хувилбарыг сонгох болсон нь анхаарал татаж байгаа юм. Бодит байдал дээрээ эрх баригчдад өөр сонголт үлдээгүй гэдэг нь эндээс харагдаж байна. Сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулахаар хуульчилж, одоогийн Ерөнхий сайд шинэ гишүүдээ цус сэлбэх тооцоолол хийсэн. Гэвч намынх нь хуучин гишүүд нь гомдогсдын “арми” бүрдүүлж,  дараагийн сонгуульд дахин сонгогдохын тулд сонгуулийг томсгосон тойргоор хийх санаачлага гаргаад ирлээ. Өөрөөр хэлбэл, сонгуулийг томсгосон тойргоор явуулах нь хуучин улстөрчдөд ашигтай хувилбар гэдгийг учир мэдэх хүмүүс тайлбарласаар ирсэн. Тиймээс Ерөнхийлөгчийн дэмжлэгтэй энэ хувилбарыг оруулж ирсэн гэх яриа ч МАН-ын байраар гараад эхэлсэн байна. Ёстой л танихгүй бурхнаас, таньдаг чөтгөр дээр хэмээгээд томсгосон тойрог дээр хуучин улстөрчид гарч ирэх боломж нь нэмэгддэг гэдгийг олон жил ярьсан. Өөрөөр хэлбэл, энэ хувилбарын сул тал нь олны танил, поп улстөрчид сонгогдох магадлал нэмэгддэг. Дээр нь төрд олон жил сонгогдсон гишүүдийг дахин сонгох магадлал нэмэгддэг хэмээн улстөрчид, судлаачид тайлбарласаар ирсэн. Эндээс харахад эрх баригч намынхан тэр дундаа хууччуул нь үхэхдээ үхэр буугаа тавина гэгч л болж байна.

       Ардын намд дахиад дөрвөн жил засаглах нүүр үлдээгүй гэдгийг ч тэд ажигласан биз. Өнгөрсөн жилээс эхлээд л сонгогчдын дунд ил, далдаар элдэв янзын судалгаа хийсэн ч үр дүн нь төдийлөн санаанд хүрэхээр гарахгүй байгаа бололтой. Тиймээс хуучин арга барилаа өөрчилж үзэхээр шийдсэн нь энэ.  

     Мэдээж сонгуулийг томсгосон тойргоор хийх нь ирээдүйдээ хэрэгтэй. Цаашлаад Монгол Улсын эдийн засагт ч үр өгөөжөө өгнө. Мөнөөх олон жил шүүмжлэл дагуулсан 76 жижиг тойрог дээр гишүүд төсвөө хувааж авах гэж улайрахгүйгээр бүс нутгийн хэмжээнд төсөв, төслийг ярьдаг болно гэсэн үг. Наанадаж хөрөнгө оруулалт нь олон жил гацсан том төслүүдээ хөдөлгөх гэж бүс бүсээс сонгогдсон гишүүд бүлэг болгон дуугарч эхлэх нь. Угтаа бол олон жил шүүмжлүүлсэн жалга довны үзлээс салах том эхлэл тавигдаж байгаа гэсэн үг.

     Харин тойргийг хэрхэн хувааж, бүсчлэх вэ гэдэг нь анхаарал татсан сэдэв хэвээр байна. Эхний удаад 21 аймгийг долоон тойрог, 54 мандаттай байхаар ярилцсан байна. Ингэхдээ Баян-Өлгий аймгийг дангаар нь буюу гурван мандаттай, Увс, Ховд, Завхан, Говь-Алтай нэг тойрогт 10 мандат, Архангай, Баянхонгор, Өвөрхангайг нэг тойрог болгож, есөн мандаттай болгох аж. Хойд бүсийг Хөвсгөл, Орхон, Булган аймгийг нэг тойрог хэмээгээд найман мандаттай байх хувилбарыг ярьж байгаа юм байна. Сэлэнгэ, Дархан-Уул, Төв аймагт 10 мандат өгөх бол Өмнөговь, Дундговь, Говьсүмбэр, Дорноговь аймгийг нэг тойрог болгож долоон мандат олгох хувилбар дэвшүүлсэн байна. Хэнтий, Дорнод, Сүхбаатар аймгуудад мөн долоон мандат гэх байдлаар хуваарилалт гаргаад байгаа юм байна.

     Харин Улаанбаатар хотыг хэрхэн бүсчилэх талаар хэд хэдэн хувилбар ярьсан ч тодорхой шийдэлд хүрээгүй байгаа гэх нь бий. Эхний ээлжинд Баянзүрх дүүрэг тав, Баянгол дүүрэг дөрөв, Чингэлтэй, Сүхбаатар дүүрэг тав, Сонгинохайрхан дүүрэг тав, Хан-Уул, Налайх, Багануур, Багахангай дүүрэг таван мандаттай байх хувилбарыг дэвшүүлжээ.   Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр сонгуулийг холимог буюу 126 гишүүний 78-ыг нь тойргоос, 48-ыг нь намын жагсаалтаар сонгохоор хуульчилсан.

     МАН өөрт ашигтай байх хэд хэдэн хувилбарыг дэвшүүлэн ярилцсны эцэст шийдэлд хүрчихсэн байгаа нь энэ. Нам дотрох “гал”-аа түр дарах гэсэн дээ томсгосон тойргийг сонгоод байгаа нь ажиглагдаж байна. Гэвч холимог тогтолцоо, томсгосон тойрог дээр АН болон ХҮН-ын гишүүд сонгогдох магадлал дахин хувиар өсөж байгаа юм. Цаашлаад УИХ-д суудалгүй намуудад шинээр орж ирэх боломж ч нээгдэх юм. Нэг ёсондоо МАН-ын мандатыг тоо хуваагдана. Энэ хэт олонхоороо төр барих боломжийг хязгаарлаж байгаа давуу талтай.

    Ийн ирэх сонгуулиар улс төрийн намууд тоглоомын шинэ дүрмээр тоглож эхэлнэ. Мэдээж гол дүр нь МАН байх нь тодорхой. Гэвч эрх баригчид томсгосон тойрогтоо тонгоруулж мэдэх нь.